فرهنگ كتابخواني نيازمندبازنگري موانع پيش روي فرهنگ كتابخواني را برداريم-2

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: فرهنگ كتابخواني نيازمندبازنگري موانع پيش روي فرهنگ كتابخواني را برداريم-2
دغدغه خاطر سرانه كم كتابخواني در كشورمان مقطعي است. اين را به لحاظ سير تاريخي- و نه به خاطر قدمت و غناي فرهنگي- بناميم و بدانيم چرا كه ميهنمان طي سال هاي دور هرچند گاه مورد تجاوز بيگانگان قرار گرفت ليكن به رغم تمام حوادث مخرب، اينك مشاهده مي كنيم فرهنگ، زبان، باورها و تقدس كتاب در گستره جامعه مان همچنان پايدار مانده است. با اين واقعيت ها، اما در سيرگذراي تاريخي در هر زمينه اي ممكن افت و خيزها و خدشه هايي وارد شود كه هيچ تاثير ريشه اي در مهد فرهنگي و از جمله كتاب و نشر و كتابخواني و پژوهش و... و ... نداشته و نخواهد داشت.
در مقطع كنوني را مي توان دغدغه كتابخواني به دليل اهميت آن نوعي يادآوري و توصيه اي ملي برشماريم.
بنابراين براي تجلي بيشتر و محق جايگاه كتاب و فوايد توسعه و تعميق كتابخواني در پروراندن انديشه و سلامت روان، اين احساس ملي برمي آيد كه فرهنگ كتابخواني در استمرار ذات خود، بر وفق شرايط كنوني، بازنگري شود كه از جمله ابزارهاي آن به نظر مي رسد تبليغات، ايجاد انگيزه و بازخواني فرآيندهاي لازم و مفيد مطالعه در بطن زندگي هستند و نهايتاً تحكيم هرچه بيشتر معنويت، دانش و آگاهي فرد و جامعه از گهواره تا نهايت حيات را برتاباند.
ارتباط وضعيت اقتصادي با كتابخواني از منظر يك ناشر
«در رويكرد مردم به فرهنگ كتابخواني قيمت كتب بسيار تاثيرگذار است. مردم از خريدن كتاب منصرف مي شوند و از آن استفاده نمي كنند. اين اتفاق به دليل مشكل زياد اقتصادي است.»
«زند» عضو انجمن فرهنگي ناشران بين المللي، با اين مطلع، به چند و چون وضعيت كتاب و كتابخواني در جامعه مي پردازد و مي گويد:«انگيزه مردم براي كتابخواني، علاوه بر افزايش اطلاعات عمومي، آگاهي يافتن براي زندگي بهتر است.
مردم وقتي كتاب مي خوانند مي خواهند بيشتر نتيجه گيري از آنچه مطالعه كرده اند، بگيرند و در اين حال، آگاهي به عنوان يك نتيجه بايد در جامعه كاربردي داشته باشد.
از سوي ديگر وسعت نگاه در فرآيند پروسه كتابخواني، سبب افزايش توقعات مي شود.
فرهنگ كتابخواني زماني كه استمرار يابد و آگاهي محقق شود، اين موارد در داد و ستد و تهيه مايحتاج هم دخالت داده مي شود.»
اين ناشر، در ادامه بيان نظرات خود با اشاره به اين كه كتاب هاي داستاني به خاطر سرگرمي و پر كردن اوقات فراغت، بيشتر خريدار دارد، الگوي كتابخواني در جامعه را به لحاظ وضعيت مالي- اقتصادي نامناسب، مهمترين مشكل و سد راه فرهنگ كتابخواني مي خواند.
وي به عنوان مديرعامل يك شركت نرم افزاري، درباره فرهنگ كتابخواني كودكان و دانش آموزان پيشنهاد مي كند:«آموزش و پرورش بايد روندي را پيش بگيرد كه براساس آن، موضوعات تحقيقي به شاگردان محول شود و آنان بروند در لايه هاي جامعه موضوعات را تحقيق كنند و به صورت مكتوب ارائه دهند.»
اين ناشر از چنين فعل و انفعال، ورزيدگي انديشه و آگاهي مفيد را كه از رهگذر تحقيق عايد دانش آموز مي شود، نتيجه مي گيرد. ضمن آن كه بطن تحقيق، خود، مطالعه و فرهنگ باوري خواهد بود.»
