آشنايي با علائم و نشانه هاي آكنه و شيوه هاي درمان آن وقتي منافذ پوست مسدود مي شود

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: آشنايي با علائم و نشانه هاي آكنه و شيوه هاي درمان آن وقتي منافذ پوست مسدود مي شود
دكتر رامين علاسوند* - افسانه طاعتي**

آكنه ناشي از تداخل عملكرد هورمون ها و ديگر مواد روي غدد چربي پوست (غدد سباسه) و فوليكول مو است. اين عوامل منجر به بسته شدن منافذ شده و منجر به بروز ضايعه مي شود. ضايعات آكنه معمولاً روي صورت، گردن، پشت، سينه و شانه ها ايجاد مي شود. اگرچه آكنه معمولاً به طور جدي سلامتي را تهديد نمي كند، ولي مي تواند باعث بروز هيجانات عاطفي شود. در آكنه شديد ممكن است جوشگاه (جاي ترميم زخم، اسكار) براي هميشه باقي بماند.

آكنه چگونه به وجود مي آيد

پزشكان آكنه را بيماري واحد پيلوسباسه توصيف مي كنند. واحد پيلوسباسه متشكل از يك غده سباسه است كه به مجرايي موسوم به فوليكول كه حاوي يك مو است، منتهي مي شود. اين واحد در كل بدن وجود داشته ولي در صورت، قسمت فوقاني پشت و قفسه سينه به وفور ديده مي شود. غدد سباسه ماده يي چرب موسوم به سبوم ترشح مي كنند كه به طور طبيعي از دهانه فوليكول به سطح پوست راه مي يابد. مو، چربي و سلول هاي پوشاننده مجرا كه باعث باريك شدن اين مجرا مي شوند، ممكن است دلمه يي ايجاد كنند كه علامت زودرس آكنه است. اين دلمه باعث مي شود چربي (سبوم) از ميان منفذ به سطح پوست نرسد. مخلوط چربي و سلول ها باعث مي شود باكتري هايي كه به صورت نرمال روي پوست زندگي مي كنند، مجرا را ببندند. اين باكتري ها مواد شيميايي و آنزيم هايي توليد مي كنند كه باعث جذب گلبول هاي سفيد خون و در نتيجه التهاب مي شود.

موقعي كه مجراي مسدود شده مو پاره مي شود، محتويات آن شامل سبوم، سلول هاي مرده و باكتري به سطح پوست ريخته شده و سبب التهاب مي شود. افراد مبتلا به طور مكرر دچار ضايعات مختلف آكنه مي شوند كه در ذيل توضيح داده شده است.

1- ضايعات پايه آكنه، كومدون ناميده مي شود كه در حقيقت مجراي مسدود شده و متورم فوليكول مو است.

2- اگر فوليكول مسدود (كومدون) زير پوست بماند و به آن راه نيابد يك برآمدگي سفيد در سطح پوست توليد مي كند كه به آن سرسفيد مي گويند.

3- كومدوني كه به سطح پوست مي رسد، در سطح پوست باز شده و با اكسيژن هوا تركيب شده كه به دليل تغيير رنگ به آن سرسياه مي گويند.

سرسياه و سرسفيد ممكن است براي مدت طولاني در پوست باقي بمانند. ديگر ضايعات مشكل ساز آكنه شامل موارد زير است؛

1- پاپول؛ ضايعات ملتهب كوچك صورتي رنگ در پوست است كه ممكن است در لمس دردناك باشند.

2- پوستول؛ پاپول هايي هستند كه با ترشحات چركي سفيد يا زردرنگ پر شده اند و قائده يي قرمز دارند.

3- ندول؛ ضايعات بزرگ، دردناك و سفتي كه در عمق پوست قرار دارند.

4- كيست؛ ضايعات عمقي، دردناك و مملو از چرك كه سبب بروز جوشگاه (اسكار) مي شوند.

