يادنامه خسرو شكيبايي هویت بازیگری ایرانی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

برخی اوقات، یک نقش چنان یک بازیگر را به قله می.رساند و در اوج قرار می.دهد که بعضی به اشتباه آن هنرمند را در قالب و پیکره همان کاراکتر، ارزیابی کرده و وجوه اجرایی و حسی این بازیگر را منطبق بر همان شمایلی می.سنجند که در پرتو آن ابرنقش از خود بروز داده...
و به همین علت، بازیگر برجسته.ای چون زنده.یاد شکیبایی از سوی بسیاری در کلیشه نقش حمید هامون سنجیده شد و حتی جلوه.گری درخشان در برترین کاراکترهای تاریخ سیما و سینما ازجمله مرادبیگ (روزی.روزگاری)، رضا.صباحی (خانه سبز)، رضا رضایی.منش(کیمیا)، عمو رحیم (اتوبوس شب) و حد میثاق(حکم) نیز از این نگاه تک.ساحتی به کارنامه بازیگری..اش نکاست؛ به واقع حمید هامون کل شاخصه.ها و وجوه اجرایی کارنامه هنری شکیبایی را شامل شد و به نوعی معجونی از تکنیک ناب و حس شاعرانه پرورش.یافته این بازیگر در فضای جان.بخش تئاتر به شمار می.رفت که تصویر یک فرد دارای جایگاه اجتماعی را در منظری فرو پاشیده در یادها متبلور ساخته است. با این رویکرد از هر وجه که به کارنامه سینمایی خسرو شکیبایی بنگریم نقش حمید هامون جلوه.ای جاودان در مسیر بازیگری وی دارد و شاکله و چارچوب این کاراکتر چنان بر پیکره نقش.آفرینی.های شکیبایی سایه انداخته که بسیاری، کلیشه شدن در هامون و تکرار آن را به.عنوان اصلی در اجراهای سینمایی و تلویزیونی شکیبایی باور کرده.اند. 28 تیر یادآور آخرین حضور خسرو شکیبایی در میان ماست.
در کارنامه خسرو شکیبایی هامون، جایگاه خاصی دارد اما سؤال مهم اینکه شخصیت حمید هامون چه ویژگی.هایی داشت که خود را بر کلیت بازیگری شکیبایی تحمیل کرد و با آن همه نقش.آفرینی بکر باز هم شکیبایی با هامون به یادها می.آید؟ در پاسخ به این سؤال باید به چند شاخص توجه داشت: یکی اینکه شکیبایی تا قبل از هامون اگرچه گوشه.هایی از استعداد و توان فنی..اش را در فیلم.هایی چون شکار و خط قرمز نشان داده بود یا حتی در آن مونولوگ به یادماندنی در مجموعه مدرس از عنصر صدا در شناساندن کاراکتر به خوبی بهره برده بود اما آنچه حمید هامون را در قامت ابرنقشی کلیدی و شاخص مطرح کرد علاوه بر هدایت مؤثر مهرجویی در رسیدن بازیگر به لایه.های پیچیده این شخصیت یا نقش مهم فیلمنامه نویس در فراهم.سازی. بستر برای خلق یک کاراکتر ماندگار، باید در شخصیت هنری شکیبایی ارزیابی شود چرا که این بازیگر با پشتوانه قوی تئاتر و صدای خوب، حمید هامون را در قالب خود حلول داد. گویی همانگونه که خود در جایی گفت این فیلم روایت زندگی..اش است و اگر بر مسیر زندگانی هنری خسرو خوبان نظری افکنیم بی.درنگ شاخصه.های آشنای حمید هامون را در قالب شخصیت اجتماعی شکیبایی خواهیم یافت، زیرا همان سرگشتگی.ها و عدم ثبات.های هامون در خود شکیبایی نیز دیده شد و همین نزدیکی روح کاراکتر و شخصیت واقعی شکیبایی منجر به خلق ابر نقش هامون شد.
نکته مهم دیگر این است که فیلم هامون نه تنها سرآغاز مسیری جدید در بازیگری شکیبایی و تبدیل شدنش به یک ستاره بی.بدیل بود بلکه مهرجویی را نیز پس از تجربه موفق در اجاره.نشین.ها به.عنوان کارگردانی علاقه.مند به تجربه فضاهای جدید به مخاطبان شناساند.