خلا تبليغات كتاب و كتابخواني
يك كارشناس ارشد روان شناسي، وضعيت كتابخواني در مقطع زماني كنوني را نسبت به سال هاي پيش، بهتر مي داند و در عين حال اين احتمال كه هدف نسل جوان از مطالعه به خاطر ادامه تحصيل دانشگاهي باشد رابرمي تاباند.
«ريحانه روحاني» مي گويد:«وضع كتابخواني نسبت به سال هاي گذشته مطلوب تر است ولي براي توسعه كتابخواني در طيف هاي مختلف جامعه راه طولاني در پيش داريم.»
به باور وي الان نسل جوان به هر حال بيشتر از گذشته كتاب مي خواند اما شايد اين علاقه به مطالعه- آزاد و متعارف- نباشد و فضاي دانشگاه دانشجويان را براي ادامه تحصيل به سمت كتابخواني سوق مي دهد.
اين كارشناس و مترجم زبان، درباره فرهنگ سازي مقوله كتابخواني در گستره جامعه همچون برخي از صاحب نظران ديگر، تاكيد مي كند كتابخواني با هدف توسعه و آشنايي نسل نو، مي بايد از بدو تولد فرزند در خانواده مدنظر باشد.
او در اين ارتباط مي افزايد:«پدران و مادران هم بايد كتابخوان و الگويي براي بچه ها باشند.» وي همچنين تبليغات در زمينه كتاب و كتابخواني و توسعه فرهنگ مطالعه را موثر مي خواند و در اين باره بر رسانه هاي جمعي مخصوصاً تلويزيون تاكيد دارد.
آرامش و دانايي در سايه فرصت ها
يك دانشجوي رشته گرافيك، براين باور است كه مطالعه كتاب سبب آرامش و راحتي روان انسان و دانش افزايي از طريق كتابخواني باعث آگاهي و شخصيت مقبول و معنوي انسان در جامعه مي شود.
«دل آرام قيدي» درباره اين كه كتابخواني چه تاثيري در فكر و روان انسان مي گذارد؟ مي گويد:«مطالعه باعث آسايش فكر شخص مي شود. اين در شرايطي ميسر و محقق مي شود كه وقت براي كتابخواني باشد. اغلب اوقات كارهاي درسي و طراحي رشته تحصيلي ام زياد است. مطالعه و كتابخواني جداي از دروس دانشگاهي، نياز به فرصت مناسب است. در آن موقع فكرم متمركز روي مطالب كتاب مي شود.»
از او مي پرسم: چرا بايد كتاب بخوانيم؟ .-«كتاب مي خوانيم كه چيزي بفهميم و ياد بگيريم تا در زندگي و در جامعه بتوانيم از آگاهي و اطلاعاتي كه در ذهنمان جمع آوري كرده ايم در مبادلات كلامي و صحبت كردن استفاده كنيم و در رفتار، دانستني هاي مفيد كتابخواني را رعايت كنيم. كتاب بايد خواند تا به دليل بيشتر دانا شدن از طريق مطالعه، در جامعه شخصيت انساني- معنوي داشته باشيم. »وي معتقد است اگر كتاب نخوانيم در صحبت كردن و ارتباطات اجتماعي دچار مشكل مي شويم و مي گويد:« در جامعه فعلي كه لغات تازه و ادبيات و تحليل هاي مختلفي در زمينه هاي گوناگون متداول شده است. بايد زبان همديگر بدانيم.»
اين دانشجو، در مورد موقعيت كتابخانه هاي عمومي و اين كه چه مقدار جوابگوي نياز مراجعه كنندگان و يا دانشجويان هستند؟، مي گويد كه عضو دو كتابخانه است. يكي از اين كتابخانه ها، تقريباً انواع كتاب ها را دارد ولي كتاب هاي دانشگاهي بخصوص رشته گرافيك و طراحي، كم دارد. ولي در كتابخانه يك فرهنگسرا كه عمدتاً كتب در رشته هاي هنري مربوط به گرافيك، هنر، نقاشي دارد، عناوين مختلفي كتاب هاي دانشگاهي مربوط به مهندسي و در حد كارشناسي (ليسانس) دارد.