علت آكنه چيست

علت دقيق اين بيماري شناخته نشده است ولي پزشكان عوامل مختلفي را در آن دخيل مي دانند. يكي از علل مهم، افزايش هورمون هاي جنسي مردانه موسوم به آندروژن ها است. اين هورمون طي بلوغ در هر دو جنس افزايش يافته و سبب بزرگي غدد سباسه و ترشح بيشتر سبوم مي شود. تغييرات هورموني در حاملگي يا مصرف قرص هاي خوراكي ضدبارداري نيز سبب بروز آكنه مي شوند. عوامل ژنتيكي نيز ممكن است در اين امر دخيل باشند. محققان بر اين باورند كه تمايل به بروز آكنه از والدين به ارث مي رسد. برخي داروها مثل آندروژن ها و ليتيوم سبب آكنه مي شوند. مواد آرايشي چرب نيز با تغيير سلول هاي مجرا (فوليكول) سبب چسبندگي آنها به يكديگر و توليد دلمه مي شوند.

فاكتورهايي كه آكنه را بدتر مي كنند

- تغيير ميزان هورمون ها در جنس مونث در سن بلوغ يا 7-2 روز قبل از شروع قاعدگي

- استفاده از مواد آرايشي يا مواد مرطوب كننده چرب يا مواجه شدن چربي در محيط كار (مثل كار در آشپزخانه)

- فشار ناشي از كلاه يا تجهيزات ايمني و ورزشي، كوله پشتي، گردنبند سفت يا لباس هاي ورزشي تنگ

- تحريك كننده هاي محيطي مثل آلودگي هوا و رطوبت بالا

- خراش وارد كردن با فشار و كندن

- مالش خشن پوست

- استرس

برخي افسانه ها در رابطه با علل آكنه

افسانه هاي زيادي در رابطه با علل آكنه وجود دارد. مصرف شكلات و غذاهاي چرب اغلب علت آكنه شناخته مي شود اما مدارك كافي در دسترس نيست كه بيان كند مصرف اين مواد باعث بدتر شدن آكنه مي شود. افسانه هاي ديگري علت آكنه را آلوده بودن پوست عنوان كرده اند، اما بايد توجه داشت كه جوش هاي سرسياه و ديگر ضايعات آكنه به علت آلودگي ايجاد نمي شوند. استرس علت آكنه نيست. بلكه در افرادي كه داراي آكنه هستند استرس، آكنه موجود را بدتر مي كند.

چه كساني به آكنه مبتلا مي شوند

در تمام نژادها و در كليه سنين افراد دچار آكنه مي شوند. آكنه در سنين نوجواني و اوايل بلوغ بيشتر اتفاق مي افتد. تخمين زده شده 80 درصد افراد در سنين 11 تا 30 سال در بعضي نقاط بدن دچار آكنه مي شوند. در بعضي افراد آكنه تا زماني كه به سن 30 سالگي برسند ادامه پيدا مي كند اما در بعضي افراد تا سنين 40 و 50 سالگي هم اين مشكل پوستي ديده مي شود.

درمان آكنه

آكنه اغلب توسط متخصصان پوست درمان مي شود، گرچه ممكن است پزشكان عمومي، متخصصان كودكان يا داخلي نيز انواع خفيف آن را درمان كنند. هدف از درمان، بهبود ضايعات موجود، جلوگيري از ايجاد ضايعات جديد، جلوگيري از به وجود آمدن جوشگاه (اسكار) و به حداقل رساندن استرس رواني است. دارودرماني عوامل زير را كه باعث ايجاد آكنه مي شود، درمان مي كند؛

- تجمع غيرطبيعي سلول ها در فوليكول

- افزايش توليدات چربي

- باكتري ها

- التهاب

با توجه به وسعت ضايعه ممكن است از داروهاي متفاوتي استفاده شود. بعضي از اين داروها به طور موضعي مصرف مي شوند و برخي به شكل خوراكي و گاهي نيز تركيبي از هر دو مورد تجويز مي شود.

درمان ضايعات سرسياه، سرسفيد و آكنه التهابي خفيف

معمولاً براي افرادي كه آكنه خفيف دارند انواع داروهاي موضعي تجويز مي شود. داروهاي موضعي يا به طور مستقيم روي ضايعه يا روي منطقه يي كه پوست درگير است، ماليده مي شوند. داروهايي كه براي آكنه خفيف استفاده مي شوند، به صور مختلف عمل مي كنند.

- بنزوئيل پروكسايد؛ باكتري مولد آكنه را از بين مي برد. همچنين ممكن است توليد چربي را كم كند.

- رزورسينول؛ ضايعات سرسياه و سرسفيد را از بين مي برد.

