علل نياز به شبيه ساز

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: علل نياز به شبيه ساز

عليرضا عطايي

كارشناس مسئول اقتصاد هوانوردي شركت مادرتخصصي فرودگاههاي كشور

از زماني كه برادران رايت نخستين پرواز خود را در تاريخ 17 دسامبر 1903 انجام دادند، آموزش خلباني نيز در رده آموزش هاي كارشناسي مطرح شد. البته آموزش خلبانان اوليه به هيچ وجه شبيه آنچه كه امروزه مشاهده مي كنيم نبود حتي كوچك ترين صحبتي هم از درس هاي زميني نمي شد . صحبتي از ناوبري و يا رويارويي با وضعيت اضطراري نبود، زيرا هواپيما تنها بالاي محلي كه به پرواز درآمده بود دور مي زد و سيستمي وجود نداشت تا دستور كاري براي رو يارويي با وضعيت غيرعادي مربوط به آن سيستم وجود داشته باشد.
اما با پيشرفت صنعت هواپيمايي و آمدن هواپيماهاي جت مسافربر، روند آموزش خلباني دگرگون شد .
سيستم ها پيچيده تر شد محيط پروازي نيز تغيير پيدا كرد . هواپيماها در شرايط جوي متفاوتي پرواز مي كردند. تعداد فرودگاه ها نيز افزايش يافت. اكنون فرودگاه ها در داخل دره ها در كنار كوه ها و سواحل ساخته مي شوند. نقش مهم هواپيما در برقراري ارتباط و كوتاه شدن فاصله ي شهرها شناخته شده است. علت اصلي چند سوانح، در نقاط مختلف دنيا آموزش ناكافي خلبانان تشخيص داده شد.
همگام با پيچيده تر شدن هواپيماهاي جت، هزينه ي تعمير و نگهداري و همچنين هزينه ي خريد آنها افزايش يافت. در دوران پرواز هواپيماي مسافربري موتور پيستوني، آموزش پروازي خلبانان هواپيماي مورد نظر با خود هواپيماي واقعي صورت مي گرفت. لذا براي اينكه خلبانان با شيوه ي پرواز هواپيمايي كه يك يا دو موتورش از كار افتاده، آشنا گردند. استاد خلبان به ناچار يك يا دو موتور را در كمترين حد سرعت قرار مي داد تا موقعيت مورد نظر را شبيه سازي كند، تمرين فرود يا بلند شدن در چنين شرايطي نيز بي خطر نبود. در موارد بي شماري، هواپيما از باند خارج مي شد. در برخي از شرايط نيز به خاطر كاهش خطرات در حين آموزش، آموزش خلبان بسيار مختصر انجام مي گرفت . اما اگر خلبان با چگونگي پرواز هواپيمايي كه يك يا دو موتورش را از دست داده است آشنايي نداشته باشد، به هنگام رويارويي با چنين موردي چه واكنشي از خود نشان خواهد داد؟ از سوي ديگر موارد ديگري مانند از كار افتادن سيستم هيدروليك و يا آتش سوزي در حين پرواز، جدا شدن بخشي از سطوح كنترل، قرار گرفتن در شرايط بحراني، كار نكردن سيستم باز كردن چرخ ها و موارد خطرساز ديگر را نمي توان با هواپيماي واقعي تمرين كرد.
با افزايش كارآيي و توانايي هاي هواپيما، بر تعداد نشان دهنده ها ، كليدها و عقربه هاي داخل كابين خلبان نيز افزوده شد. اكنون خلبان علاوه بر آشنايي با چگونگي پرواز هواپيماي مورد نظر، بايد با محل و طرز كار كليدها نيز آشنا مي شد. گفتني است كه شيوه ي پرواز هر نوع هواپيما با هواپيماي ديگر متفاوت است و اگر خلباني كه بيشتر هواپيماي ايرباس A300را به پرواز درمي آورد بنا بر روش عملياتي و برحسب نياز شركت، لازم باشد هواپيماي بويينگ 747 را پرواز دهد، بايد آموزش هاي مربوط به آشنايي با سيستم و كاركرد و همچنين پرواز B747 را سپري كند.
