خاتمي در دومين نشست تبيين مفاهيم نظري اصلاحات؛ ديدگاههاي راهگشاي امام(ره) مورد بي مهري قرار گرفته است

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: خاتمي در دومين نشست تبيين مفاهيم نظري اصلاحات؛ ديدگاههاي راهگشاي امام(ره) مورد بي مهري قرار گرفته است
خبرگزاري فارس: خاتمي گفت:متاسفانه بيانات و ديدگاههاي راهگشاي امام(ره) مورد بي مهري قرار گرفته است.

به گزارش خبرگزاري فارس به نقل از روابط عمومي بنياد باران، حجت الاسلام سيد محمد خاتمي در دومين نشست وي‍ژه بنياد باران كه در جهت تبيين مفاهيم نظري اصلاحات برگزار شد، با موضوع "مردمسالاري سازگار با دين" اظهار داشت: معتقدم كه مردمسالاري يك تقدير الهي و فرمان تاريخي براي جامعه ماست كه براي ملت در اين برهه خاص تاريخ صادر شده است و برآمده از وجدان بيدار و آگاه جامعه است و نيز مقتضاي روح زمانه ماست.
وي افزود: دين هم وقتي مي خواهد در عرصه حيات اجتماعي حضور يابد، به نظر ما منطبق با اين تقدير الهي و نياز زمانه و خواست وجداني جامعه ماست و نه تنها مخالف آن نيست كه مويد و سازگار با آن است؛ البته به نحوي كه اشاره خواهم كرد كه دين را چگونه بايد ديد، تا اين سازگاري را هم درك كرد.
خاتمي با اشاره به اينكه انقلاب اسلامي يكي از فرازهاي بلند حركت يك قرن گذشته است كه با پيشنهاد جمهوري اسلامي به جاي استبداد وابسته تحقير كننده، والايي خود را نشان داد، تصريح كرد: اين پيشنهاد يك اتفاق ساده نيست و براي خوش آمدن اين و آن و يا خداي نخواسته فريب افكار عمومي مطرح نشده است، بلكه اين پيشنهاد دقيقا پاسخگوي خواست تاريخي جامعه ماست.
رئيس مركز گفتگوي تمدنها، يادآور شد: خواست و آرمان شتاب گيرنده اي كه صاحبان اين انقلاب، يعني مردم داشته اند و نشانه تدبير و درايت رهبري انقلاب است كه مانند خود مردم، جز يك نظام مردمسالار را بر نمي تابيد.
رئيس جمهور سابق كشورمان با تاكيد بر اينكه اصلاحات بر مردم سالاري پافشاري مي كند و خواستار شناخت و رفع موانع ذهني و عيني آن در جامعه ما است، اظهار داشت:معتقدم كه موفقيت يا ناكامي ملت و انقلاب و جريان اصلاحات را در ميزان رسيدن به اين هدف و يا دور شدن از آن بايد جستجو كرد.

*اسلام اجتماعي، مويد خواسته ها و اقتضائات تاريخي
خاتمي با اين توضيح كه در اين جلسه مي خواهد درباره دين بطور عام و اسلام بطور خاص و نسبتي كه با مردم سالاري پيدا مي كند، صحبت كند و بحث او بيشتر توصيفي است و نمي خواهد وارد مباني و مباحث تئوريك شود، گفت:در اين بحث مي كوشم تا تصويري روشن تر را كه از منظر اصلاحات است معرفي كنم.
وي افزود:اسلامي كه ناظر به جنبه اجتماعي زندگي است، نمي تواند در مقابل اين خواست و اقتضاي تاريخي بايستد، بلكه بالعكس، مويد آن است و بر جنبه هاي مردمسالارانه نظامي تاكيد دارد كه مي‌خواهد سامان بخش جامعه باشد.