- اسيد ساليسيليك؛ به از بين بردن ضايعات سرسياه و سرسفيد كمك كرده، همچنين باعث جلوگيري از ريزش سلول هاي داخل مجرا (فوليكول) مي شود.

- سولفور؛ به از بين بردن دانه هاي سرسياه و سرسفيد كمك مي كند.

اين داروها به طور موضعي مصرف شده و به اشكال متفاوتي مانند ژل، لوسيون و كرم در دسترس اند. در بعضي افراد، اين داروها ممكن است سبب بروز عوارضي مثل التهاب، سوزش يا قرمزي شده كه اغلب با ادامه درمان بهتر مي شوند.

در صورت شدت يا طولاني شدن عوارض بايد به پزشك اطلاع دهيد. اين داروها اگر به طور منظم استفاده شوند موثر واقع مي شوند، اگرچه براي بروز اثرات مفيد آنها بايد هشت هفته يي صبر كرد.

درمان انواع متوسط تا شديد آكنه

افراد مبتلا به انواع متوسط تا شديد آكنه ممكن است با استفاده از داروهاي موضعي يا خوراكي يا تركيبي از هر دو نوع درمان شوند.

الف- تجويز داروهاي موضعي؛ تعدادي داروي موضعي جهت درمان آكنه استفاده مي شود كه شامل موارد زير است.

- آنتي بيوتيك ها؛ كمك به توقف يا كند كردن رشد باكتري ها مي كنند و التهاب را كاهش مي دهند.

- مشتقات ويتامين A (رتينوئيد)؛ دلمه روي كومدون ها را برمي دارد و به داروهايي مانند آنتي بيوتيك ها اجازه ورود به فوليكول مي دهد. همچنين بعضي از انواع آن ممكن است باعث كاهش شكل گيري كومدون ها شود. اين داروها شكلي از ويتامين A هستند، مثل تره تينوئين (رتين A).

ب- ساير داروها؛ ممكن است باكتري مولد آكنه را از بين برده و توليد چربي را كاهش دهند و رشد باكتري ها را كند كرده يا متوقف كنند و التهاب را كم كنند، مثل بنزوئيل پروكسايد، تركيبات حاوي سولفور يا آزالئيك اسيد. اين داروها نيز به صورت كرم، لوسيون، محلول و ژل تجويز مي شوند. براي تجويز، نوع پوست در نظر گرفته مي شود. كرم ها و لوسيون ها سبب مرطوب شدن پوست شده و بهترين گزينه براي افراد با پوست حساس هستند. اگر پوست تان چرب است يا در آب و هواي گرم و مرطوب زندگي مي كنيد از ژل يا لوسيون محلول در الكل استفاده كنيد كه منجر به خشك شدن پوست مي شود.

در بعضي افراد تجويز داروهاي موضعي، عوارض جانبي خفيفي مانند سوزش، خارش، قرمزي، پوسته ريزي يا تغيير رنگ پوست اتفاق مي افتد. در بعضي از داروها مثل ايزوتره تينوئين اين اثرات جانبي معمولاً بعد از مدتي به رغم مصرف دارو كاهش مي يابد. اگر اثرات جانبي شديد بوده يا از بين نرفت به پزشك اطلاع دهيد. اثرات اين داروها معمولاً بعد از چهار تا هشت هفته بروز مي يابد.

ج- تجويز داروهاي خوراكي؛ براي انواع متوسط تا شديد آكنه اغلب پزشكان آنتي بيوتيك خوراكي تجويز مي كنند. آنتي بيوتيك هاي خوراكي به وسيله محدود كردن رشد باكتري ها و كاهش التهاب، آكنه را مهار مي كنند. ممكن است از داروهاي موضعي و خوراكي باهم استفاده شود. آنتي بيوتيك هاي شايعي كه در درمان آكنه استفاده مي شوند، عبارتند از؛ تتراسيكلين، ماينوسيكلين و داكسي سيكلين. داروهاي ديگري كه كمتر استفاده مي شوند، عبارتند از؛ كليندامايسين، اريترومايسين يا سولفوناميدها. بعضي از افرادي كه آنتي بيوتيك مصرف مي كنند، عوارضي مانند ناراحتي معده، گيجي يا احساس سبكي در سر، تغيير در رنگ پوست و افزايش تمايل به آفتاب سوختگي در آنها نمايان مي شود. به علت اينكه داروي تتراسيكلين در استخوان و دندان جنين و كودكان كوچك اثر بد مي گذارد مصرف اين دارو در زنان حامله و شيرده و كودكان زير 14 سال ممنوع است. اين نگراني وجود دارد كه داروهاي تتراسيكلين و ماينوسيكلين با داروهاي جلوگيري از بارداري تداخل كرده و اثر آنها را كاهش دهند. بنابراين در اين موارد بايد از ساير روش هاي پيشگيري از بارداري استفاده كرد. درمان طولاني با آنتي بيوتيك هاي خوراكي ضروري است تا نتايج موردنظر حاصل شود.