شركت هاي هواپيمايي به منظور افزايش مهارت خلبان در ياد گرفتن سيستم هاي گوناگون هواپيما، عكس هاي برجسته از داخل كابين خلبان تهيه مي كردند و خلبانان با مطالعه ي آن عكس ها با موقعيت نشاندهنده ها آشنا مي شدند. اما هنوز بايد پرواز را در هواپيماي واقعي فرامي گرفتند. بالاخره فنآوري، امكان ساختن وسيله اي با نام شبيه ساز را كه داخل آن به طور كامل شبيه هواپيماي مورد نظر باشد و بتواند تمام وضعي تهاي پروازي را شبيه سازي كند فراهم كرد. اين شبيه ساز روي چندين جك هيدروليكي قرار مي گيرد و همانند هواپيماي واقعي حركت مي كند . تكان هاي داخل شبيه ساز به قدري واقعي است كه پس از مدتي انسان فراموش مي كند كه روي زمين است و از روي
زمين بلند نشده است. اكنون مي شود تمام حالت هاي پروازي و هر وضعيتي را كه در حين پرواز رخ مي دهد شبيه سازي نمود. خلبان مي تواند با شرايط هواپيمايي كه يك موتورش آتش گرفته است آشنا شود.
مواردي چون جدا شدن موتور، از كار افتادن برق هواپيما در شب، شكستن چرخ هواپيما، فرود روي آب و مقابله با آتش سوزي در داخل هواپيما و ... را مي توان بدون هيچ مشكلي تمرين كرد . زماني كه خلبان، دوره ي آموزش پرواز با هواپيماي خاصي را در شبيه ساز فرا گرفت و وارد كابين خلبان هواپيماي
واقعي شد، بدون مشكل به محيط عادت كرده و آماده ي رويارويي با هر نوع وضعيت اضطراري و غيرعادي خواهد بود.
مراكز علمي، دانشگاهي و پزشكي، مطالعات و تحقيقات گسترده اي در زمين هي كيفيت و تداوم آموزش خلبانان انجام داده اند. نتيجه ي پژوهش ها نشان مي دهد كه پس از پايان آموزش خلباني هواپيماي خاصي، مهارت خلبان در همان حدي كه در حين آموزش كسب كرده بود، باقي نمي ماند . زيرا وي تنها به صورت عادي پرواز مي كند و نسبت به آنچه كه آموخته بود حضور ذهن پيدا نخواهد آرد .
به همين دليل لازم است تا آموزش، دوباره تكرار شود. اما اين بار آموزش، كمي متفاوت خواهد بود . اين آموزش را بازآموزي مي نامند. تجربه نشان داده است، بازآموزي خلبان كه طي آن تمامي آموخته ها دوباره تكرار مي شود، بايد هر شش ماه يك بار صورت بگيرد تا مهارت خلبان به حد قابل قبول برسد . حال اگر در حين اين بازآموزي، هر گونه نقطه ضعفي در كار خلبان ديده شود نيازمند تمرين خواهد شد. امروزه شركت هاي هواپيمايي، سرمايه گذاري هاي زيادي در زمينه ي آموزش مي كنند . مهم ترين وسيله ي آموزشي آنها همين شبيه سازها هستند. هواپيما وسيله ي بسيار گرانبهايي است و بايد پرواز كند تا براي شركت، منبع درآمد باشد. به همين دليل، استفاده از هواپيما در آموزش به هيچ وجه از نظر اقتصادي مقرون به صرفه نيست. شايد در همان لحظه چنين به نظر برسد كه شركت صرفه جويي كرده است ولي در اصل، شركت ضررهاي زيادي را در مصرف قطعه و ساعت پرواز هواپي ما كه در كسب درآمد مصرف نشده، متحمل شده است.