رئيس جمهور سابق كشورمان با اشاره به اينكه به حد كافي شواهد و دلايل محكم و متقن از سنت و سيرت پيامبر اكرم(ص) و امامان معصوم(ع) وجود دارد كه نظام مطلوب آنان و نظام مطلوب و كارساز اجتماعي جز با رضايت مردم مستقر نمي شود، تاكيد كرد كه رضايت و راي مردم از پايه هاي اصلي مردمسالاري است.
خاتمي با طرح اين پرسش كه دين در اين عرصه چه نقشي دارد و چگونه بايد آن را ديد كه با اين امر تاريخي، اجتماعي و وجداني جامعه ما سازگار باشد؟، گفت:همه مي دانيم كه رسالت مهم و غايي دين، پرداختن به نسبتي است كه ميان جان انسان و جان جهان، يعني خداي حكيم قادر متعال برقرار مي شود و بايد بشود، كه براي درك اين رسالت، رويكرد و كاركرد دين، توجه به عرفان مثبت اسلامي و شيعي و حكمت معنوي ما امر بسيار مهمي است و سرمايه سرشاري است كه با آن مي توانيم هم خودمان جايگاهمان را در هستي بيابيم و هم از آن طريق بتوانيم با تمدنها و فرهنگهاي گوناگون گفتگوي موثر داشته باشيم.
رئيس بنياد باران ادامه داد:اگر ما حتي به آن جنبه اسلام نپردازيم كه توجه به حيات اجتماعي انسان دارد و فقط به همين وجهه دين، يعني رابطه انسان و خدا و دغدغه اي كه براي سرنوشت يك فرد انسان در عرصه هستي دارد بپردازيم، بدون ترديد ما مي توانيم از همين وجهه دين استنباط كنيم كه دين نمي تواند نسبت به جامعه بشري بي تفاوت باشد، بلكه خواستار جامعه اي مطلوب و برخوردار است.
وي با اشاره به اينكه در قرآن و ساير كتابهاي آسماني خداوند انسان را با عباراتي چون "اي انسان"، "اي مردم" و... خطاب مي كند، توضيح داد:اين مساله مهمي است و در واقع بينش ديني و الهي را نسبت به جايگاه انسان در عرصه هستي مشخص مي كند؛ يعني خداي منان، اديان ابراهيمي و بخصوص اسلام، در اين پهنه فوق العاده گسترده و پر ژرفا و شگفت انگيز هستي، از ميان همه موجودات انسان را برمي آورد و او را مورد خطاب قرار مي دهد.
رئيس جمهور سابق كشورمان همچنين گفت:اين مساله در انسان شناسي اسلامي بسيار مهم است؛ يعني انسان مخاطب الهي قرار مي گردد و جان انسان از يك موجود فرد متفرد به شخص داراي شخصيت بالا كه مورد خطاب الهي است، تعالي پيدا مي كند.
خاتمي با اشاره به تصريح خداوند مبني بر اينكه انسان داراي "كرامت ذاتي - الهي" است، اظهار داشت:در همين ديدگاه اسلامي، صرف نظر از جنبه اجتماعي دين فوري ترين و قطعي ترين نتيجه اي كه مي گيريم اين است كه اين آئين با اين بينش، نمي تواند تحمل كند كه انسان-هركس كه باشد- مورد ستم و بدتر از آن، مورد تحقير قرار گيرد و اين آئين انسان را در عرصه اجتماعي عزيز، سربلند و داراي آزادي و اختيار مي خواهد.
رئيس بنياد باران با تاكيد بر اينكه جنبه دين منحصر به اين جنبه معنوي متعالي فردي نيست، گفت:ما معتقديم، دين به جنبه حيات اجتماعي و شئون جمعي زندگي بشر در همين جهان و طبيعت نيز توجه ويژه دارد. يعني دستكم دين اسلام، انسان را به خود رها نكرده است كه چگونه زندگي اجتماعي خود را شكل دهد، بلكه نسبت به اين مساله حساسيت دارد و بي تفاوت نيست.
