بمب‌هاي هسته‌اي سرگردان

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: بمب‌هاي هسته‌اي سرگردان
اروپا- ترجمه - نيلوفر قديري:
مفقود شدن يك بمب هسته‌اي اتفاق نادري نيست. گزارش ‌ها نشان مي‌دهد تاكنون بيش از 50 سلاح هسته‌اي در جهان ناپديد شده است.

اگر در يكي از سواحل مديترانه يا اقيانوس اطلس هنگام شنا يا پياده‌روي با اثرات راديواكتيو يا سنگ‌هاي درخشان روبه‌رو شديد تعجب نكنيد. با گذشت نزديك به نيم قرن از پايان ويران‌كننده‌ترين جنگ‌هاي دنيا كه مرگبارترين سلاح‌هاي ساخت دست بشر هم در آن به كار برده مي‌شد، هنوز جهان آلوده از اثرات آن است. در جريان جنگ سرد بيش از 50 بمب و كلاهك هسته‌اي بر اثر سوانح هوايي و دريايي ناپديد شده و اكثر آن در اعماق آب‌هاي جهان است. عمق زياد آب و ندانستن مكان دقيق فرود آمدن بمب باعث شده تا هنوز كسي نتواند اين بمب‌ها را از آب بيرون بكشد.

در اوايل ماه مارس سال 1966، وقتي كه هنوز براي ساحل رفتن و وارد شدن به آب‌هاي سرد مديترانه زود بود، مانوئل فراگا ايريبارن وزير اطلاعات وقت اسپانيا و بيدل دوك سفير آمريكا در مادريد به همراه خانواده‌هايشان به آب‌هاي سواحل كاديلا رفتند. خبرنگاراني از سراسر دنيا در آن ساحل جمع شده‌بودند تا اين واقعه را گزارش كنند. اين دو مقام آمريكايي و اسپانيايي در اقدامي نمادين براي نشان دادن توجه و تاكيد دو كشور به يافتن يك بمب هسته‌اي مفقود‌شده به كنار سواحل اسپانيا رفته‌بودند. چند كيلومتر آن طرف‌تر از محل ديدار اين دو، يك بمب هيدروژني در كف اقيانوس جاي گرفته‌بود كه قدرت انفجار آن هزار برابر قدرت انفجار بمبي بود كه هيروشيما را نابود كرد.

تنها چند هفته قبل از اين روز در 17 ژانويه سال 1966، بدترين حادثه هسته‌اي جهان در كل دوران جنگ سرد در سواحل جنوبي اسپانيا روي داده‌بود. در جريان يك مانور هوايي، يك بمب‌افكن بي‌52 آمريكايي و يك هواپيماي كي‌سي 135 در وسط آسمان و در ارتفاع 9 هزار پايي از سطح زمين به هم برخورد كردند و هر دو هواپيما در يك انفجار بزرگ هوايي آتش گرفتند و نابود شدند. هواپيماي بي4،52بمب هيدروژني حمل مي‌كرد. يكي از اين بمب‌ها بدون آسيب به زمين سقوط كرد و در مزرعه گوجه‌فرنگي افتاد. فيوز غيرهسته‌اي در دو بمب ديگر فعال شد و فقط تكه‌هايي از غبار پلوتونيم در هوا پراكنده شد. بمب چهارم به اعماق آب در نزديكي ساحل افتاد و دفن شد، اما كسي نمي‌دانست دقيقا كجا افتاده‌است.

چند هفته بعد از اين حادثه، ساكنان روستاي كنار ساحل مانند كساني كه در انتظار روز قيامت هستند، با پوشيدن لباس‌هاي سفيد محافظتي و ماسك‌هاي آبي رنگ به‌دنبال اثرات اشعه بودند. اين منطقه براي رفت‌وآمد ممنوع شد و همه محصولات كشاورزي محل نابود شدند. دولت آمريكا خاك اين منطقه را زير و رو كرد و بيش از 1400 تن خاك از زمين بيرون آورده‌شد. خاك‌هاي آلوده را به آمريكا منتقل كردند تا فرآوري شود. ده‌ها كشتي جنگي آمريكايي سواحل را حفاظت مي‌كردند. يك ماهيگير ديده بود كه بمب در آن منطقه فرود آمده است. 81 روز طول كشيد تا اين بمب هسته‌اي از اعماق 800 متري آب بيرون آمد. مطبوعات اروپا در آن زمان با تعجب از اين واقعه نوشتند، اين واقعه نشان‌دهنده عصري است كه قرار است در آن زندگي كنيم؛ زندگي با بمب‌ها.

