زبان دين و قرآن/6حجت‌الاسلام ساجدي:دين مجموعه‌اي از گزاره‌هاي معرفت‌بخش است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: زبان دين و قرآن/6حجت‌الاسلام ساجدي:دين مجموعه‌اي از گزاره‌هاي معرفت‌بخش است
گروه انديشه: دين مجموعه‌اي از گزاره‌هاي بيان كننده هست و نيست‌ها، بايد و نبايدها است كه ناظر به هدايت انسان است لذا گزاره‌هاي ديني معرفت‌بخش هستند. در حالي كه در تعريف ماخر از دين، نه‌تنها دين داراي بايد و نبايد نيست بلكه هيچ‌گونه جهان‌بيني خاصي به انسان نمي‌دهد، بديهي است كه با چنين تعريفي از دين، گزاره‌هاي ديني مانند همان احساس شخصي، غير معرفت‌بخش هستند.
به گزارش‌ خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) پرسش از معرفت‌بخشي در گزاره‌هاي ديني، از چالش‌هاي شايان توجه دين‌پژوهي معاصر در زبان دين است و از پرسش‌ معناداري يا بي‌معنايي و نگرش‌هاي پوزيتيويستي اهميتي فزون‌تر دارد.

در مورد اين با حجت‌الاسلام ابوالفضل ساجدي، دكتراي فلسفه دين از دانشگاه مك‌گيل و دانشيار مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) كه مؤلف چندين كتاب و مقاله در زمينه زبان دين است، به گفت‌وگويي نشستيم و وي ضمن بيان مطالب فوق معرفت‌بخشي و يا غير معرفت‌بخشي گزاره‌‌هاي ديني را منوط به پيش‌فرض تعريف دين دانست.

ساجدي در ابتداي اين گفت‌وگو بيان كرد: نگرش بي‌معنايي گزاره‌هاي ديني به دليل شكست پوزيتويسم منطقي، حتي در غرب هم به افول گراييده و با انتقادهاي جدي مواجه شده است؛ و انچه امروزه بر آن تأكيد مي‌شود، نه بي‌معنايي، بلكه غيرمعرفت‌بخشي گزارهاي ديني است.

مؤلف «زبان دين و قرآن» در ادامه افزود: رويكرد غير معرفت‌بخشي به گزاره‌هاي ديني، طيف گسترده‌اي از ديدگاه‌هاي طرح شده درباره زبان دين، مانند حاميان زبان ابراز احساسات و زبان اسطوره‌اي را در بر مي‌گيرد. و به گفته «جان هيك»؛ فيلسوف برجسته دين، امروزه شاهد چرخشي در دين‌پژوهي هستيم. اين چرخش با غير معرفت‌بخشي گزاره‌هاي ديني ملازم است.

مؤلف «دين و دنياي مدرن» اظهار كرد: بسياري از دين‌شناسان غربي، اعم از معتقدان و منتقدان پوزيتيويسم منطقي، در غير معرفت‌بخشي زبان دين و گزاره‌هاي ديني اشتراك عقيده دارند. همه در اين امر شريك‌اند كه اين گزاره‌ها را غير معرفت‌بخش؛ يعني غير از حاكي از واقع بدانند.

وي نظريه خود را كه معرفت‌بخش بودن گزاره‌هاي دين است را بر تعريف از دين مبتني كرد و ادامه داد: زماني مي‌توانيم از معرفت‌بخشي و يا غير معرفت‌بخشي گزاره‌هاي ديني صحبت كنيم كه منظور خود را از دين بيان كنيم.

ساجدي افزود: به عنوان مثال در دين اسلام، ابتدا بايد منظور از دين، از ديدگاه خود و از ديدگاه اسلام را بررسي كينم و در مرحله بعد بحث كنيم كه قرآن واقعا كتاب اين دين است يا نه كتاب دين نيست بلكه گفته‌هاي شخص نبي(ص) است؟! و اگر قرآن، كتاب خدا و دين خدا است، به چه معنايي است؟!؛ يعني به چه منظور از بايد هر ديني خدا كتابي را براي دينداران خود بر شخص نبي(ص) نازل كند.

مؤلف «دين در نگاه مدرن» تأكيد كرد: يكي از مشكلات در باب معرفت‌بخشي يا غير‌معرفت‌بخشي گزاره‌هاي ديني در ميان انديشمندان غربي در فهم اصل دين دين است؛ يعني مشخص نكرده‌اند كه منظورشان از دين چيست.

مدرس حوزه علميه قم در ادامه اظهار كرد: اگر ما مفاهيمي در باب حقيقت دين نداشته باشيم نوبت به بحث به كتاب و زبان دين نمي‌رسد. چرا كه اگر فردي قائل به اين شد كه دين احساس شخصي در باطن افراد است، اصلا بحث به معرفت‌بخشي نمي‌رسد.

مترجم «فلسفه زبان ديني» در ادامه گفت: شلاير ماخر از جمله افرادي است كه دين را به امري احساسي، شخصي و باطني افراد ارجاع داد، چرا كه ماخر در مقابل نقد‌هايي كه بر كتاب مقدس و دين مسيحيت وارد ‌شده بود. در صدد برآمد تا همه را زير چتر مسيحيت و دين وارد كند.

اين محقق در زبان دين تصريح كرد: به زعم ماخر، با اين تعريف از دين، نقد‌هايي كه بر دين و بالأخص بر مسيحيت و كتاب مقدس وارد خواهد شد، در نطفه باطل خواهد شد، چرا كه دين امري شخصي و دروني افراد است، و قابل نقد نمي‌باشد.

ساجدي در ادامه گفت: ماخر براي رهايي از نقد‌هاي وارد شده بر دين، اين نظريه را مطرح كرد و به گمان خود دين را از نقدها آزاد ساخته و دين‌مداري رشد مي‌يابد در حالي كه با اين رويكرد به دين، اصل و مبناي دين تزلزل كشانده شده است، چرا كه دين در اين شيوه و رويكرد داراي گزاره‌هاي بايد و نبايد نيست. در حالي كه دين و شريعت قوامش در بايد و نبايدها مي‌باشد.

عضو هيئت علمي مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني تأكيد كرد: ما معتقديم كه دين مجموعه‌اي از گزاره‌هاي هست و نيست و بايد و نبايد است كه ناظر به هدايت انسان است، انساني كه واقعا دچار هدايت و اضلال مي‌شود.

وي در ادامه تأكيد كرد: اين تعريف از دين با تعريف ماخر بسيار تفاوت دارد چرا كه در تعريف ماخر از دين، نه‌تنها دين داراي بايد و نبايد نيست بلكه هيچ‌گونه از هست و نيست و يا جهان‌بيني خاصي به انسان نمي‌دهد، بديهي است كه با چنين تعريفي از دين، گزاره‌هاي ديني به مانند همان احساس شخصي غير معرفت‌بخش هستند. *

*خبرنگار: ابوالفضل عنابستاني
سه شنبه 5 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 212]