سهروردي شيخ اشراق

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

در میان فیلسوفان مسلمان، سهروردی را ناشناخته.ترین و غریب.ترین آنها دانسته.اند. دلیل این امر بی.هیچ .تردیدی به ناآگاهی اندک سهروردی.پژوهان از منابع و آبشخور.های فکری و فلسفی سهروردی بازمی.گردد.
اگرچه پژوهشگران، سهروردی را فیلسوفی می.دانند که پیوندگاه فلسفه.های گوناگون است اما وی بیش از هرچیز به بازخوانی حکمت ایران باستان به موازات توجه عمیق به معارف اسلامی پرداخته است و از این حیث، برای فلسفه، شأنی فارغ از یونانی بودن صرف قائل شده است. در این زمینه دکتر غلامحسین ابراهیمی.دینانی معتقد است که سهروردی بیش از آنکه به بررسی اسناد تاریخی بپردازد و آن را سند گفتار خویش کند به تأمل در آیات شریفه قرآن می.پردازد و در پرتو نور آن، راه خود را به سوی حقیقت می.گشاید. در بررسی چگونگی و چرایی این موضوع و پیگیری حکمت ایران باستان در میان دیگر فیلسوفان ایرانی از جمله ابن سینا، گفت.وگویی با دکتر غلامحسین ابراهیمی .دینانی، چهره ماندگار فلسفه و حکمت اسلامی و استاد بازنشسته دانشگاه تهران داشته.ایم که کوتاه شده.ای از این گفت.وگو پیش.روی شماست.