شبيه ساز نيز مانند هواپيما يك وسيله ي بسيار پيچيده است. ساختن يك فروند هواپيماي بويينگ 737، حدود6/5 ماه ولي ساخت يك شبيه ساز 18 ماه طول مي كشد . شبيه ساز بسيار حساس بوده و هزينه ي تعمير و نگهداري آن به نسبت بالا است. به همين دليل شركت هايي كه تعداد هواپيماهايشان كم است از شبيه ساز مراكز آموزشي استفاده مي كنند. شبيه ساز و دوره ي بازآموزي، نقش عمده اي در بهبود ايمني پرواز دارد و خلبانان بايد هر شش ماه يك بار موارد گوناگون پرواز را در داخل آن تمرين و كمبودهاي مهارتي خود را جبران كنند.
متأسفانه در برخي محافل كشورمان شنيده مي شود كه اگر خلباني شش ماه پرواز كند حتماً بلد است كه پرواز كند، پس چه لزومي دارد تا در شبيه ساز تمرين كند. در پاسخ بايد گفت كه خلبان تنها پرواز عادي انجام مي دهد و هيچ خلبان و يا معلم پرواز عاقلي در حين پرواز موتور هواپيما را خاموش نمي كند تا موارد اضطراري مربوط به خاموش شدن موتور را تمرين كند و يا هيچ كجاي دنيا چرخ هاي هواپيما را با سيستم آماده باش باز نمي كنند تا خرابي سيستم باز شدن چرخ ها را تمرين كنند. بايد از اين عده پرسيد كه تركيدن لاستيك هنگامي كه هواپيما روي باند
است و بروز عيب در سيستم ترمز هواپيما، پس از اينكه هواپيما به پرواز درآمد را چگونه بايد تمرين كرد؟
تجربه نشان داده است كه عدم تمرين و بازآموزي در حرفه ي خلباني بازرگاني چه پيامدهاي ناگوار و جبران ناپذيري به دنبال دارد.
تصور كنيد كه هواپيما در فاصله ي كمي از زمين، به فرودگاه مقصد u1606 نزديك مي شود و يكي از موتورها آتش مي گيرد. زمان كافي براي فكر كردن وجود ندارد . در اينجا تنها مهارت خلبان و حضور ذهن وي مي تواند با آنچه رخ داده است مقابله نمايد. تفاوت پرواز و خلباني با بيشتر رشته هاي كارشناسي در اين است آه همه چيز، لحظه اي رخ مي دهد و در بسياري موارد تنها در همان لحظه با چيزي كه رخ
داده است مقابله كرد، مانند از كار افتادن يك موتور پس از بلند شدن، كوچك ترين تأخير و يا كوتاهي در اين لحظه ي حساس، برابر خواهد بود با برخورد هواپيما با زمين و متلاشي شدن آن، تعداد زيادي از اين گونه حوادث در نقاط گوناگون جهان رخ مي دهد اما به دليل اينكه خلبان، خيلي راحت (البته از ديد آساني كه خارج از هواپيما آن را مشاهده مي كند) هواپيما را كنترل كرده و به سلامت فرود مي آورد،
چون سقوط رخ نداده است، چيزي در اين باره در رسانه ها اعلام نمي شود. چنين چيزي تنها و تنها به خاطر تمرين و آمادگي، در داخل شبيه ساز ميسر مي گردد.
امروزه ديگر دوره ي آن نيست كه تا زمان رخداد سانحه صبر كنيم تا ببينيم چه اتفاقي رخ مي دهد و سعي كنيم از وقوع دوبار هي آن جلوگيري كنيم. بلكه تمامي موارد را كه احتمال دارد باعث وقوع حادثه شوند، پيش از وقوع شناسايي شده و با آنها برخورد گردد . آساني كه معتقدند هزينه اي كه براي تمرين خلبانان در شبيه ساز صرف مي شود يك هزينه ي اضافه است، اگر تنها 15 دقيقه در شبيه ساز
نشسته و بيننده تمرين خلبانان باشند ديگر چنين تصوري نخواهند كرد . به گفته ي يكي از فلاسفه، تاريخ به ما آن چه را مي آموزد كه كسي از آن نياموخته. اما در سوانح هوايي نمي تواند چنين باشد .
آموزش شبيه ساز و دوره ي بازآموزي از ضروريات ايمني پرواز است كه هيچ كس در صنعت هواپيمايي نمي تواند و نبايد بدون توجه از آن بگذرد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 456]