سازشناسی کهن

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: تاریخ تحول سازهای موسیقی در تمدن های کهن

تاریخ تحول آلات موسیقی از جمله قسمتهایی است که تا کنون بسیار کم به آن پرداخته شده است . این مقاله به صورت اجمالی به سیر تحول آلات موسیقی در تمدت های باستان می پردازد.

تصاویر صنایع دستی بین النهرین در 2800 پیش ار میلاد موجود است. حدود 2000 پیش از میلاد، در فرهنگهای "سومری" و "بابلی" سازها به دو طبقه مختلف و مجزا تقسیم شد: سازهای عام و خاص.
سازهای عام که غالب افراد قادر به نواختن آنها بودند و سازهای خاص که فرد نوازنده می باید مهارت و تخصص داشت تا آنها را می نواخت. علیرغم این پیشرفتها، امروزه اما آمار سازهای کشف شده در بین النهرین بسیار کم است. پژوهشگران باید با اتکا بر متون میخی و صنایع دستی "سومری" و "آکادی" اقدام به بازنویسی تاریخ موسیقیایی منطقه بین النهرین نمایند. حتی نام گذاری برای سازهای بین النهرینی با توجه به عدم وجود "تمیز" میان ساز و تعریف معین برای آن، کاری بسیار جنجال برانگیز است. با توجه به استفاده سومریها از سازهای تشریفاتی، محققین موفق به یافتن سازهایی چون چماق کوبه ای، زبانه زنگ، زنگوله، عود مصری، سنج، و جق جقه شدند.
عود مصری برای ایجاد لحظات آرامش "آمنهوتپ سوم" استفاده می شده است. نظیر این ساز نیز در تفلیس گرجستان و قبیله "یاکوئی" در قاره آمریکا دیده شده است. مردمان بین النهرین علاقه وافری به استفاده از سازهای سیمی داشته اند. این حقیقت را می توان در نقاشیها، مهرها و پلاکهای دست ساخته آنها دید. گویا "ویولن" از پیشروترین سازهای سیمی بوده است.
سازهایی که در 2700 پیش از میلاد در مصر مورد استفاده قرار می گرفته شباهت زیادی با همتایان خود در بین النهرین دارد. لذا محققین به این نتیجه رسیده اند که بلاشک میان تمدنها ارتباط فرهنگی متقابل وجود داشته است. البته برخی معتقدند که دوری فرهنگی تمدنها از یکدیگر تا 2700 پیش از میلاد کاملا مشهود بوده است. کما اینکه سازهایی که در میان "سومریها" بوده و 800 سال بعد در میان مصریها آمده است.
با توجه به استفاده سومریها از سازهای تشریفاتی، محققین موفق به یافتن سازهایی چون چماق کوبه ای، زبانه زنگ، زنگوله، عود مصری، سنج، و جق جقه شدند.

در مورد موسیقی در مصر باستان نمونه هایی از سازهای کوبه ای، بادی، و سیمی همچون طبل، فلوت، عود و چنگ که مربوط به 3 هزار پیش از میلاد است تا کنون یافت شده است. بین سالهای 2700 پیش از میلاد تا 1500 پیش از میلاد مصر وارد جنگ شده و مردم مصر با خشونت زندگی کرده اند. از نمونه های این شرایط در تمدن های کهن می توان فروپاشی امپراطوری بین النهرین توسط "کاسیت ها" و فروپاشی امپراطوری مصر توسط "هیکسوس ها" (نام. سلسله.ای. از پادشاهان. مصر كه. چوپانی. می كردند)را برشمرد. زمانی که فراعین مصری در 1500 پیش از میلاد موفق به تسخیر بین النهرین شدند، بتدریج فرهنگ موسیقی آسیایی وارد موسیقی مصر شد و تاثیر بسزایی داشت تا آنجا که مردمان امپراطوری نوین مصر در آن برهه زمانی از قره نی، شیپور، چنگ، عود، قاشقک، و سنج بعنوان ادوات موسیقیایی استفاده کردند.

