معما؛ نان ارزان، همه ناراضي!‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: معما؛ نان ارزان، همه ناراضي!‌

خبر پيشنهاد استخدام و استقرار 60هزار بازرس در نانوايي‌ها، از قول وزير بازرگاني در مهرماه گذشته، براي اهل حساب و كتاب نوعي طنز تلقي شد. اما وزير پيشنهادش را جدي و در مجلس ارائه داد و اجراي اين طرح را ضامن جلوگيري از هدر رفتن حدود 20 درصد آرد توليدي كشور دانست. معايب اين پيشنهاد آنقدر آشكار و بزرگ است كه جايي براي بحث و نظر ندارد و دقيقا به همين خاطر در نگاه اول بيشتر كنايه‌آميز و طنز به نظر مي‌رسد، اما و به هر حال، نشان از مشكلات بزرگي دارد. يكي از علل مشكلات پيچيده نان طي چند دهه اخير، قيمت اين كالاست. ارزاني نان باعث شده هم نانوايي‌ها به كيفيت نان توجه نكنند و هم مردم ميزان دورريز آن را افزايش دهند. در همين حال از آنجايي كه نان در ايران قوت غالب است و به طورسنتي در سفره حضور داشته باشد، گراني آن قبل از مصرف‌كننده، دولت‌ها را نگران مي‌كند. چرا كه بالا رفتن قيمت اين كالاي اساسي مي‌تواند نارضايتي مردم را به همراه داشته باشد.‌

اما اين بار، مشكلات نان كه شايد بر پيچيدگي آن افزوده شده، نه به خاطر افزايش قيمت، كه به خاطر ثابت ماندن قيمت نان است. پنج سال است كه نرخ رسمي نان در كشور، افزايش نداشته است، اين در حالي است كه شايد نتوان به راحتي به ياد آورد نرخ ديگر اقلام اساسي در پنج سال پيش چقدر بود.

نانوايي‌ها چه مي‌گويند؟

اگر خود را يك نانوا و يا يك صاحب نانوايي فرض كنيد، شايد بتوانيد حدس بزنيد مشكلات نانوايي‌ها كجاست. فرض كنيد حقوق و مزاياي شما از پنج سال گذشته تاكنون تغييري نكرده باشد، چه اتفاقي ممكن است برايتان بيفتد؟ حالا مي‌توان به راحتي به برخي سوالات پاسخ داد. چرا وزن چانه‌هاي خمير كم مي‌شود؟ چرا‌اندازه‌هاي نان كوچك مي‌شود؟ چرا كيسه‌هاي آرد يارانه‌اي سر از دامداري‌ها در مي‌آورد؟ چرا كسي حاضر نيست دكان نانوايي تاسيس كند؟ چرا همه به دنبال تغيير كاربري نانوايي هستند؟ و اينكه چرا وزير بازرگاني مي‌خواهد 60 هزار بازرس استخدام كند!؟

علي نظري، رئيس هيئت مديره اتحاديه صنف نانوايان تهران، با برشمردن برخي از مشكلاتي كه گريبانگير همكارانش شده است، مي‌گويد:

5 سال است كه نرخ نان افزايش نيافته، در حالي كه شما هيچ كدام از كالاها را نمي‌بينيد كه در اين 5 سال رشد نداشته باشند. ما به وزير نامه نوشتيم و رئيس‌جمهور ذيل نامه دستوراتي براي رفع مشكلات ما دادند كه به آنها عمل نشد، درخواست‌هاي ما از رئيس‌جمهور، نرخ عادلانه، كارشناسي در مورد تخلفات و نظرخواهي از اتحاديه براي تعزيرات بود.