درمان آكنه كيستيك يا گره دار

افرادي كه آكنه ندولار يا كيستيك دارند بايد توسط متخصص پوست درمان شوند. براي افرادي كه آكنه شديد ملتهب دارند و با داروهاي فوق الذكر درمان نشوند، ايزوتره تينوئين (آكوتان) كه از مشتقات ويتامين A (رتينوئيد) است، تجويز مي شود. ايزوتره تينوئين دارويي خوراكي است كه يك يا دوبار در روز همراه با غذا، به مدت 15 تا 20 هفته تجويز مي شود. اين دارو اندازه غدد چربي را كاهش مي دهد، بنابراين چربي كمتري توليد مي شود به همين دليل رشد باكتري ها كاهش مي يابد.

فوايد ايزوتره تينوئين (آكوتان)؛ اين دارو، دارويي موثر است كه مي تواند از ايجاد جوشگاه (اسكار) جلوگيري كند. درمان با اين دارو به مدت 15 تا 20 هفته آكنه را به طور كامل يا تقريباً كامل درمان مي كند. در بيماراني كه آكنه بعد از يك دوره درمان با ايزوتره تينوئين عود كند، ممكن است يك دوره ديگر از همان دارو يا داروهاي ديگر تجويز شود.

زيان هاي ايزوتره تينوئين (آكوتان)؛ در زنان حامله اين دارو باعث نقص جنين مي شود. افرادي كه اين دارو را مصرف مي كنند نبايد حامله باشند و در طول مدت مصرف دارو نيز نبايد حامله شوند. اين زنان بايد از يك ماه قبل از شروع درمان تا يك ماه پس از پايان درمان، همزمان به دو صورت جداگانه از بارداري پيشگيري كنند.

بعضي از افراد مبتلا به آكنه، به علت تغييرات ظاهر پوست، دچار افسردگي مي شوند. ممكن است تغييرات خلق وخو در مدت مصرف دارو يا كمي بعد از قطع درمان با داروهايي شبيه به ايزوتره تينوئين تشديد شود. گزارش هايي مبني بر خودكشي و قصد خودكشي در افرادي كه اين دارو را مصرف مي كنند، ديده شده است. به هرحال حين درمان اگر دچار دلتنگي شديد غيرمعمول يا علائم ديگر افسردگي مانند كاهش اشتها يا كاهش تمايل به فعاليت هاي زندگي يا مشكل در تمركز شديد حتماً به پزشك اطلاع دهيد. ديگر عوارض مهم ايزوتره تينوئين شامل موارد ذيل است؛

- خشكي چشم ها، دهان، لب ها، بيني يا پوست (كه خيلي شايع است)

- خارش

- خون دماغ

- دردهاي ماهيچه يي

- حساسيت به نور خورشيد

- شب كوري

- تغييرات خوني مثل افزايش چربي هاي خون (تري گليسريد و كلسترول)

- تغيير عملكرد كبد.

براي ارزيابي اثر ايزوتره تينوئين و توقف آن در صورت بروز عوارض جانبي، قبل از شروع درمان و در فواصل معين درماني درخواست آزمايش خون مي شود. عوارض جانبي معمولاً با تكميل دارودرماني و قطع آن، از بين مي روند.

درمان آكنه هاي ناشي از هورمون در خانم ها

در بعضي از زنان، آكنه به علت افزايش هورمون هاي جنسي مردانه (آندروژن) ايجاد مي شود. ساير نشانه هاي آن عبارتند از هيرسوتيسم (افزايش مو در صورت و بدن)، شعله ور شدن آكنه قبل از قاعدگي، قاعدگي هاي نامنظم و بالا رفتن ميزان آندروژن (هورمون جنسي مردانه) در خون. براي درمان اين نوع آكنه ها ممكن است يكي از چند داروي زير تجويز شود.