وي تصريح كرد:انبوه خطابات، توصيه ها و احكام قرآني و احكام ديني و توصيه هاي عقلاني و شرعي و بخصوص اجتماعي نشان دهنده اين است كه دين و يا دستكم اسلام، نسبت به سرنوشت اجتماعي انسان بي تفاوت نيست؛ يعني علاوه بر اعتلاي جان آدمي كه هدف غايي دين است، دين خواستار جامعه مطلوب، انساني و برخوردار است و نسبت به اين مساله موضع دارد و راه ما با توجه به مسائلي كه توضيح داده شد، از همين جا از لائيسيته و سكولاريته جدا مي شود.

*نگراني سوء استفاده از دين در طول تاريخ
خاتمي سپس به برخي اشكالات و نگراني هايي كه در اين خصوص با طرح موضوعاتي چون سوء استفاده هايي كه در طول تاريخ از دين شده است و به نام دين انسان تحقير شده است، گفت:دين مورد سوء استفاده قرار گرفته و اين سوء استفاده يا از جهل و تعصب و ظاهر بيني و عادت زدگي كساني بوده است كه ادعاي متولي گري دين را داشته اند و يا ناشي از خو و روش و منش خودكامگان مستبدي بوده است كه از دين براي تحكيم استيلا و سلطه خود سوء استفاده كرده اند. اين سوء استفاده ها وجود داشته است، اما من مي خواهم بگويم كه اين مساله هيچ ربطي به حقيقت و جوهر دين ندارد، بلكه از دين سوء استفاده شده است.
رئيس بنياد باران ادامه داد:به نظر ما كه هم اكنون درباره اصلاحات صحبت مي كنيم، دين خواستار به كارگيري خرد در همه عرصه ها است و پاسدار كرامت انسان و حقوق اساسي اوست. دين به تحول پذيري ذهن و زندگي انسان بر بستر تاريخ اذعان دارد و به تاثير زمان و مكان در درك و تامين نيازهاي تحول يابنده انسان اعتراف مي كند و همه اينها با نگاه منصفانه نسبت به متن دين قابل استنباط و درك است.
رئيس موسسه بين المللي گفتگوي فرهنگها و تمدنها تصريح كرد:اگر نظامي به نام دين مستقر شد و انساني در متن آن نظام، با هر گرايش و عقيده اي از حقوق اساسي، حرمت و امنيت محروم شد، مطمئن باشيد كه آن نظام نسبتي با دين ندارد، ولو اينكه با غليظ ترين عناوين ديني نيز تعريف و توصيف شود.

*عدالت و اخلاق؛ دو اصل محوري در دين
خاتمي در ادامه بحث خود به دو مقوله عدالت و اخلاق كه در دين نقش محوري دارند و مردمسالاري سازگار با دين، از دل اين مقولات بيرون مي آيد، پرداخت و اظهار داشت:روشن است كه عدالت از محوري ترين اصول و امور مورد دعوت پيامبران بوده است. عدالت در اينجا تنها يك فضيلت فردي نيست، بلكه علاوه بر آن به عنوان بنيان هستي كه همه چرخ آفرينش براساس آن مي چرخد و نيز به عنوان يك نهادي كه نظام مطلوب اجتماعي درون آن شكل مي گيرد، مطرح است؛ نگاه پيامبران به عدالت، از جمله پيامبر اسلام(ص) چنين نگاهي است؛ عدالت به عنوان يك نهاد و سازوكارهايي كه نظم اجتماعي در متن آن سامان مي گيرد و روابط اجزاي آن جامعه را با يكديگر تعيين مي كند است.
رئيس جمهور سابق كشورمان با اشاره به اينكه نگاه اديان الهي و اسلام نيز نسبت به عدالت اينچنين است، گفت: اگر اين عدالت به عنوان محور دين مطرح است، به نظر من در عرصه حيات اجتماعي، مردمسالاري ابزار مناسب شكوفا كردن عدالت كه محور دعوت انبياست، خواهد بود. من به همان معني عام عدالت اكتفا مي كنم كه «دادن حق هر ذي حقي به اوست».