او وضعيت دخل و خرج نانوايي‌ها را اسفناك توصيف مي‌كند و مي‌گويد: وضعيت نانوايي‌ها به گونه‌اي ا‌ست كه نمي‌توانند كارگر فني داشته باشند، دخل و خرج همخواني ندارد. همين ناهمخواني دخل و خرج باعث مي‌شود تا نانوايي نتواند توسعه پيدا كند، نتواند خود را به استانداردهاي بالاي بهداشتي برساند، آنها حتي در مورد حق و حقوق كارگران خود دچار مشكلند.‌

مشكل ديرينه است‌

حضور نان در سفره‌هاي ايراني بايدي است كه ريشه تاريخي - فرهنگي دارد. نان هميشه براي ما داراي ارزش و احترامي به مراتب بالاتر از ديگر اقلام خوراكي اساسي يا غيراساسي داشته است. حضور نان گرم و تازه بر سر سفره، براي ما همواره نشانه شادابي و پويايي خانواده است و تهيه به موقع آن نيز يكي از اولويت‌هاي خريد مايحتاج خانه.

همين نگاه سنتي باعث مي‌شود تا رجوع به نانوايي در ساعاتي از روز يا در برخي از مقاطع مثل لحظات قبل از افطار، غير متعارف باشد. مسيح رجبي، رياست اداره تعزيرات حكومتي آرد، نان و گندم استان تهران با بيان ديدگاه فرهنگي ما نسبت به نان، آن را يكي از مشكلات مي‌خواند و مي‌افزايد:

- دليل ساختاري اين معضل را مي‌توان در شكل پخت نان نيز جستجو كرد. نان‌هاي سنتي ما ماندگاري زيادي ندارند و در عين حال معمولا به صورت گرم و تازه قابل خوردن هستند.

او صنعتي نبودن توليد نان در ايران را مشكل اصلي مي‌داند و اضافه مي‌كند:

- در ايران نان به صورت انبوه توليد نمي‌شود و فقط در نانوايي عرضه مي‌شود در حالي كه در بيشتر كشورهاي دنيا، نان به صورت انبوه توليد شده و در همه فروشگاه‌ها عرضه مي‌شود. اين به خاطر الگوهاي سنتي مصرف در ايران است.

توسعه ممنوع، سهميه محدود

4هزار ميليارد تومان رقمي است كه در ذهن ما فقط مي‌تواند بزرگ باشد، ما از اين رقم فقط مي‌توانيم بفهميم كه يارانه اختصاص يافته به آرد خيلي زياد است: 4 هزار ميليارد تومان.

وقتي اين رقم و رقم ضايعات نان و نيز مقدار آردي كه از سيستم توزيع نان به صورت قاچاق خارج مي‌شود را كنار هم بگذاريم، مي‌توانيم بفهميم چرا شوراي اقتصاد ايجاد نانوايي جديد را مشروط به تعهد مبني بر استفاده از آرد بدون يارانه كرده و مجلس شوراي اسلامي نيز افزايش سهميه آرد تا اطلاع ثانوي را ممنوع كرده است.

رجبي همين ممنوعيت و محدوديت ناگزير را علت ديگري براي تشكيل صفوف عنوان مي‌كند و مي‌گويد:

- عامل ديگري كه تشكيل صفوف را در سال جاري افزايش داده است، ‌ممنوعيت توسعه نانوايي‌ها در سال‌هاي اخير است. اين ممنوعيت در پي مصوبه شوراي اقتصاد و براي جلوگيري از روند رو به رشد مصرف آرد اتخاذ شده است. افزايش جمعيت نيز وجود دارد كه همديگر را تشديد مي‌كنند. در كنار اين، ما ممنوعيت افزايش سهميه آرد را نيز داريم. مطابق مصوبه مجلس شوراي اسلامي، افزايش سهميه آرد ممنوع بوده و شوراي آرد و نان حق افزايش سهميه را ندارد.