صدها كتاب خطي و چاپ سنگي در شرف نابودي
از يك سو كوشش دستگاه هاي فرهنگي كشور مبين توسعه كتابخانه و كتابخواني و نشر و تبليغ كتب است، از ديگر سو صاحب نظران امور فرهنگي و علمي توصيه مي كنند فرهنگ و عادت كتابخواني و انس با كتاب مي بايد از دوران كودكي و حتي پيش از تولد، در گوش جان نونهالان زمزمه شود تا در بزرگسالي با كتاب و مطالعه مانوس شوند. ولي از جايي ديگر مطلع مي شويم صدها كتاب خطي و چاپ سنگي كه نشانگر اركان پرارزش تمدن ايرانيان و فرهنگ اسلامي است، در غبار بي توجهي مسئولان ذيربط در كتابخانه مراغه در شرف تخريب است:
«سعيد اصغري» مسئول كتابخانه هاي عمومي شهرستان مراغه به «ايرنا» گفته است: «كتب خطي و چاپ سنگي كتابخانه عمومي مراغه از موقوفات مرحوم «ميرمصيب موسوي» به اين كتابخانه، نيازمند ترميم و آفت زدايي است. » به گفته وي، 186 جلد كتاب خطي و 600 جلد كتاب چاپ سنگي وقف اين مرحوم به كتابخانه عمومي مراغه، در شرايط بسيار نامساعدي نگهداري مي شوند و ايجاد شرايط خاص نگهداري ؛ ترميم و آفت زدايي اين كتاب ها نيازمند تامين اعتبار است.
وي ضمن درخواست كمك از خيرين فرهنگ دوست شهرستان مراغه براي حفظ و نگهداري اين كتب، گفته است: «حفظ و نگهداري اين كتاب ها براي تحويل به نسل هاي بعدي و حفظ اعتبار اين كتابخانه، ضروري است.»
كتاب، ماندگارترين سند هويت حقيقي و حقوقي هر جامعه و... و اصلا تاريخ و نشانه زندگاني بشر است و ايران و ايراني يكي از سرزمين ها و مردمان ديرينه كشورها است كه رويكرد به كتاب داشته و جايگاه كتاب و نقش مكتوبات و حكاكي در سنگ نوشته ها و... و... در جغرافيا و زندگي ميهن مان همچنان مشهود و موجود است. هنوز پس از قرن ها، دست نوشته ها و كتب چاپي پديد آورندگان در كشورمان در مراكز فرهنگي و آرشيوهاي معتبر جهاني جايگاه مورد توجه و مأخذ و منابع فرهنگي و ايران شناسي محققان جهاني هستند.
... و هنوز از دل و جان «گوته» آلماني درباره موقعيت والاي حافظ، مي خوانيم كه: «اي حافظ! در اين سفر دور و دراز و كوره راه هاي پرنشيب و فراز همه جا نغمه هاي آسماني تو رفيق راه و تسلي بخش دل ماست. اي حافظ مقدس، آرزو دارم كه همه جا در سفر و حضر، در گرمابه و ميخانه با تو باشم...
... فرهنگ و زبان و ادبيات مكتوب به رغم حوادث گوناگون طي قرن ها مي بينيم كه همچون هميشه گذشته خود، پايدار مانده است. پس مي توان به يقين، تكرار كنيم كه پديده هاي نوين الكترونيكي و ديجيتالي و... اگرچه مقتضي زمان و در راستاي انتظار پويايي و تحولات فكري انسان هستند، اما هرگز در متن و سرلوحه فرهنگ كتاب و كتابخواني ما قرار نخواهند گرفت. تتبعات و پديده هاي نو مختص اين زمانه نيست. آنچه ماندگار مانده و مي ماند، توليدات فرهنگي- كتاب- والفت نسل ها با اين «دوست مهربان و شكيبا است. با اين همه، هرگاه صحبت از كتاب و كتابخواني بوده و مي شود، بعضي ها چند معضل را پيش مي كشند: يكي گراني نرخ كتاب، كمبود وقت و... و فراواني و در دسترس بودن محصولات مختلف فرهنگي- هنري از قبيل، فيلم هاي سينمايي، بازي هاي رايانه اي، اينترنت و... البته بايد نوشت در سال هاي گذشته دستگاه هاي فرهنگي و رسانه هاي ملي و نوشتاري در توسعه فرهنگ كتابخواني و ايجاد امكانات، چندان پيگيري فراگير و پاسخگوي ضرورت اين مقوله فرهنگي نبوده اند ليكن اين واقعيت دور از انتظار نيست كه مردم و بويژه اهل كتاب از هر نسل و به رغم در دسترس بودن ديگر وسايل ارتباطي و سرگرمي هاي هنري- تفريحي، اين موردها را دور مي زنند و كتاب و كتابخواني را ارجح بر ساير پديده هاي فرهنگي مي دانند.
