مطالعه شيوه برجسته سازي شخصيت ها و احزاب سياسي درايسنا

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: مطالعه شيوه برجسته سازي شخصيت ها و احزاب سياسي در"ايسنا"
دفتر پژوهش و بررسي هاي خبري- گروه پژوهش خبر- منصوره قديري جاويد*:در اين گزارش ، با كار بست سرويس جستجو در سايت اصلي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) شيوه برجسته سازي برخي شخصيتها و احزاب سياسي كشور در بازه زماني اعلام شده ،استخراج و مقايسه شده است.

1- مقدمه:
____________

برجسته‌سازي را معادل Agenda setting ترجمه كرده‌اند كه به معني اولويت‌گذاري بر برنامه‌اي خاص اطلاق مي‌شود. اما اصطلاحا" مي‌توان گفت: «برجسته‌سازي؛ يعني اين انديشه كه رسانه‌هاي خبري با ارائه خبرها، موضوع‌هايي را كه مردم درباره آنها مي‌انديشند تعيين مي‌كنند»[1]. و نيز گفته شده: «ممكن است در اغلب اوقات، رسانه ها موفق نشوند به اشخاص بگويند چگونه فكر كنند، اما با تأثير فوق‌العاده‌اي كه بر آنها دارند مي‌توانند بگويند به چه چيز بايد فكر كنند»[2]
مك كومز (McCombs) و شاو(Shaw)، اولين مطالعه سيستماتيك را در مورد فرضيه برجسته‌سازي در سال 1972 گزارش كرده‌اند. آنها با مطالعه برجسته‌سازي در مبارزه رياست جمهوري سال 1968 (ايالات متحده آمريكا)، اين فرضيه را مطرح كردند كه رسانه‌هاي جمعي براي هر مبارزه سياسي، اولويت هايي را تعيين مي‌كنند و بر اهميت نگرش‌ها نسبت به موضوع‌هاي سياسي اثر مي‌گذارند. آنها مطالعه خود را با تمركز بر «رأي دهندگان تصميم نگرفته» انجام دادند؛ زيرا كساني كه هنوز تصميم نگرفته‌اند، بايد مستعدترين افراد براي آثار برجسته‌سازي باشند.[3]
روزنامه‌نگاري كه براي اولين بار اصطلاح Agenda setting را به كار برد والتر ليپمن ( Walter‌‌ Lippmann)بود.
برجسته‌سازي در حوزه‌هاي مختلفي كاربرد دارد. از جمله در روانشناسي، جامعه شناسي، علوم اجتماعي، علوم سياسي و .... يكي از اين زمينه ها كه در آن برجسته‌سازي كاربرد بيشتري دارد روانشناسي شناختي است. «روانشناسي شناختي به تصويرهايي كه افراد در ذهن خويش مي‌سازند و اينكه چگونه آنها را مي‌سازند، علاقمند است. فرضيه برجسته‌سازي با پژوهش در مورد برجستگي يا اهميتي كه افراد به موضوعات خاص نسبت مي‌دهند و اينكه چگونه اين برجستگي‌ها به دست آمده است، بسيار قابل مقايسه با روانشناسي شناختي است.»[4]
گلاديس انگل لنگ و كورت لنگ فرايند برجسته‌سازي را به شش مرحله تقسيم مي‌كنند[5]:
1. اهميت رويدادها: رسانه ها بعضي رويدادها يا فعاليت‌ها را پراهميت و آنها را بارز مي‌سازند.
2. پوشش متفاوت: موضوعات متفاوت براي جلب توجه، به نوع و ميزان پوشش متفاوتي نياز دارند.
3. موضوعات قالب‌دار: رويدادها و فعاليت‌هاي مورد توجه بايد قالب‌دار باشند يا بايد حوزه‌اي از معاني به آنها داد به طوري كه قابل فهم شوند.
4. زبان: زبان مورد استفاده رسانه‌ها مي‌تواند بر درك اهميت موضوع اثر بگذارد. مثلا چرخش از اشاره اوليه”كاري غير اخلاقي“به واژه ”افتضاح“، اهميت بيشتري به موضوع مي‌دهد.
5. نمادهاي ثانويه: رسانه‌ها، فعاليت يا رويدادهايي را كه مورد توجه عموم قرار گرفته‌اند به نمادهاي ثانويه وصل مي‌كنند كه موقعيت آنها در منظر سياسي به خوبي قابل تشخيص است.
6.اظهارات اشخاص: هنگامي كه اشخاص معروف و معتبر راجع به موضوعي صحبت مي‌كنند، فرايند برجسته‌سازي شتاب پيدا مي‌كند.
مك كوايل در مورد ميزان تأثير برجسته‌سازي رسانه‌ها مي‌گويد: «ما نيازمند تركيبي از تحليل محتواي برنامه‌هاي حزبي، شواهد مربوط به تغيير عقيده در طول زمان در ميان گروه خاصي از مخاطبين، تحليل محتواي نشان‌گر توجه رسانه به موضوع‌هاي مختلف در دوره‌هاي مرتبط و نشانه‌هايي از استفاده مناسب مخاطبان مورد نظر رسانه‌هاست.»[6]
به هر حال نظريه برجسته‌سازي نظريه‌اي بسيار مناسب براي فهم نقش نافذ و فراگير رسانه‌هاست[7].
اما در اينكه چه چيزي اولويت رسانه‌ها را تعيين مي‌كند؟ شوميكر و ريز (1991)، پنج دسته اصلي از اثر بر محتواي رسانه‌ها را به ترتيب مطرح كرده‌اند:
1. اثرهاي ناشي از فرد فرد كاركنان رسانه‌ها.
2. اثرهاي مربوط به رويه‌هاي رسانه‌ها: (اعمال روزانه ارتباط گران).
3. نفوذهاي سازماني بر محتوا: (پولسازي مهمترين هدف).
4. اثر و نفوذ خارج از سازمان رسانه‌اي.
5. ايدئولوژي[8].
مانهايم فرضي را مطرح كرد كه در آن برجسته‌سازي هم كنشي سه اولويت را دربرمي‌گيرد: اولويت رسانه‌ها، اولويت عموم و اولويت سياسي. هريك از اين سه اولويت، سه بعد را شامل مي‌شود:
1. براي اولويت رسانه‌ها اين سه بعد عبارتند از: مشهود بودن، موضوع برجسته از نظر مخاطب و ارزش.
2. براي اولويت عموم، اين سه بعد عبارتند از: آشنا بودن (درجه آگاهي عموم از يك موضوع معين)، موضوع برجسته از نظر شخص و مطلوب بودن.
3. براي اولويت سياسي سه بعد عبارتند از: حمايت (عمل كم و بيش مطلوب در جهت يك موضوع معين)، احتمال عمل (احتمال اينكه يك دستگاه دولتي درباره موضوع عمل نمايد) و آزادي عمل (گستره اقدامات دولتي).[9]