دورنماي يك بمب سرگردان نسبتا آسيب‌ديده هسته‌اي كه در كف اقيانوس دفن شده‌باشد، حقيقتا هولناك‌ است. در سال1968 يكي از همين بمب‌هاي اتمي آمريكا گم شد. در آن زمان يك بمب‌افكن بي‌52 آمريكايي با يخ‌هاي منطقه گرين‌لند برخورد كرد و مواد منفجره متعارف بمب‌هاي حمل شده در آن منفجر شدند. كل آن منطقه بر اثر اين انفجار آلوده به راديواكتيو پلوتونيم شد. اما آنچه دولت آمريكا درباره اين واقعه تا سال‌ها بعد از آن پنهان‌كاري كرده‌ اين راز است كه چند سال بعد بازسازي مواد مربوط به بمب‌ها كه در آن محل كشف شد حكايت از مفقود شدن يكي از كلاهك‌هاي هسته‌اي داشته‌است. اين كلاهك احتمالا درون يخ‌هاي خليج North Star فرو رفته و ناپديد شده‌است و همه تلاش‌ها تا‌كنون براي يافتن اين كلاهك بي‌نتيجه مانده‌است.

مفقود شدن يك بمب هسته‌اي اتفاق چندان نادري نيست. يك كارشناس تسليحات هسته‌اي و مدير مركز اطلاعات امنيت دوسوي اقيانوس اطلس در اين باره مي‌گويد، وزارت دفاع آمريكا تا‌كنون مفقود شدن 11 بمب هسته‌اي را تاييد كرده‌است. تصور بر اين است كه بيش از 50 سلاح هسته‌اي در سراسر جهان در جريان جنگ سرد ناپديد شده‌است.

اكثر اين سلاح‌هاي بسيار خطرناك، هنوز در بستر اقيانوس خفته‌اند. در ماه آوريل سال 1989، آتش‌سوزي باعث به گل‌نشستن يك زيردريايي هسته‌اي روسي در عمق 1700 متري اقيانوس اطلس شمالي شد. همراه اين زيردريايي، دو اژدر و كلاهك‌هاي هسته‌اي آنها هم به اعماق اقيانوس رفتند. در 22 مي ‌سال 1968، يك زيردريايي هسته‌اي ديگر كه آمريكايي بود، در عمق 3300متري در جنوب جزاير آزورس در اقيانوس اطلس فرو رفت. اين زيردريايي دو كلاهك هسته‌اي داشت. به‌دليل عمق زياد آب، نه سلاح‌ها و نه راكتورهاي هسته‌اي اين دو زيردريايي تا امروز بيرون آورده نشده‌اند.

در سانحه‌هاي هوايي بر فراز اقيانوس، بمب‌هاي اتمي بيشتري مفقود شدند. در نخستين روزهاي جنگ سرد، هواپيماها از برد كافي براي عبور از اقيانوس اطلس با يك باك سوخت برخوردار نبودند، به همين دليل هنگام سوخت‌گيري از هواپيماهاي ديگر و يا به‌دليل سوخت‌گيري نكردن، به دريا سقوط مي‌كردند.

بين اواخر دهه 1950 تا نيمه دهه 1960 كه انفجاري‌ترين بخش جنگ‌ سرد بود، بمب‌افكن‌هاي آمريكايي كه بمب‌هاي هسته‌اي را حمل مي‌كردند 24 ساعته و 365 روز سال را در آسمان بودند. 4 راه اصلي آنها از گرين‌لند، اسپانيا و مديترانه، ژاپن و آلاسكا مي‌گذشت. تنها وقتي بمب‌افكن‌ها مي‌توانستند با يك باك سوخت از فراز اقيانوس اطلس يا آرام بگذرند، دامنه حادثه‌هاي هوايي كاهش يافت.

شايد مضحك‌ترين اين حادثه‌ها كه آمريكا اسم رمز « پيكان شكسته» را براي آنها گذاشته‌بود، در 5 دسامبر سال 1965 و براي كشتي يو اس اس تيكوندروگا روي داد. اين كشتي هواپيمابر از ويتنام در راه يوكوسوكا در ژاپن بود كه يك جنگنده بمب‌افكن غول‌پيكر از يكي از آسانسورهاي عظيمي كه هواپيماها را به عرشه كشتي مي‌آورد از قلاب خود رها شد و به اقيانوس افتاد. همراه اين جنگنده، خلبان و بمب ‌هسته‌اي درون آن هم به اعماق 5 كيلومتري رفتند و ديگر هيچ‌گاه پيدا نشدند.

اين حادثه هم سال‌ها مخفي نگه داشته‌شد. وقتي در سال 1981 اين فاجعه فاش شد ثابت كرد كه آمريكا از يكي از پيمان‌هاي خود با ژاپن تخطي كرده‌است. در آن پيمان آمريكايي‌ها توافق كرده‌بودند هيچ سلاح هسته‌اي به خاك و آب ژاپن نبرند. به همين دليل بود كه اين حادثه تا سال‌ها بعد از وقوع آن مخفي نگه داشته‌مي‌شد.