هامون از این منظر برگ برنده.ای برای شکیبایی و مهرجویی محسوب می.شود، اگرچه مهرجویی سعی کرد با ساخت فیلم.های شخصیت.محور دیگری چون بانو، پری، لیلا و سنتوری از زیر بار سنگین هامون خارج شود و تا حدودی موفق شد اما قصه حمید هامون و شکیبایی مسیر دیگری پیدا کرد. به زعم بسیاری از منتقدان و مخاطبان سینما، شکیبایی در هر فیلمی هامون بود و به قولی نتوانسته بود از این کاراکتر رهایی یابد و با وجود ریزه.کاری.هایی که برای نقش.های سینمایی و تلویزیونی..اش به کار می.برد اما همچنان تصویرسازی.هایش در قالب هامون تحلیل می.شد و برهمین مبنا بود که حتی تا اواخر عمرش و با وجود اجراهای متفاوت و ممتازی که در مجموعه.های خانه.سبز و روزی.روزگاری و نیز تلاش.هایی که در خلق شخصیت.های جاندار در فیلم.های کیمیا، حکم، اتوبوس.شب، سالاد فصل و اپیزودی از مجموعه باران عشق داشت باز هم متهم به بازآفرینی هامون شد. مسئله مهم دیگر، عنصر جدا نشدنی صدا از قامت هنری شکیبایی بود که همواره در عین اینکه امتیازی محسوب می.شد اما به.دلیل خاص بودن جنس صدا، مشابهت.هایی میان کاراکترهای سینمایی و تلویزیونی..اش در نحوه بیان به.وجود می.آمد که این مسئله به.ویژه پس از آفرینش هامون در وجهی متمایز از سوی مخاطبان و منتقدان زیر ذره.بین قرارگرفت.
سرخوشی.ها، بی.خیالی.ها، سرگشتگی.ها، کنش.های عصبی، مهرورزی، وفاداری، جوانمردی و اخلاق.مداری اگرچه شاخص.هایی اصیل در پرتره هنری شکیبایی و نقش.آفرینی.هایش به شمار می.رود و ساختار شکل.گیری نقش.هایی با این وجوه، قامتی مجزا از تشکیلات تعریف شده برای نقش حمید هامون داشته اما گویی روح هامون از جسم شکیبایی خارج نشده و هرنقش.آفرینی..اش اگرچه از هیچ منظری با هامون قرابتی نداشت اما به.نظر می.رسید خواست شکیبایی این بود تا هامون ادامه یابد و جاودانه شود و با توجه به همین اصل حتی تا پایان عمر هنری جز یک بار قالب هامون را نشکست و آن یک بار نیز در تجربه.ای بود که با توجه به ساختار روایت و ویژگی.های کاراکتر، دیگر با انسان متفکر سرگشته سرخورده ملول، روبه.رو نبودیم. با نماینده طبقه روشنفکر مواجه نمی.شدیم؛ دیگر شکیبایی در قالب جانباز جنگ تحلیل نمی.شد؛ جامعه در فیلم اتوبوس شب با تصویر آشنای چند پاره شده هامون روبه.رو نمی.شد بلکه با کاراکتر عمو.رحیم پی به روحیات جدیدی می.برد که در آقای بازیگری سینمای ایران در حال شکل.گیری بود.