خاتمي با تاكيد بر اينكه عدالت اقتصادي بسيار مهم است و روشن ترين و بارزترين وجه بي عدالتي و يا عدالت در عرصه اقتصاد آشكار مي شود تصريح كرد: اما بسيار جفاست كه عدالت الهي و جوهري دين خدا را در عدالت اقتصادي و آن هم اقتصاد صدقه اي كه بعضي از حكومتها به بهانه تامين اين عدالت، همه آزادي ها و حق را از مردم مي گرفتند و حرمتها را مي شكستند، به بهانه اينكه لقمه ناني به مردم بدهند كه آن را نيز نمي توانستند بدهند، خلاصه كنيم.
رئيس بنياد باران يادآور شد كه عدالت خيلي وسيع تر از عدالت اقتصادي است و حقوقي كه انسان دارد و به او بايد داده شود تا عدالت تامين شود بسيار بالاتر از حقوق اقتصادي يك انسان است كه دارد و بايد تامين شود.

*رضايت افراد جامعه؛ شرط اخلاق
وي با تاكيد بر اينكه اخلاق از محورهاي مهم دعوت انبياست، اظهار داشت: جامعه اي اخلاقي است كه منش و روش افرادش ناشي از بصيرت، انتخاب و اراده آزاد آنها باشد. هرجا اجبار و تحكم بود، در آنجا اخلاق نيست. در جامعه اي كه جباريت بر او حاكم است، نشاني از اخلاق در آن نمي توان يافت. اخلاق تنها در جامعه اي خواهد بود كه رفتار و روش و منش همه افراد -اعم از حاكمان و مردم- ناشي از رضايت باشد و همانطور كه گفتم، رضايت از پايه هاي مهم مردمسالاري است.
خاتمي افزود:وقتي از عدالت و اخلاق صحبت مي كنم، نمي خواهم به بيان كلي اين مطالب اكتفا كنم، بلكه مي گويم اگر اين دو مورد مهم هستند، بايد در قوانين و مقررات آن نظام نيز تجلي داشته باشد. نمي توان از عدالت و اخلاق دم زد، ولي در عمل تبعيض، بي عدالتي، فقر، فحشا، محروم شدن انسان و پرداختن هزينه براي تامين آزادي در جامعه وجود داشته باشد.
وي تصريح كرد:نظرات امام(ره) در زمينه اجتهاد كارساز اسلامي، تاثير زمان و مكان در اين اجتهاد، لزوم بهره گيري از دستاوردهاي تمدن بشري، لزوم توسعه و پيشرفت همه جانبه جامعه، تامين عدالت اقتصادي و اجتماعي، آزادي براي همه، نقش مصلحت در راهبردن نظام، جايگاهي كه خرد، آگاهي و كارشناسي انسان عاقل در تشخيص مصلحت دارد و مسائلي نظير آنها به حد كافي به ما كمك مي‌كند كه برخوردار از نظامي باشيم كه مقررات و ضوابط آن عادلانه، اخلاقي، منصفانه و انساني، آنگونه كه درخور شان يك جامعه پيشرفته است، باشد.
رئيس دولت اصلاحات ادامه داد: اصلاحات اگر سخني دارد اين است كه آيا ما در اين مسير حركت مي كنيم و يا نمي كنيم؟ اگر حركت نمي كنيم، اشكال كار كجاست؟ و چگونه مي توان اين اشكالات را رفع كرد؟
خاتمي تاكيد كرد:علاوه بر اين، حضور انبوهي از نيروهاي مومن، عالم، آگاه، روشن بين و زمان شناس در حوزه ها و دانشگاهها و بخصوص حوزه هاي علميه ما پشتوانه هاي بسيار مستحكمي براي اصلاحات و عرضه نظرات قوانيني است كه در چارچوب آن يك جامعه انساني عادلانه و برخوردار خواهيم داشت. از رسالتهاي اصلاحات زمينه سازي براي بروز اين نيرو تاثيرگذاري آن در عرصه حيات اجتماعي است.

