بررسي مجموعه «رجعت سرخ ستاره» سروده محمدعلي معلم احياي حماسي قالب مثنوي

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: بررسي مجموعه «رجعت سرخ ستاره» سروده محمدعلي معلم احياي حماسي قالب مثنوي
فهيمه بافنده
مجموعه شعر «رجعت سرخ ستاره» اثر استاد محمدعلي معلم دامغاني پس از 25 سال به چاپ مجدد رسيد. اين مجموعه توسط مركز آفرينش هاي ادبي حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي منتشر گرديد. كتاب حاضر شامل 21 مثنوي در دو بخش مثنوي (1) و مثنوي (2) و 44 غزل است كه در 224 صفحه، در قطع رقعي گردآوري شده است. اين مجموعه نخستين بار در سال 1360 منتشر گرديد و به علت نايابي چاپ نخست، با وجود اصرارها و مراجعات مكرر به چاپ دوم رسيد. استاد معلم كه از شعراي برجسته نسل اول انقلاب است در سال 1380، در نخستين همايش چهره هاي ماندگار به عنوان چهره اي ماندگار در عرصه شعر وادب فارسي برگزيده شد. اين شاعر فرهيخته علاوه بر تدريس شعر، موسيقي و ادبيات، معاون فرهنگي حوزه هنري سازمان تبليغات، عضو شوراي شعر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و رئيس مركز موسيقي سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران بوده است. استاد معلم به عنوان بزرگ ترين شاعر انقلاب، شارح بزرگ منظومه هاي دشوار پارسي از قبيل ديوان خاقاني، بيدل، نظامي و نيز گنجه الاسرار عمان ساماني بوده است. همچنين استاد «بنام» بسياري از شعراي ديني معاصر نيز مي باشد. اين شاعر با شگردي هنرمندانه به احياي حماسي قالب مثنوي پرداخته است و اين قالب را از حد و حدود اوزان سنتي شعر كلاسيك خارج نموده و با توانايي و چيره دستي شاعرانه اي اشعارش را در اوزاني جديد و در قالب و محتواي مثنوي حماسي عرضه نموده است. كه مجموعه «رجعت سرخ ستاره» نمونه اي شيوا و دلنشين از اين شگرد هنرمندانه مي باشد. در اين مجموعه شاعر با خلق مضامين و تركيبات بديع و نوين به توصيف شكل گيري نهضت شكوهمند اسلامي و حوادث و وقايع پيراموني آن پرداخته است، به عنوان نمونه مثنوي «جوبه جو دريا شديم و آمديم» و «كدام جرئت ياغي پيام خواهد برد» داراي مضاميني مذهبي- انقلابي مي باشند همچنين مثنوي «به دست گيري روح خدا، سفر بهتر» نيز به ياد شهيد جمال فريدزاده كه از شهداي ماههاي اول انقلاب بود نيز، در همين راستا در روزهاي اول نهضت اسلامي سروده شده و مثنوي «سيه بپوش برادر، سپيده را كشتند» را در سوگواري شهيد شريعتي در سال 56 سروده كه مضامين اين شعر از كتاب «حسين، وارث آدم» اقتباس شده است. مثنويهاي علي معلم حال و هواي سياسي، اجتماعي و ديني سالهاي اول انقلاب را در خود منعكس مي كند. زبان و آهنگ اشعار او حماسي و استوار و به سبك و سياق سنتهاي زباني شعر و ادبيات كلاسيك نزديك است. پشتوانه فرهنگي شعر او در موفقيت آن تاثير بسياري دارد. اين پشتوانه فرهنگي كاملا برگرفته و غنا يافته از فرهنگ ايراني- اسلامي است با همه تنوع و گستردگي آن، از شاهنامه گرفته تا متون ديني و عرفاني و فرهنگ عامه؛ كه اوج اين بهره وري را در مثنويهاي «قسم به فجر قسم، صبح پشت دروازه است» و «مردم از رونق بازار كسادي كه توداري» مي يابيم .