- قرص هاي جلوگيري از بارداري؛ از ترشح آندروژن توليدشده در تخمدان ها جلوگيري مي كند.

- تجويز مقادير كم داروهاي كورتيكواستروئيد مانند پردنيزولون يا دگزامتازون؛ از اثرات آندروژن توليدشده از آدرنال جلوگيري مي كنند.

- داروهاي ضدآندروژن مانند اسپيرونولاكتون (آلداكتون)؛ ميزان توليد چربي را كاهش مي دهد. عوارض داروهاي ضدآندروژن شامل قاعدگي نامنظم، حساس شدن پستان ها، سردرد و سرگيجه است.

ساير درمان هاي آكنه

پزشكان علاوه بر اين داروها، درمان هاي ديگري براي آكنه به كار مي برند. براي مثال كومدون (سرسياه) را در مطب درمي آورند. گاهي پزشك كورتيكواستروئيد (كورتون) را جهت كمك به كاهش اندازه و درد ناشي از كيست يا ندول مستقيماً به درون ضايعه تزريق مي كند. درمان زودهنگام آكنه بهترين روش جلوگيري از به جاي ماندن جاي زخم است. براي اسكارهاي به جا مانده از آكنه از جراحي استفاده مي شود. براي درمان اسكارهاي نامنظم، ليزر سطحي مفيد است.

چگونگي مراقبت از پوست در افراد مبتلا به آكنه

- پوست را با ملايمت پاك كنيد؛ اگر مبتلا به آكنه هستيد، بايد صورت را با يك پاك كننده ملايم (با نظر پزشك متخصص) روزي دو بار (صبح و شب) و بعد از فعاليت هاي سنگين شست وشو دهيد. استفاده از صابون هاي قوي يا سايش با دستمال خشن مفيد نبوده و مي تواند مشكل را بدتر كند. موهايتان را به طور منظم با شامپو شسته و اگر موهاي خيلي چربي داريد هر روز آن را بشوييد.

- اجتناب از دستكاري ضايعات؛ از لمس و ساييدن مكرر پوست دچار ضايعه اجتناب كنيد. از فشار وارد كردن، نيشگون گرفتن و كندن پوستي كه دچار ضايعه شده يا جاي زخم دارد، خودداري كنيد.

- با دقت ريش بتراشيد؛ ببينيد استفاده از ريش تراش برقي بهتر است يا تيغ ريش تراش. زماني كه از تيغ ريش تراش دستي استفاده مي كنيد از سالم و تيز بودن تيغ بايد مطمئن باشيد. قبل از استفاده از خمير ريش، صورت را به طور كامل با آب و صابون بشوييد.

- ازآفتاب سوختگي اجتناب كنيد؛ بعضي از داروهايي كه براي درمان آكنه استفاده مي شود پوست را مستعد آفتاب سوختگي مي كند. آفتاب سوختگي پوست را قرمز يا برنزه كرده كه باعث تيرگي پوست مي شود، در نتيجه ممكن است آسيب وارد شده به پوست كمتر قابل رويت باشد. آفتاب سوختگي باعث خشك تر شدن پوست مي شود. به هر حال خطراتي مانند پيري زودرس و خطر ابتلا به سرطان پوست در صورت تداوم تماس با آفتاب وجود دارد.

- با دقت از مواد آرايشي استفاده كنيد؛ در زمان درمان آكنه، لازم است مواد آرايشي را تغيير دهيد. تمام مواد آرايشي مثل كرم پودر، رژگونه، سايه چشم و مواد مرطوب كننده و محصولات مراقبت از مو، بايد عاري از چربي باشد. از محصولاتي كه روي آن برچسب غيركومدوژن وجود دارد، استفاده كنيد. در بعضي از اين افراد حتي اين مواد هم آكنه را بدتر مي كند. در هفته هاي اول درمان، حتي در استفاده از مواد آرايشي ممكن است با مشكل مواجه شويد زيرا پوست تحت تاثير داروي موضعي تره ترينوئين يا بنزوئيل پروكسايد قرمز شده يا دچار پوسته ريزي مي شود.

* متخصص اطفال و نوزادان

** كارشناس مامايي
دوشنبه 4 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 373]