بی.شک فروزنده.ترین کاراکتر سینمای ایران، حمید هامون با بازی بی.بدیل مرحوم خسرو شکیبایی است که هنوز هم در انتخاب مخاطبان سینمای ایران و منتقدان جایگاه اول را به خود اختصاص داده و روح هنری چنین کاراکتری، به گونه.ای بر پرتره شاعر عاشقانه.های سینما اثرگذار بود که زاویه.های اجرایی..اش در هر نقش، قالبی از هامون را در بطن خود به همراه داشت. جنس نگاه، لحن صدا، سبک زندگی، منش اجتماعی، اخلاق فردی و صفات برجسته دیگری چون نفوذ به کالبد نقش و به نوعی جراحی شخصیت برای خلق و آفرینش یک نمونه موردی از تمثال جامعه پیرامونی در قاب و پیکره کاراکتر ایفایی، چنان شاخص و برجسته به مرحله اجرایی خود در کارنامه سینمایی شکیبایی رسید که این ستاره پرنور بازیگری در آسمان سینمای ایران را به محبوبیت و اعتباری فراتر از تمامی قواعد و مکانیسم.های مدون در جامعه رسانید. به واقع، شکیبایی نه صرفا به.عنوان یک مجری حسی و استاد غربالگر حس و تکنیک در روند خلق هنری بلکه در مقام شاعر نقش.های سینمایی، روح و جانمایه.ای شعری را بر مسیر اجرایی..اش مستقر می.ساخت که علاوه بر همسو.سازی. و تقارن حسی با نگره عاشقانه جامعه، هنر بازیگری را به اوج و کمال فنی آن می.رساند. درنگی بر کارنامه بازیگری خسرو شکیبایی دلیلی بر این مدعاست زیرا زنده.یاد شکیبایی، انسجام درستی را میان امتیازهای حسی و تکنیکی.اش ازجمله تونالیته همدل.رانگیز صدا و موج غمگین آوا و ندا در شمایل نقش.های اجتماعی.اش برقرار می.کرد و متانت و آرامشی که بر نت.وایی بیانش جهت شناساندن کاراکتر به مخاطب استقرار می.داد، نقش حمید هامون را جاودانه ساخت.
در وجه دیگر حرکات صورت و دست یا به بیان دیگر همگامی زبان گفتار، زبان رفتار و زبان اندام برای تابش ویژگی.های درونی و ناآشکار کاراکتر از طریق تبلور بازی زیرپوستی در تجربه.های سخت سینمای اجتماعی و جنگ ازجمله کیمیا، روح هنری شکیبایی را در زلال صفاتی چون عشق به جامعه، هنر و فرهنگ شست.وشو داد. شکیبایی با هامون به نوعی شخصیت خود را در پرده سینما به مخاطب نمایاند و توفیق مناسب در بازتاب ناآرامی درونی، سرگشتگی و شیدایی، تردید در انتخاب راه زندگی و در واقع آشفتگی ذهنی حمید هامون، پدیداری ستاره.ای درخشنده در سینمای ایران را به همراه داشت که فرایندهای آفرینش نقش در سینمای ایران طبق استانداردهای اجرایی او در تجربه.هایی مانند هامون، کیمیا، یک بار برای همیشه و اتوبوس شب تعریف شده است.
و ناگهان 28تیر 1387خبری قلب عاشقان سینما را از حرکت انداخت؛ خبر کوتاه بود و بسیار غافلگیر.کننده و تیترها از خود خبر غافلگیر کننده.تر به.نظر می.رسید. روزنامه.ها در طول یک هفته با تیترهایی چون هامون جاودانه شد، سیمرغ سینمای ایران پر کشید یا عنوان.هایی مشابه این قالب.ها به کارنامه هنری بازیگری پرداختند که استثنا و هویت بازیگری سینمای ایران به شمار می.رفت و از این.رو انگار سینما بدون خسرو شکیبایی معنایی ندارد. به واقع هجران صدای همیشه آشنا در شرایطی سینمای ایران را در سوگ نشاند که عروج سیمرغ.گونه.اش در بهترین شرایط رقم خورد؛ قامت هنری.اش پس از کاندیداتوری و دریافت دیپلم افتخار بازیگری نقش اول مرد برای فیلم «اتوبوس شب» شکل و شمایل جدید یافت و بر احترام و ارزش اجتماعی وی بیش از پیش افزوده شد و آخرین برگ از هنرنمایی..اش همچنان ماندگار و تأثیرگذار است؛ یکی از 5جایزه بازیگری 3دهه در دستان شکیبایی است اما او بی.آنکه چیزی بگوید تنها به لبخندی بسنده کرد و گرچه دیگر درمیان ما نیست تا راز آن حرکت را بگوید اما پیامش روشن بود که «دوست.تان دارم چرا که در عالم هستی و راه هنر پایداری و جاودانگی.ام را از شما دارم».

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 346]