ادبیات تعلیمی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: ادبیات تعلیمی تعلیم، مصدر باب تفعیل عربی است به معنای آموزش دادن. در اصطلاح، ادبیات تعلیمی یكی از مهم.ترین و قدیمی.ترین انواع ادبی است كه هدف اصلی آن آموزش است. این اصطلاح از بدو پیدایش به دو معنای خاص و عام به كار رفته، در گذشته معنای خاص آن بیشتر مورد توجه بوده است اما بعدها معنای عام آن اهمیت فوق.العاده.ای یافته است: 1- ادبیات تعلیمی در معنای خاص خود شامل دستورالعمل.هایی بوده كه به آموزش یك فن یا هنر خاص اختصاص داشته است. قدیمی.ترین نمونه از این دست، شعری از هسیود یونانی (قرن هشتم قبل از میلاد) است كه تجربه.های خود را در كشاورزی به برادر خود می.آموزد. ویرژیل شاعر رومی نیز منظومه.ای دارد كه موضوع آن چگونگی اداره مزرعه و نگهداری از آن است. این نوع ادبیات در زبان فارسی نیز نمونه.هایی دارد از جمله:« نصاب الصبیان» ابونصر فراهی در لغت، دانشنامه میسری در داروشناسی و طب. 2- در معنای عام به آثاری گفته می.شود كه موضوع آن مسائل اخلاقی، عرفانی، مذهبی، اجتماعی، پند و اندرز، حكمت و ... است. امروزه وقتی از ادبیات تعلیمی سخن می.گویند، منظور ادبیات تعلیمی در معنای عام است. به نظر می.رسد كه شاعران فارسی زبان در سرودن شعر تعلیمی متأثر از اندرزنامه.هایی باشند كه قبل از اسلام در دوران ساسانیان نوشته شده بود. آفرین.نامه اثر بوشكور بلخی و كلیله و دمنه منظوم رودكی كه بیت.هایی پراكنده از آن.ها باقی مانده است، از قدیم.ترین نمونه منظومه.های تعلیمی است كه در زبان فارسی دری به جا مانده است؛ اما، نخستین اثر منظوم و مستقل فارسی در اخلاق، پندنامه نوشیروان است كه بدایعی بلخی، معاصر سلطان مسعود، آن را سروده است. در قرن پنجم، ناصر خسرو با سرودن قصاید طولانی در وعظ و حكمت، و بیان اعتقادات دینی و انتقادهای سخت اجتماعی از مشهورترین شاعران، در قلمرو شعر تعلیمی است. حدیقه الحقیقه نسایی، مخزن الاسرار نظامی، مثنوی مولوی و بوستان سعدی از زیباترین و پرمعناترین اشعار تعلیمی هستند كه در آن.ها از داستان و حكایت و تمثیل برای بیان مفهوم استفاده شده و به شیوه پند و اندرز غیر مستقیم است. شعر تعلیمی در قدیم شامل سروده.های اخلاقی و مذهبی و عرفانی است ولی از انقلاب مشروطه به بعد مسائل سیاسی و اجتماعی وارد آن می.گردد و آن را غنی.تر می.سازد و ادبیات را به سوی تعهد و مسائل اجتماعی سوق می.دهد. آنچه كه باعث رونق و شكوفایی و دوام ادبیات تعلیمی گردید، شكل گیری عرفان و تصوف در فرهنگ ایران بود. عارفان كه فرهنگ كناره.گیری از دنیا را پیش گرفته بودند، مرتب انسان.ها را به ناپایداربودن دنیا و گذرا بودن لذت.ها و غم.های آن متوجه می.كردند؛ بنابراین عرفان عمده.ترین سهم را در ادبیات تعلیمی ایران دارد. از آنجا كه مخاطبان شعر تعلیمی مردم عادی هستند زبانی كه برای نوع ادبیات به كار برده شده، ساده و تا حد امكان قابل فهم همگان است. عده.ای شعر تعلیمی را در برابر شعر ناب قرار داده.اند و معتقدند آموزش، وظیفه هنر نیست. از زمانی كه افلاطون شاعران را از مدینه فاضله طرد كرد این مباحث در تاریخ ادبیات شروع شد و از آن زمان تا امروز نظریات مختلفی درباره ارتباط بین شعر و تعلیم و آموزش و درباره جوهر هنر و وظایف آن اظهار شده است؛ عده.ای وصف تعلیمی را برای شعرهایی كه جنبه آموزشی دارند به صورت تحقیرآمیز به كار می.برند. با این حال در میان شاهكارهای بزرگ دنیا به آثاری برمی.خوریم كه علاوه بر ارزش هنری دارای جنبه آموزشی و تعلیمی هستند مثل كمدی الهی دانته. هر چند آثار منثور نیز به ادبیات تعلیمی پرداخته.اند و نمونه.هایی مثل قابوسنامه، گلستان سعدی، سیاست.نامه و ... پدید آمدند اما در حوزه شعر نمونه.های هنری.تر و والاتر و درخشان.تری از این نوع ادبی را می.توان دید. در زیر به عنوان نمونه ابیاتی از نصاب الصبیان در آموزش نام.های قرآن ذكر می.شود: ای تو را در فهم داده حق طبع سلیم هیچ دانی چند دارد نام قرآن عظیم؟ هم كتاب است و كلام و هم مبارك هم شفا عهد و فرقان و مبین و حبل و بشری و حكیم باز تبیان و بلاغ و رحمت و ذكر هدی موعظه، نور و بیان است و صراط المستقیم ابیاتی از مثنوی معنوی: سجده نتوان كرد بر آب حیات تا نیابم زین تن خاكی نجات ابیاتی از پروین اعتصامی: بباید هر دو پا محكم نهادن از آن پس فكر بر پای ایستادن نگردد شاخك بی بن برومند زتو سعی و عمل باید زمن پند

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 263]