*خودكامگي؛ بديل دموكراسي
رئيس بنياد باران با بيان اينكه وقتي ما بر دموكراسي و مردمسالاري پافشاري مي كنيم و آن را از اصول اصلاحات و سازگار با معيارهاي ديني مي دانيم، اصلا به اين معنا نيست كه دموكراسي عيب و كاستي ندارد، گفت:در زمينه عيوب آن كتابها نوشته شده، بحثها شده و خود غربي ها و غير غربي ها مسائلي را گفته اند، اما سخن من اين است كه اگر مردمسالاري عيب دارد، بديل يا بديلهاي آن سر تا پا عيب هستند و همچنين با استمداد از دين به همان معنايي كه گفتم، مي توان بسياري از عيبهاي مردمسالاري هاي رايج را مرتفع كرد.
وي در توضيح "بديل مردمسالاري" اظهار داشت:من جز خود كامگي و جباريت، بديلي نمي شناسم كه در آن بجاي اينكه نسبت ميان حاكم و محكوم رضايت و حرمت باشد، به تعبير هگل نسبت آنها، نسبت خدايگان و برده است. از سوي ديگر، دموكراسي هاي نخبه گرا كه در دوران قديم غرب و در يونان وجود داشت هم داراي ظلم كثير است و بخش قابل توجهي از جامعه از متن نظام دموكراتيك بيرون مي ماند و نيز در دموكراسي هاي ليبرال و جديد كه حداكثر سود را براي حداكثر مردم در نظر بگيرند بالاخره اقليتي هم وجود دارد كه سود آن ناديده گرفته مي شود و يا ممكن است اينگونه شود.
خاتمي افزود:"ضمنا اين دموكراسي ها دچار بيماري "سود انگاري" شده اند كه سود را بيشتر به سود مادي و حوزه اين جهاني زندگي خلاصه مي كند و بسياري از نيازهاي معنوي و والاي انسان در آن ناديده انگاشته مي شود و متاسفانه تجربه اي كه امروز داريم، يعني تحقق ليبرال دموكراسي هاي كنوني همزمان، همراه و مستلزم ايجاد نظام سلطه بين المللي شده است كه بزرگترين ظلم ها را بر اكثريت مردم جهان اعمال كرده است درست در همين جاست كه دين مي تواند چاره ساز باشد."
رئيس جمهور سابق كشورمان تصريح كرد:اگر ما مدلي از دموكراسي و مردمسالاري را كه در آن سهم همگان در عرصه سرنوشت و مشاركت در نظر بگيريم كه "كلكم راع و كلكم مسئول عن رعيته" است و نيز محور بودن حق، انصاف، عدالت و شفقت در متن آن لحاظ شود، ما مي توانيم شاهد پديد آمدن نوعي مردمسالاري اخلاق گرا، انصاف مدار، عدالت محور و انسان دوست باشيم كه نه فجايع نظام هاي جبار، خودكامه و تماميت خواه را داشته باشد، نه عيوب دموكراسي هاي نخبه گرا را و نه خشكي، بي اخلاقي و احيانا بداخلاقي مدلهاي جديد دموكراسي.
وي با بيان اينكه آنچه مي گويم، توهم نيست، بلكه كاملا قابل دسترسي است، اظهار داشت:خوشبختانه ما تجربه ارزشمند جمهوري اسلامي را در پيشرو داريم و سند راهبردي آن يعني قانون اساسي كه به نظرم داراي حد نصابهاي لازم از معيارهاي مردمسالاري متناسب با زمان خواهد بود و همين امر فاصله انقلاب و نهضت اسلامي ما را با حركتهايي كه احيانا به نام دين در دنيا صورت گرفته است و هيچ نسبتي با حقوق انسان،بشر، پيشرفت، آزادي و آبادي ندارد نشان مي دهد.

*پايه ها و لوازم مردمسالاري
خاتمي در بخش پاياني صحبتهاي خود توضيحاتي در خصوص مردمسالاري را ارائه كرد.