سهروردی پیشکسوت حکمت ایران است و فلسفه سهروردی فلسفه حکمت نور است که ریشه در ایران باستان دارد. سهروردی می.گوید من برای احیای حکمت خسروانی آمده.ام، چرا فیلسوفان ایران قبل و بعد از سهروردی به حکمت ایران باستان توجه نکرده.اند؟ اینگونه نیست. ابن.سینا هم به حکمت ایران باستان توجه داشته است. او در مقدمه کتاب «حکمت.المشرقیین» مطلبی را گفته که از نظر تاریخی خیلی آموزنده است. گفته است این حکمتی که ما نوشتیم مانند شفا، اشارات و... برای عامه مردم است.
چون ما نخواستیم تفرقه ایجاد کنیم اینها را نوشتیم ولی ما به حکمت دیگری دست یافتیم که حکمت خواص است. اثری که ابن.سینا در این باره داشته 40مجلد بوده که در حمله مسعود غزنوی به اصفهان و خانه ابن.سینا به آتش کشیده شد. سهروردی خواست این 40مجلد را احیا کند و خودش می.گوید که ما پیرو ابن.سینا هستیم. پس ابن.سینا به حکمت اشراق رسیده بود منتها آن چیزی که نوشته و به.دست ما رسیده حکمت مشاء است. از آنچه ابن.سینا در مقدمه حکمت .المشرقیین آورده می.توان به روشنی دریافت که وی به نوعی حکمت توجه داشته که با فلسفه یونانی متفاوت است. حکمت مشرقی هم از نظر ماوراء طبیعی و هم از نظر تاریخی به معنی تفکر غیرنطقی قدیم است که بیشتر ذوقی و شهودی است تا بحثی و استدلالی.
سهروردی هم می.گوید من از آنجایی آغاز کردم که ابن.سینا به پایان برده است. سهروردی با بیان این جمله می.خواهد بگوید که ابن.سینا اشراق را شروع کرده بوده و چون آثار ابن.سینا از بین رفته و پایان.یافته حالا من شروع می.کنم. حکمت مشرقی در نظر سهروردی نوعی از حکمت است که علمای خسروانی و حکمای فارس آن را بنیان نهاده.اند. این حکمت رشته.ای از معرفت است که وی آن را خطب عظیم و حکمت خاص می.خواند. این فیلسوف اشراقی، رسائل مشرقی ابن.سینا را در اختیار داشته ولی آنها را از این نوع حکمت خالی دانسته است.
سهروردی اگرچه ابن.سینا را در مورد تأسیس و تدوین حکمت مشرقی بدانگونه که خودش می.اندیشید ناکام دانسته ولی با ابراز این سخن به.وجود این اندیشه در میان متفکران اسلامی آن هم چندین قرن پیش از زمان زندگی خود اعتراف کرده است.
پس چرا ابن.سینا به افلاطون توجهی نداشته و حتی او را مذمت می.کند اما سهروردی به افلاطون توجه می.کند؟ ابن.سینا افلاطون را مذمت نمی.کند، بلکه می.گوید علم و دانش او به اندازه ارسطو نیست. این تفاوت.ها میان سهروردی و ابن.سینا هیچ عیبی ندارد بلکه سلیقه 2 فیلسوف است. ابن.سینا افلاطون را خیلی نمی.پسندید، البته سهروردی هم افلاطونی نیست، بلکه ایران باستانی است. او همه حکما را احترام می.کرده و برای حکمای یونان هم احترام قائل بوده اما اصل حکمت را از ایران باستان می.دانست. این هم اشتباهی است از جانب افرادی که نمی.خواهند ایران باستان را قبول کنند و لذا می.گویند سهروردی افلاطونی بود! چون می.خواهند همه گذشته ما را به یونان ارجاع دهند. این غرض.ورزی غربی.ها و جهالت ماست که این نوآوری.ها و اشراقی را که سهروردی داشته و از ایران باستان گرفته به افلاطون نسبت دهند.
سهروردی می.گوید که خود افلاطون هم تحت.تأثیر ایران باستان بوده است، اما مخالفان و مغرضان که می.خواهند ایران را نادیده بگیرند، می..گویند سهروردی افلاطونی بود. سهروردی اگرچه با حکمت مشائی به مخالفت برخاسته و آنان را به سختی مورد انتقاد قرار داده ولی مخالفت وی با حکمای مشائی هرگز به معنی مخالفت وی با نظر و برهان نیست. عقل در نظر سهروردی حجت و دلیل قاطع بوده و آنچه مردود است موهوم را به جای معقول گذاشتن و سوءاستفاده از استدلال است. به این ترتیب حکمت اشراقی رشته.ای از معرفت است که هرگز نباید آن را با عرفان متعارف یکی دانست. در این رشته از معرفت، دین، مؤید کشف به.شمار می.آید.
در نظر سهروردی، حکیم الهی به کسی گفته می.شود که هم در معرفت نظری و هم در سیر و سلوک عملی توفیق به دست آورده باشد و البته کسانی مانند افلاطون، هرمس و انباذقلس به این مرحله از معرفت دست یافته.اند. سهروردی به ارتباط و پیوندی که میان فلاسفه یونان و حکمت ایران باستان می.بیند، بارها اشاره می.کند و کسانی مانند هرمس و افلاطون را با بزرگانی مانند بایزید بسطامی و سهل بن عبدالله شوشتری از یک خانواده معنوی به شمار می.آورد.
هانری کربن با توجه به اینکه ملاصدرا و ابن.سینا را خوب می.شناخته اما به سهروردی بیشتر تکیه می.کند. در سهروردی چه شاخص.هایی بوده که این جذابیت را برای هانری.کربن ایجاد کرد؟ اگر سهروردی نبود، ملاصدرا هم نبود. ملاصدرا فیلسوف بزرگی است اما میراث.خوار حدود هزار سال فرهنگ قبل از خود است؛ یعنی هم از ابن.سینا و هم از سهروردی استفاده کرد. هانری کربن این شعور را داشت که ریشه.های این افکار الهی را در ایران باستان ببیند نه در یونان باستان. فلسفه الهی در ایران و فلسفه مادی در یونان ریشه داشته است. کربن این را درک کرده بود.
برخی معتقدند فیلسوف و عارفی که کشف و شهود می.کند چون از حکمت بحثی و منطق دور شده، باعث رکود فلسفه می.شود و به این معنا رکود فلسفه اسلامی را ناشی از دوری از استدلال و روی.آوردن به عرفان می.دانند. فلسفه اسلامی اصلا رکود نداشته و هم.اکنون هم در عالم فلسفه در سطح بالاست، منتها در فلسفه معنوی، اگر بخواهیم معنویت را از فلسفه اسلامی بگیریم می.توان گفت که فلسفه اسلامی دارای رکود است. فلسفه غربی که پیش.رفته به خاطر این بوده که منهای معنویت بوده، ولی در درک معنا، معنویت و درک جهان معنویت، فلسفه اسلامی هنوز حرف اول را در عالم می.زند. فلسفه غربی حرف معنویت را خوب نفهمیده و نادرست می.فهمد و به انحراف می.رود.
ابن.سینا با اشاعه حکمت در بین عامه مردم موافق نبود، اگرچه سهروردی دارای رسالات رمزی و تمثیلی است اما با بنیان نهادن حکمت اشراقی، گویی این راه را باز کرده است. سهروردی هم توصیه کرده که حقایق را به غیراهلش نگویید و نسپارید و حتی در وصیتنامه خود نیز وصیت کرده که حقایق را به غیراهلش نگویید. سهروردی قدری در نوشتن شجاع بوده و حقایقی را که به ذهنش رسیده و می.دانسته نوشته است. البته کتاب.هایش را برای اهل حقیقت نوشته که بتوانند بخوانند و درک کنند. ابن.سینا هم رمزی سخن گفته و نوشته، اما سهروردی هم رسالات رمزی دارد و تقریبا حکمه..الاشراق هم خیلی رموز دارد و به همین جهت 800 سال پس از فوت سهروردی، کمتر کسی سهروردی را فهمیده چون آثار او پر از رموز است. ابن.سینا هم چند رساله رمزی دارد و در نمط نهم اشارات، رموز دارد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 253]