او مشكل را در مناطقي كه رشد جمعيت بيشتري دارند، جدي‌تر عنوان مي‌كند و از مناطق حاشيه‌اي شهرهاي بزرگ استان به عنوان نقاطي كه مشكل در آنها بزرگتر است نام مي‌برد و مي‌افزايد:

- به نظر ما وجود مشكل نان كاملا ملموس و قابل رصد است و نهايت سعي ما براي جلوگيري از بحراني شدن وضعيت نان است.‌

رجبي نيز ثابت ماندن قيمت نان و افزايش قيمت ديگر كالاها را عاملي تاثيرگذار در مشكلات نان مي‌داند و مي‌گويد:

- از ديگر عوامل تشديدكننده مشكل نان، افزايش قيمت كالاهاي مكمل و ثابت ماندن قيمت نان است كه به‌طور غيرمستقيم بر عرضه نان تاثير گذاشته است. در سال جاري، قيمت برنج، حبوبات و كالاهاي مكمل به شدت افزايش يافته و همين باعث افزايش مصرف نان شده است.

چه كار مي‌توان كرد؟

از آنجايي كه برخي از مشكلات نان مزمن بوده و طي چندين سال شكل گرفته، حل آنها با سختي‌ها و پيچيدگي‌هايي همراه است. ثابت ماندن قيمت نان باعث افزايش خروج آرد به صورت قاچاق از شبكه توزيع نان، نارضايتي نانوايان، عدم تمايل به توسعه نانوايي‌ها و پايين آمدن كيفيت و كميت نان شده است، اين مشكلي است كه بايد از طرف مسئولان و به صورت رسمي حل شود.

رئيس اداره تعزيرات حكومتي آرد، نان و گندم استان تهران، افزايش ساعات كار واحدهاي نانوايي را به شرط افزايش سهميه آرد راهگشا مي‌داند و مي‌گويد:

فعلا و تا قبل از افزايش سهميه‌ها، ما در حال شناسايي مناطقي هستيم كه نياز كمتري به آرد يارانه‌اي دارند و با تعديل سهميه‌ها، مشكل مناطقي كه نياز بيشتري دارند را تعديل كنيم. اينكه در برخي از نقاط سهميه آرد بيشتر از نياز است نيز خود عامل ديگري در تشديد مشكلات نان است، چرا كه آرد اضافي به طور غيرقانوني فروخته مي‌شود و از آن بدتر اينكه اين آرد فروخته شده از زنجيره مصرف انساني خارج مي‌شود و عموما سر از دامداري‌ها در مي‌آورد.

او همچنين از ارائه مجوز به فانتزي‌پزي‌ها در مناطقي كه از رفاه بالاتري برخوردارند به عنوان راهكار ديگري براي تعديل سهميه‌ها نام مي‌برد.

رجبي در مورد تدابير سازمان تعزيرات حكومتي براي جلوگيري از فروش غيرقانوني آرد و نيز تعديل سهميه‌ها مي‌افزايد: بسياري از مبادي خروج آرد شناسايي شده و در سهميه‌ها نيز تجديد نظر شده است ولي كافي نيست و ما در حال انجام اين تعديلات هستيم. به جز اين سعي مي‌كنيم تا به مسئولان بقبولانيم در سهميه‌ها نيز تجديد نظر كرده و آن را زياد كنند.

او بار ديگر از ثابت ماندن قيمت نان به عنوان عاملي براي نارضايتي نانوايان اشاره مي‌كند و اضافه مي‌كند:

عدم افزايش قيمت نان، باعث نارضايتي نانوايان شده كه با فشار زياد اقتصادي منتج از افزايش قيمت كالاهاي ديگر دست به گريبانند، به طوري كه پخت نان به هيچ وجه مقرون به صرفه نيست و حتي به اندازه رتق و فتق امور خود نانوايي سوددهي ندارد. ما معتقديم اگر قيمت نان كارشناسي شده و اعمال شود، همه راضي‌تر خواهند بود، چراكه هم در كيفيت و هم در كميت نان تاثير مي‌گذارد. در حال حاضر مدام از وزن مصوب چانه‌هاي خمير كم مي‌شود.