2-شيوه برجسته سازي شخصيت ها و احزاب در ايسنا:
_______________________________________

1-2-روش احصاء اخبار برجسته ساز ايسنا در مورد شخصيت ها و احزاب

نحوه انتخاب اخبار و گزارش هاي ايسنا بر پايه آنچه كه به عنوان برجسته سازي در بخش گذشته تعريف شد صورت گرفته است.به عنوان مثال اخباري با عناوين زير كه به وظايف عادي رييس جمهور پرداخته اند ، به عنوان خبر "برجسته ساز" در خصوص دكتر محمود احمدي نژاد لحاظ نشده اند(تيترهاي اخبار دقيقا تيتر انتخاب شده توسط ايسنا هستند):

1-"افطار رييس‌جمهور با كاركنان و مديران نهاد رياست جمهوري"(ايسنا 14/6/87)
2-"پيام تسليت رييس‌جمهور به مناسبت درگذشت رييس‌جمهور زامبيا"(ايسنا 13/6/87)
3-"تقديم پيام كتبي رييس‌جمهور سنگال به دكتر احمدي‌نژاد"(ايسنا 12/6/87)
4-"پيام‌ تبريك وليعهد و نخست‌وزير بحرين به رييس‌جمهور به مناسبت ماه مبارك رمضان "(ايسنا 12/6/87)
5-"پيام تبريك رييس‌جمهور به سران كشورهاي اسلامي به مناسبت حلول ماه مبارك رمضان"(ايسنا10/6/87)
6-"پيام تبريك دكتر احمدي‌نژاد به رييس‌جمهور بوليوي "(ايسنا10/6/87)
7-"حضور رييس‌جمهور در افتتاحيه پاراالمپيك پكن"(ايسنا9/6/87)
8-"با ابلاغ رييس‌جمهور:بيمه شخص ثالث براي همه وسايل نقليه اجباري شد"(ايسنا 4 /6/87)
9-"از سوي رييس‌جمهور ابلاغ شد؛ قانون موافقتنامه اجتناب از اخذ ماليات مضاعف در مورد ماليات‌هاي بر درآمد و سرمايه بين ايران و كويت"(ايسنا 4 /6/87)
10-"توسط رييس‌جمهور صورت گرفت:انتصاب اعضاي هيات امناي دانشگاه علوم پزشكي ، خدمات بهداشتي و درماني تهران"(ايسنا 1/6/87)

در عين حال اخباري با عناوين ذيل كه به جريان سازي حول موضوع كانديداتوري خاتمي در انتخابات رياست جمهوري آتي مرتبط است به عنوان اخبار برجسته ساز در خصوص سيد محمد خاتمي منظور شده اند(تيترهاي اخبار دقيقا تيتر انتخاب شده توسط ايسنا هستند):

1-"بهزاد نبوي:خاتمي را راي‌آورترين كانديدا مي‌دانيم."(ايسنا 8 /6/87)
2-"استاندار سابق فارس:تمام تلاش بزرگان اصلاحات بايد جلب رضايت خاتمي باشد."(ايسنا 8 /6/87)
3-"الهه كولايي در گفت‌وگو با ايسنا:خاتمي نهايتا به ضرورت‌هاي پيشبرد اصلاحات بيش از محذورات بها مي‌دهد."(ايسنا 8 /6/87)
4-"عرب سرخي در گفت‌وگو با ايسنا:در شرايط فعلي نبايد به گزينه بعد از آقاي خاتمي فكر كنيم."(ايسنا 1 /6/87)
5-"آيت‌الله طاهري:اميدواريم خاتمي كانديدا شود."(ايسنا 1 /6/87)
6- "موسوي تبريزي در گفت‌وگو با ايسنا:خاتمي در صورت ورود به انتخابات، كانديداي قطعي ما خواهد بود."(ايسنا 28/5/87)
7- "محمدرضا خاتمي در گفت‌وگو با ايسنا:تا وضعيت آقاي خاتمي مشخص نشود، بحث‌ درباره هيچ‌كس ديگر جدي نخواهد بود."(ايسنا 19/5/87)
8-"محمدرضا عارف:با رفع موانع حضور خاتمي در انتخابات بايد او را به صحنه بياوريم."(ايسنا 14/5/87)
9-"در جلسه دفتر سياسي جبهه مشاركت مطرح شد:پي‌گيري فعاليت‌هاي انتخاباتي معطوف به جلب رضايت خاتمي براي نامزدي."(ايسنا 6/5/87)
10-"معصومه ابتكار:راهبردهاي آينده اصلاح‌طلبان به پذيرش حضور خاتمي در انتخابات بستگي دارد."(ايسنا 31/4/87)
11-"مصطفي تاج‌زاده:خاتمي بيايد، آينده روشن است."(ايسنا 31/3/87)
12-"ناصر قوامي در گفت‌وگو با ايسنا:حضور خاتمي در انتخابات رياست جمهوري اميد به پشتيباني مردم را افزايش مي‌دهد."(ايسنا 27/3/87)
13-"دبير سياسي انجمن اسلامي دانشجويان دانشگاه تهران و علوم پزشكي تهران:عده‌اي مي‌خواهند با هر وسيله‌اي خاتمي را تخريب كنند."(ايسنا 6/3/87)
14-"محسن ميردامادي: همه بايد تلاش‌كنيم خاتمي براي انتخابات رياست جمهوري بيايد."(ايسنا 3/3/87)