اشعار او كه با زباني توفنده و باشكوه و گاه آتشين سروده شده حس حماسي آن را چندين برابر مي كند. استاد معلم در اولين مثنوي اين مجموعه با فراست و ذوقي شاعرانه تعبيري بسيار عالمانه از سوره قدر دارد، چنانچه شش بيت نخست اين مثنوي شرح و ترجمه اين شب مبارك است كه ارتباط معنايي و موضوعي عميقي با انقلاب و پيروزي آن دارد. در مجموعه «رجعت سرخ ستاره» تلميحات قرآني به زيبايي و بسيار هماهنگ و دلنشين به كار رفته است. اين تلميحات شامل آيات و داستانهاي قرآني است. به عنوان نمونه در مثنوي «باور كنيم سكه به نام محمد است» استاد معلم شعرش را با نظم و سليقه اي هنرمندانه از ابتداي خلقت انسان آغاز نموده، سپس اشارتي شيرين و شاعرانه به داستان پيامبراني چون حضرت ايوب، يعقوب، موسي و ابراهيم(ع) مي كند، تا اينكه در اواسط مثنوي به اين ابيات مي رسد:
راوي بخوان كه رستم افسانه مي رسد
جوهرفروش همت مردانه مي رسد
راوي بخوان كه افسر سيارگان مه است
راوي بخوان كه مهدي موعود در ره است
و با اين ابيات جان و روح مخاطب را تسلي و آرامش بخشيده و شربت گواراي انتظار را به كام منتظران ظهورش مي چشاند. سپس به وصف جهان منتظر مي پردازد و نداي لبيك سرداده، در نهايت نويد مي دهد كه اسلام ناب محمدي جهان را فراخواهد گرفت و سكه دولت به نام حضرت محمد(ص) رقم خواهد خورد:
باور كنيم رجعت سرخ ستاره را
ميعاد دستبرد شگفتي دوباره را
باور كنيم ملك خدا را كه سرمد است
باور كنيم سكه به نام محمد است
بخش پاياني كتاب زمزمه هاي عاشقانه و تغزلي استاد معلم را به خود اختصاص داده است. در غزليات او دو ساحت غنايي و عرفاني بيش از پيش با يكديگر تلفيق يافته اند و كلمات و تركيبات در خدمت ارزش ها و مباني انساني و اسلامي قرار گرفته اند. در اين مجموعه تركيبي از گروه تصويري طبيعي و بزمي را مي بينيم كه اساس تصويرگري شاعر قرار گرفته اند. در اشعار معلم طبيعت حالت استواري و سمبليك بر قابليت هاي تصويري اشعارش افزوده است. غزليات استاد معلم با الهام پذيري از اشعار حافظ، سعدي و شعراي سبك هندي، با انديشه و بياني تازه، جلوه اي ديگر از غزل عاشقانه- عارفانه را نمايان مي سازد.
اهميت غزلهاي اين شاعر گرانقدر، در كشف و تقرير حالات عاطفي لطيفي است كه به رشته سخن و وزن و قافيه كشيده است. هنر اصلي استاد معلم در اين است كه با آداب و سنن اسلامي آشنايي عميقي دارد. او با بهره گيري از اين معلومات ارزشمند، مضمون پردازيهاي استادانه اي در اين مجموعه داشته است.
بهره گيري عميق شاعر از منابع عالي و گهربار معنوي يعني قرآن، سنت و حديث ارزش دو چنداني به اين مجموعه بخشيده است. در پايان مي توان گفت كه تلفيق و تركيبي بسيار بديع، دلنشين و استادانه از آموزه ها و مضامين فرهنگ ملي و اسلامي اساس و پشتوانه فكري و فرهنگي اشعار استاد علي معلم را در اين مجموعه تشكيل مي دهند كه محصول آن اشعاري لطيف، بديع، خردمندانه و پارسايانه مي باشد.
شنبه 25 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 598]