اما اين حوادث و سهل‌انگاري آمريكا در نگهداري از خطرناك‌ترين اسباب‌بازي‌هاي نظامي‌اش فقط به خاك و آب ديگر كشورها لطمه نزده‌است. از 11 كلاهك هسته‌اي كه آمريكا مفقود شدن آنها را تاييد كرده، 7 كلاهك در خود آمريكا مفقود شده‌است. در 5 فوريه سال 1958، هوارد ريچاردسون خلبان بمب‌افكن، بعد از برخورد با يك جت جنگنده ديگر، بايد بمب‌ هيدروژني را كه حمل مي‌كرد به دريا مي‌انداخت. او اين كار را كرد و اين بمب به آب‌هاي 20كيلومتري ساواناها در ايالت جورجيا افتاد و مفقود شد. ريچاردسون يك خلبان باتجربه بود و با مهارت تمام توانست هواپيماي صدمه ديده خود را در منطقه‌اي در نزديكي پايگاه هوايي ارتش آمريكا در همان اطراف محل حادثه فرود آورد.

اما خدمه هواپيماي بي‌52 كه در 24 ژانويه سال 1961 در نتيجه از دست رفتن سوخت دچار سانحه شدند، چندان خوش‌شانس نبودند. پيش از آنكه اين هواپيما نابود شود، خدمه آن توانستند محموله خطرناك خود را از هواپيما به بيرون پرتاب كنند. يكي از دو بمب هيدروژني كه بار اين هواپيما بود، هنگام فرود به يك درخت گير كرد. بمب ديگر در مردابي در نزديكي شهر گلدزبرو در كاروليناي شمالي افتاد. اين بمب 50 متر در عمق مرداب باتلاق شكل فرو رفت و هنوز هم در همانجا آرام گرفته‌است. منطقه اين سانحه، هنوز هم منطقه ممنوعه نظامي است.

اما آنچه اين حادثه را مشهور كرد، گير كردن يكي از بمب‌ها به درخت بود. از 6 فيوز اين بمب هسته‌اي كه براي جلوگيري از انفجار طراحي شده‌بود، 5 فيوز عمل نكرد ولي تنها فيوزي كه عمل كرده‌بود توانست جلوي انفجار هسته‌اي را بگيرد. بعد از اين حادثه كه تا آستانه يك فاجعه هسته‌اي پيش رفته بود، سيستم‌هاي امنيتي بمب‌ها و تسليحات هسته‌اي آمريكا همگي مورد بازبيني قرار گرفت و واشنگتن از شوروي هم خواست كه اين كار را بكند.

تا امروز از ميان اين حادثه‌ها، دو واقعه موضوع بحث كارشناسان، مقامات نظامي و نظريه‌پردازان و همچنين شهروندان عادي بوده‌است. يكي از اين حوادث همان بمبي است كه در اعماق آب‌هاي نزديك شهر 100 هزار نفري ساوانا در ايالت جورجيا خفته و ديگري بمبي كه در باتلاق گلدزبرو در كاروليناي شمالي است. آيا اين دو بمب هنوز مي‌تواند خطري براي شهروندان اين شهرها ايجاد كند؟ بمب‌هايي كه در اعماق اقيانوس هستند معمولا خطر كمتري دارند و احتمال انفجار آنها كمتر است. اما بمب‌هاي درون آب‌ها يا باتلاق‌هاي نزديك شهرها بايد با احتياط بيشتري بررسي شوند. بعد از حملات 11 سپتامبر به آمريكا، يك نگراني كاملا متفاوت از ناحيه اين بمب‌ها شكل گرفت و آن اينكه، اگر تروريست‌ها به يكي از اين بمب‌ها دست يابند چه خواهد شد؟

در اسپانيا بعد از گذشت 4 دهه از آن حادثه، هنوز وحشت وجود دارد. آن روستاي كنار مديترانه اكنون مكان توريستي است. اما در سال 2004 دو سنگ در كنار ساحل با اثرات راديواكتيو يافت شد. مطالعات روي خاك آن محل نشان داد كه آنجا هنوز آلوده است. از آن زمان به بعد دولت اسپانيا آن مكان را منطقه ممنوعه اعلام كرد. ارتش آمريكا قرار است سال ميلادي آينده- يعني تا چند ماه ديگر- بار ديگر در آن منطقه مستقر شود و صدها تن خاك آلوده ديگر را از آنجا به آمريكا ببرد.

اشپيگل- 16 نوامبر 2008
شنبه 16 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 80]