ديگر اخباري كه به عنوان خبر "برجسته ساز" شخصيت ها لحاظ مي شوند اخباري هستند كه به بيان نقطه نظرات آنان در خصوص مسائل ملي و بين المللي مربوط بوده و به تبيين مواضع شخصيتها مي انجامد.اخباري نظير:
(تيترهاي اخبار دقيقا تيتر انتخاب شده توسط ايسنا هستند)

1-"سيد محمد خاتمي:به نام اسلام از آزادي وعدالت دفاع مي‌كنيم."(ايسنا9/6/87)
2-"سيدمحمد خاتمي: ببينيم در برابر كانديداتوري چه كساني موانع ساختاري كمتري خواهد بود."(ايسنا 6/6/87)
3-"سيد محمد خاتمي:براي حكومت كردن راهي جز دموكراسي وجود ندارد."(ايسنا 29/5/87)
4-"سيدمحمد خاتمي: نبايد طوري رفتار كرد كه دين مخالف آزادي و پيشرفت جلوه كند."(ايسنا 28/5/87)
5-"سيد محمد خـاتـمـي: ديدگاه‌هاي تنگ و تاريك در جمهوري اسلامي جايگاه و ارزشي ندارد."(ايسنا 22/5/87)
6-"سيد محمد خاتمي: اصلاحات را مظلوم‌ترين جريان درايران مي‌دانم ."(ايسنا 17/4/87)
7-"سيدمحمد خاتمي: سياست بازنشستگي ندارد ."(ايسنا 5/4/87)
8-"سيد محمد خاتمي درگفت‌وگوباايسنا:براي تصميم‌گيري درباره كانديداتوري نياز به نامه‌نگاري ندارم."(ايسنا 28/3/87)
9-سيد محمد خاتمي :صداي خيرخواهان به گوش مردم نمي‌رسد ."(ايسنا 7/3/87)
10-"سيدمحمد خاتمي:در زمينه تحريف انديشه‌هاي حضرت امام اعلام خطر مي‌كنم."(ايسنا 13/2/87)

2-2- تحليل برجسته سازي تعدادي ازشخصيت ها و احزاب در خروجي "عناوين كلي اخبار" ايسنا:

بررسي خروجي خبري خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در نيمه اول سال جاري (اول فروردين تا 14شهريور سال جاري) نشان مي دهد كه اين خبرگزاري در اين مدت با 700 مطلب در قالب خبر، گزارش، مصاحبه و تحليل به برجسته سازي خبري تعدادي از مقامات و شخصيت هاي سياسي و نيز برخي از احزاب سياسي اصولگرا كه ذيلا اسامي آنها ذكر شده ، پرداخته است . (اين اخبار برمبناي روشي كه در بخش 1-2 معرفي شد استخراج شده اند.) شايان ذكر است جستجوي اسامي افراد و احزاب بر مبناي قيد عناوين كل اخبار و جستجوي كليد واژه ها در متن اخبار صورت گرفته است.

1-2-2-اخبار و گزارش هاي مربوط به برجسته سازي شخصيت ها و مسئولين كشور:

- "محمود احمدي نژاد"/ تعداد: 65
- "محمدرضا باهنر"/تعداد: 38
- "احمد توكلي"/تعداد: 30
- "سيد محمد خاتمي"/تعداد: 110
- "محمدباقر قاليباف"/ تعداد: 80
- "مهدي كروبي"/تعداد: 77
- "هاشمي رفسنجاني"/تعداد: 116
جمع كل: 516

2-2-2-اخبار و گزارش هاي مربوط به برجسته سازي برخي احزاب اصولگرا:

- "اصولگرايان فراگير"/تعداد: 17
-"جبهه متحد اصولگرايان"/ تعداد: 43
- "جمعيت ايثار گران"/تعداد: 49
-"موتلفه"/تعداد: 75
جمع كل: 184

3-2-نسبت ميزان برجسته سازي شخصيت ها ، مسئولين و احزاب در خروجي "عناوين كلي اخبار" ايسنا:

1-3-2-اخبار و گزارش هاي مربوط به تعدادي از شخصيت ها و مسئولين كشور
- "محمود احمدي نژاد": 5/12 درصد
- "محمدرضا باهنر": 5/7 درصد
- "احمد توكلي": 8/5 درصد
- "محمد خاتمي": 3/21 درصد
- "محمدباقر قاليباف": 5/15 درصد
- "مهدي كروبي": 9/14 درصد
- "هاشمي رفسنجاني": 5/22 درصد

2-3-2-اخبار و گزارش هاي مربوط به احزاب سياسي اصولگرا
- "اصولگرايان فراگير": 2/9 درصد
-"جبهه متحد اصولگرايان": 4/23 درصد
- "جمعيت ايثار گران": 6/26 درصد
-"موتلفه": 8/40 درصد

3-نتيجه گيري:
________________

بنابر تحليل محتواي انجام شده مشخص شد كه خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در شش ماهه نخست سال جاري از بين شخصيت ها و مسئولين كشور بيش از همه و به ترتيب به برجسته سازي خبري آقايان "اكبرهاشمي رفسنجاني" با 5/22 درصد، "سيد محمد خاتمي" با 3/21 درصد ،"محمدباقر قاليباف" با 5/15 درصد" و "مهدي كروبي" با 9/14 درصد پرداخته است.
اين در حالي است كه در همين مقطع زماني ميزان برجسته سازي خبري آقاي "محمود احمدي نژاد" با 5/12 درصد در رده پنجم برجسته سازي اين خبرگزاري قرار دارد.
جالب توجه آن كه ميزان انعكاس مطالب مربوط به اشخاص ديگر با اندك فاصله اي بعد از رييس جمهور قرار دارند.
بدين ترتيب كه برجسته سازي خبري آقايان"محمدرضا باهنر" با 5/7 درصد و "احمد توكلي" با 8/5 درصد به ترتيب در رده هاي ششم و هفتم برجسته سازي خبري ايسنا قرار دارد.
همچنين اين بررسي حاكي از آن است كه خبرگزاري مذكور در مدت زمان مورد بررسي از بين احزاب سياسي اصولگرا بيش از همه به انعكاس اخبار و گزارش هاي مربوط به "حزب موتلفه اسلامي" با 8/40 درصد پرداخته اند.
"جمعيت ايثارگران" با 6/26 درصد، "جبهه متحد اصولگرايان" با 4/23 درصد و "اصولگرايان فراگير" با 2/9 درصد به ترتيب در رده هاي دوم، سوم و چهارم قرار دارند.
تمامي اخبار مرتبط با اين تحقيق كه از طريق سرويس جستجو در سايت خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) قابل رديابي هستند ، طي دوره زماني 15/6/87 لغايت 20/6/ 87 از سايت ايسنا استخراج شده و به صورت الكترونيكي در دفتر پژوهش و بررسيهاي خبري ايرنا ، ضبط و بايگاني شده اند.

--------------------------------------------------------------------------------
*كارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعي-پژوهشگر دفتر پژوهش و بررسيهاي خبري سازمان خبرگزاري جمهوري اسلامي(ايرنا)

[1]. شاكري، مجتبي؛ رسانه‌هاي جمعي و انتخابات رياست جمهوري، قم، مركز پژوهشهاي اسلامي صدا و سيما، 1384.
[2] . لازار، ژوديت؛ افكار عمومي، مرتضي كتبي، تهران، ني، 1385.
[3] . سورين، ورنر و تانكارد، جيمز؛ نظريه هاي ارتباط جمعي، دكتر عليرضا دهقان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1384، 327.
[4] . همان، ص 329.
[5] . همان، صص 348 و 349.
[6] . مك كوايل، دنيس؛ وسايل ارتباط جمعي، پرويز اجلالي، تهران، دفتر مطالعه و توسعه رسانه ها، 1385، 388.
[7] . سروي زرگر، محمد؛ نظريه برجسته‌سازي، سايت رونامه همشهري، 1386.
[8] . ورنر سورين و تانكارد. ص353 و 354
[9] . همان منبع.
دوشنبه 18 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1228]