مواردی در انجیل و تلمود سخن از دو ساز با نامهای "اوگاب" و "کینرز" به میان آمده است که اولی امروزه "ساز دهنی" و دومی "چنگ" نام دارد. این کتب، پیدایش این 2 ساز را به "یوبال" مرتبط دانسته اند. در هر حال تا به امروز به دلیل ضعف تفسیر هنری، بسیاری از سازهای باستانی و قدیمی ناشناخته باقی مانده اند. بطور مثال سازهایی چون "نوال" و "آسور" وجود دارند اما نه علم باستانشناسی و نه ریشه شناسی قادر به تعریف آنها نمی باشند. البته "سی بیل مارکیوز"، موسیقی شناس آمریکایی، در کتاب خود می نویسد که که "نوال" نوعی چنگ عمودی است از نام فنیقی "نابلا" به معنای همان چنگ گرفته شده است.
در روم باستان و منطقه "اتروریا" (توسکانی امروزی)، موسیقی هم به مثابه پیشرفت معماری و مجسمه سازی قدرتمند بود. مردم برای ستایش الهه های باستان از ساز بربط که بسیار مورد استفاده بود، بهره می بردند. یونانی ها علاقه شدیدی به استفاده از "آلوس" (نی) و "سیرینکس" (فلوت) داشتند. در نوشته های یافته شده آن زمان می توان حتی طرق استفاده از نی را مشاهده کرد. رومیها نیز از نوعی نی به نام "تیبیا" استفاده می کردند که در اطراف آن سوراخهایی قابل باز و بسته شدن تعبیه شده بود تا دبین وسیله انعطاف در نواختن بیشتر شود. از دیگر سازهایی که در این مناطق بسیار مورد استفاده بود می توان به چنگ ایستا (عمودی)، عود مصری، ساز دهنی، و زبانه زنگ (سازی با صدای کف زدن) اشاره کرد.
در روم باستان و منطقه "اتروریا" (توسکانی امروزی)، موسیقی هم به مثابه پیشرفت معماری و مجسمه سازی قدرتمند بود. مردم برای ستایش الهه های باستان از ساز بربط که بسیار مورد استفاده بود، بهره می بردند

نمونه هایی از استفاده از سازها در فرهنگ هندویان نیز به فرهنگهای "دراویدیان" و "موندا" برمی گردد. تاریخ استفاده از موسیقی به هندویان باستان تحت عنوان "تمدن میانکوهی ایندو" در 3000 پیش از میلاد مربوط است. جقجقه ها، سوتها، متن تصنیفها، چنگها و عودها همه نشان از وجود موسیقی در این منطقه بوده است. که چنگها و عودها نفوذ فرهنگ سومری در هند را نشان می دهد. نمود بارز استفاده از این سازها را می توان در سرود مذهبی مشهور هندی تحت عنوان "ریگ ودا" دید. در این سرود از سازهای کوبه ای، شیپور، چنگ و فلوت استفاده میشود.

سازهای مورد استفاده پس از میلاد مسیح در هند را "کلارینت دو سره مخصوص افسون مار"، "نی انبان" (که در اسکاتلند مرسوم است)، "سازهای کوبه ای" (جاز)، "فلوتها"، و "عود کوتاه" تشکیل می دادند.
در سال 1100 قبل از میلاد، تازه پای انواع سنتور به فرهنگ چین باز شد. فلاسفه آغازین چون "کنفوسیوس"، "منسیوس"، و "لائوتزی" این سازها را فرم بیشتری داده و آنها را به فرهنگ یونانی نزدیکتر کردند. چینی ها معتقد بودند که موسیقی جزء لاینفک فرد و جامعه است. به همین دلیل آن را بر همین اساس شکل دادند. "ایدیوفون"ها در فرهنگ چینی از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. ایدیوفون به سازهایی می گویند که با ارتعاش خود صدا ایجاد می کند نه با سیم و یا جریان هوای شش ها. در شعر و ادب سلسه "شانگ" می توان رد پای استفاده از زنگوله ها، سنج ها، سازهای کوبه ای، و فلوتها را یافت. سازهایی که از استخوان درست شده و توسط کاشفان باستانشناس کشف شده اند، گویای دیگر این حقیقت می باشند. سلسله "چو" سازهای کوبه ای چون "ماهی چوبی" و "یو" را معرفی کرد. در همین حال از سازهای بادی چون فلوت و ساز دهنی نیز استفاده می شد. "عود کوتاه" در آن مزان که شکل گلابی به خود داشت در میان بسیاری از فرهنگها استفاده می شد. این ساز در دوره حکومت سلسله "هان" در چین استفاده می شد.
تمدنهای امریکای مرکزی در قرن یازدهم پس از میلاد به سطحی از کمال موسیقیایی رسیدند. در حقیقت آنها از قافله موسیقایی فرهنگهای دیگر جا افتاده بودند. به همین علت توان استفاده از سازهای سیمی را نداشتند و عمده سازهای انها بادی، کوبه ای و ارتعاشی بود. از میان اینها فقط فلوت توانایی ایجاد ملودی را داشت. در مقایسه با آمریکای مرکزی، مناطق و کشورهای آمریکای جنوبی چون کلمبیا، بولیوی، پرو، شیلی و اکوادور از حیث فرهنگی ضعیف اما از حیث موسیقیایی قوی بودند. فرهنگهای آمریکای جنوبی آن زمان از "ساز دهنی" به خوبی فلوت و سازهای ارتعاشی، سازهای کوبه ای، و سازهای بادی چوبی استفاده می کردند.

منابع :
Wikipedia.org
Encyclopedia.thefreedictionary.com

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1004]