وي گفت:مردمسالاري از قديم مطرح بوده است، اما در گذشته به عنوان يك نظام مطلوب در نظر فيلسوفان بزرگ عالم نبوده است و تنها در دوره جديد است كه مردمسالاري تفاوتهايي هم با مردمسالاري قديم دارد، به عنوان مناسب ترين شيوه زندگي و انساني ترين راهكار تنظيم امور اجتماعي مطرح شده است كه اين يكي از دستاوردهاي بزرگ و بسيار مبارك تاريخ اجتماعي و فكري انسان است.
رئيس جمهور سابق كشورمان تصريح كرد: آنچه كه مراد من از مردمسالاري است و معتقدم جنبش اصلاحات بر آن پا مي فشارد و بايد بفشارد. چند پايه، قوام و مقوم دارد كه اگر آنها بودند، مردمسالاري است و اگر آنها نبودند، مردمسالاري هم نيست؛ يكي اينكه در مردمسالاري قدرت متمركز ندارد و محور نظم اجتماعي است اگر مهار نشود، بالاترين فسادها را به وجود مي آورد،برآمده از راي و رضايت مردم و پاسخگو در مقابل آنان است. دوم اينكه مردم به عنوان قدرت منتشر كه قدرت متمركز نمايندگي از آنها را دارد، همواره ناظر بر رفتار و كاركرد قدرت متمركز اند و از او مسئوليت مي خواهند. سوم؛ مي توان قدرت را بدون توسل به زور جابجا كرد.
خاتمي با بيان اينكه مي توان مقومات ديگري را هم براي مردمسالاري پيدا كرد، گفت:با اين حال من فكر مي كنم، سه محور مهم اينها بود كه البته لوازمي هم دارد و بدون تحقق آنها اين هدف اصلا محقق نمي شود. لوازم آن عبارتند از: آزادي انديشه، آزادي بيان، آزادي اجتماعات و بخصوص آزادي انتقاد از قدرت متمركز بدون اينكه هزينه اي داشته باشد.
رئيس بنياد باران در نتيجه گيري بحث خود با اشاره به اينكه وقتي كه آن مقومات و اين لوازم محقق شد، زمينه رشد همه جانبه جامعه فراهم مي آيد، اظهار داشت: البته اگر مردمي با رعايت اين امور و بخاطر رعايت اعتقادات، مصالح و شرايط تاريخي گفتند كه مي خواهيم ملاكهاي ديني و ارزشي در جامعه و نظام حاكم باشد، هيچ منافاتي با دموكراسي ندارد، مگر اينكه دموكراسي را مساوي با يك مصداق، يعني ليبرال دموكراسي بدانيم كه در شرايط و تاريخ ديگر تحقق پيدا كرده است و دموكراسي سازگار با دين مصداق ديگري است كه مورد توجه اصلاحات بوده و هست.
وي ادامه داد:البته من معتقدم كه استقرار دموكراسي در يك جامعه استبداد زده كه همه حاكمانش،نخبگانش و مردمش بر روي يك زمين لرزنده حركت مي كنند و در موقعيتي كه هر لحظه امكان غلتيدن اين سه بخش به ورطه وحشتناك استبدادگري و استبداد پذيري وجود دارد، بسيار دشوار است.
خاتمي خاطر نشان كرد:هدف اصلاحات يكصد سال گذشته چنين نظامي است و اصلاحات نيز امري تدريجي، مستمر و مقاوم است و بايد بتواند كه مردم و حاكمان را قانع كند كه مناسب ترين، پرفايده ترين و كم هزينه ترين روش براي زندگي، زندگي مردمسالارانه و نظام مردمسالاري است كه خوشبختانه از درخواستهاي مهم اصلاحات و انقلاب اسلامي بوده است و معتقدم كه قانون اساسي ما حد نصابهايي درخوربراي استقرار چنين نظامي را دارد.
سومين و آخرين جلسه تبيين مباني نظري اصلاحاات در روز سه شنبه 12 آذر ماه برگزار خواهد شد.
انتهاي پيام/
يکشنبه 3 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 173]