او به توسعه واحدهاي آزادپز به عنوان راهكاري ميان‌مدت اشاره مي‌كند و راهكار كلان بخش نان را تغيير ذائقه عمومي و گرايش به نان‌هاي صنعتي عنوان مي‌كند.

نان صنعتي‌

در بيشتر نقاط دنيا، به ويژه در شهرها، نان به صورت انبوه و كارخانه‌اي توليد و به فروشگاه‌هاي مختلف ارائه مي‌شود. اين نان‌ها، عموما ماندگاري بالا دارند و با مواد معدني نيز غني شده‌اند. ويژگي ديگر نان‌هاي صنعتي، ‌ضايعات كم و رعايت اصول بهداشتي است. مشكل پيش‌روي اين نان‌ها در ايران، قبل از هر چيز استقبال نه‌چندان خوب از آنهاست. به هر حال، جبر زمانه، ديريا زود ما را هم ناگزير خواهد كرد تا نان صنعتي را جايگزين نان‌هاي سنتي كنيم و سفره‌هاي سنتي را براي اعياد يا مهماني‌ها بگذاريم.‌

مسيح رجبي همچنين با اشاره به راه‌ اندازي اولين واحد نان صنعتي در شهر كرج مي‌افزايد:

بزودي 50 واحد ديگر افتتاح خواهد شد و ظرف دو سال آينده، 400 واحد ديگر در سراسر كشور فعاليت خود را آغاز خواهند كرد.

او قيمت نان صنعتي را در شرايط رقابتي كمتر از نان سنتي عنوان مي‌كند و برنامه‌هاي فرهنگي را براي تغيير ايجاد فرهنگ استفاده از نان‌هاي صنعتي ضروري مي‌داند و اضافه مي‌كند:

در عين حال ما در فكر صنعتي كردن نان‌هاي سنتي نيز هستيم، تا كساني كه به دنبال نان گرم هستند، بتوانند نان سنتي تهيه كنند. كار تحقيقاتي بر روي نان‌هاي سنتي انجام خواهد شد تا ماندگاري آنها بالا رفته و نحوه نگهداري نيز براي مصرف‌كننده مشخص شود.

او سبوس‌گيري را يكي ديگر از عواملي دانست كه هم از مقدار آرد توليد شده هم از خاصيت غذايي نان‌ها مي‌كاهد اما به دليل فقدان فرهنگ‌سازي لازم و صرفا به خاطر تيره‌شدن رنگ نان، در حال حاضر از آرد حذف مي‌شود. استفاده از بذر گندم‌هايي كه نان كامل آنها به رنگ آجري است،‌از پيشنهادهاي رجبي به وزارت جهاد كشاورزي است.

خلاصه‌

ثابت ماندن قيمت نان باعث افزايش خروج آرد به صورت قاچاق از شبكه توزيع نان، نارضايتي نانوايان و عدم‌تمايل به توسعه نانوايي‌ها و پايين آمدن كيفيت نان شده است، در كنار اين، اگر كمي ريشه‌اي‌تر به اين موضوع نگاه كنيم، نگاه سنتي به مقوله پخت، نگهداري و مصرف نان، عاملي جدي براي جانيفتادن مصرف نان صنعتي و توليد انبوه است كه اصلاح آن نياز به اصلاح ديد مصرف‌كننده دارد. اگر تا ديروز افزايش قيمت نان عامل بحران مي‌شد، حالا كار به قدري پيچيده شده كه ثابت ماندن قيمت‌نان، بحران آفرين شده است. به نظر مي‌آيد لازم است، مسئولان فارغ از تعارفات و ملاحظات براي نان تصميم درست اتخاذ كنند.

اكنون نان ارزان است،‌ اما هم دولت ناراضي است كه يارانه كلان آن موجب پايين‌بودن بهره‌وري و افزايش هدر دهي است،‌هم نانوا ناراضي است كه توليد نان صرفه ندارد و هم مردم ناراضي‌اند از كيفيت نازل و صف طولاني.‌

سه شنبه 21 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 135]