به گفته يكي از صاحب نظران، كتاب در كشور گران نيست به همين خاطر نبايد مسايل اقتصادي را دستاويز عدم خريدن و مطالعه كتاب قرار داد.
تأثير رسانه ها در گسترش كتابخواني
عضو كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي بر اين نظر است كه چنانچه اقدامات لازم و نظارت صحيح بر چاپ كتب انجام شود، مردم به سوي كتابخواني روي مي برند. «ولي اسماعيلي» با تاكيد به اين كه كتاب و كتابخواني بخشي از فرهنگ اسلامي و ملي ما است، با ابراز تأسف مي گويد كه در سال هاي گذشته به كتابخواني بهاي زيادي داده نشده و هفته كتاب مي تواند به عنوان يكي از ابزارهاي ترويج اين فرهنگ تأثيرگذار باشد. به گفته وي امروزه با پيشرفت تكنولوژي و جايگزيني ابزارهاي جديد همچون اينترنت و رسانه هاي مختلف صوتي و تصويري به عنوان يك آسيب جدي فرهنگي باعث كمرنگ شدن فرهنگ كتابخواني شده است. خواسته ما اين است كه براي اشاعه اين فرهنگ، بررسي كيفيت كتاب ها در دستور كار قرار گيرد.
به باور «اسماعيلي» اكنون در كشور ما فضاي مطالعه براي هر هشتاد نفر، يك متر است در صورتي كه بر طبق استانداردها براي اين عده افراد مي بايست هشت متر باشد كه اين امر نيازمند بازنگري است.
وي همچنين با اشاره به اين كه در بيشتر نقاط محروم و شهرهاي مرزي، كتاب هاي كتابخانه ها به روز نبوده، فضاي مطالعه اين نوع كتابخانه ها را نامناسب قلمداد مي كند.
اين نماينده مجلس شوراي اسلامي، با طرح نقش صدا و سيما و ساير رسانه ها در نهضت كتابخواني، معتقد است اين رسانه هاي جمعي مي توانند در گسترش كتابخواني كشورمان تاثيرگذار باشند.
وي راه اندازي نمايشگاه هاي مختلف كتاب و حمايت هاي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي از كتاب و كتابخواني را مثبت ارزيابي مي كند: «اگر اقدامات لازم در زمينه كتابخواني به درستي اعمال شود و نظارت صحيح بر چاپ كتاب ها از سوي ارشاد صورت بگيرد، مردم به سوي كتابخواني سوق داده مي شوند. در نتيجه آمار بسياري از جرايم در جامعه فرهنگي كتابخوان، پايين مي آيد.»
حل فقر كتابخواني در گرو پيش نيازهاست
«حل فقر كتابخواني در گرو رفع پيش نيازهاست چرا كه با بررسي آنها بهتر مي توانيم در اين سير قدم برداريم.»
«مرتضي طلايي» عضو شوراي شهر تهران، با اين نگاه به موضوع كتاب و كتابخواني، ايجاد انگيزه، دغدغه مطالعه و احساس نياز به كتاب در ميان مردم را از جمله پيش نيازها مي خواند و با ابراز تاسف مي گويد: نه تنها در موضوع فرهنگ و كتابخواني كه در بسياري از مسايل با اين مشكل مواجه هستيم.
به گفته وي بايستي كتاب و كتابخواني را چنان ملكه ذهن مردم كنيم كه با دور بودن از مطالعه، گويي كمبودي دارند «وقتي فاصله بين اهل كتاب و غيراهل آن محسوس شود، آن گاه نظير كسب ثروت، همه مردم سعي مي كنند به مطالعه روي آورند.
عضو شوراي شهر تهران، اهداي كتاب به كتابخانه هاي مدارس و مساجد و توسعه كتابخانه ها و تصويب مصوباتي در اين زمينه را از جمله فعاليت هاي اين شورا در زمينه ترويج فرهنگ كتاب و كتابخواني در كشور ذكر و موضوع نشر كتاب را به عنوان يكي از مسايل مهم اين عرصه قلمداد مي كند.
چهارشنبه 29 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 155]