نيم قرن فلسفه اسلامي در ايران/فلسفه اسلامي نيازمند تحول جدي است

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: نيم قرن فلسفه اسلامي در ايران/فلسفه اسلامي نيازمند تحول جدي است
رئيس گروه فلسفه و كلام دانشگاه تهران با اشاره فعاليتهاي متعدد و متنوع در زمينه ترجمه آثار فلسفي، گفت: زمان آن رسيده كه شروع به تحقيق كرده و در پي تحول جدي در اين عرصه، به ابداع و اجتهاد در فلسفه برسيم .

به گزارش خبرنگار مهر، در يكصد و نود و دومين نشست سراي اهل قلم كه عصر ديروز برگزار شد، دكتر نجفقلي حبيبي به بررسي سير فلسفه اسلامي در پنجاه سال اخير پرداخت.

رئيس گروه فلسفه و كلام دانشگاه تهران سخنان خود را با بحث چگونگي پيدايش فلسفه اسلامي آغاز كرد و گفت: من شك دارم كه تعبير فلسفه اسلامي از كي پيدا شده چون در كتابهاي قديمي چنين چيزي نمي بينيم مثلا اسم كتاب ابن سينا حكمت المشرقين است و كتاب فخر رازي نيز المباحث المشرقين و يا سهروردي كتابي به نام حكمت الاشراق دارد و تعبير فلسفه اسلامي در واقع در عصر جديد در قبال دعواي غربيان و مسلمانان به وجود آمد.

وي در ادامه با بيان اينكه كساني مثل ملاصدرا كه بحث داشتند كه آيا فلسفه ضد دين است و يا با دين كنار مي آيد، به نظريه ابوالحسن عامري مولف" الاعلام بمناقب الاسلام " اشاره كرد كه سعي دارد بگويد كه فلسفه دشمن اسلام نيست بلكه كمك كننده و حامي اسلام مي تواند باشد.

حبيبي افزود: ابن رشد هم معتقد است كه فلسفه تعارضي با اسلام ندارد و ملاصدرا هم نمي گويد آنچه كه فلسفه است عين اسلام است بلكه مي گويد فلسفه مخالف اسلام نيست.

وي ضمن تأييد سخنان دكتر صدوقي سها كه فلسفه اسلامي را پرورش يافته در محيط اسلام عنوان كرد، در رد سخن مستشرقين كه فلسفه اسلامي را همان فلسفه يونان مي دانستند گفت: اگر آن طور باشد با منابعي كه امروز به دست آمده اصلا فلسفه از شرق به يونان رفته و بعد از رشد در يونان به شرق بازگشته و دوباره به غرب رفته و اين از تحولات فكري بشري است كه دائما از طريق مهاجرتها صورت مي گيرد.

وي احتمال داد مباحث مربوط به تعبير فلسفه اسلامي ناظر بر محتوا باشد و تصريح كرد: ممكن است بگويند فلسفه، معرفتي عقلي است و اسلام معرفتي مبتني بر وحي است و اگر فلسفه از دين و عقايد ديني حمايت كند اصلا فلسفه نيست. اتفاقا فيلسوفان ما آنجا كه بحث مي كنند عقل محض است و برهان عقل مي آورند منتهي چون مسلمان هستند آن برهانها را براي دفاع از عقايد ديني سوق مي دهند.

اين استاد فلسفه دانشگاه تهران در مورد تعبير فيلسوف اسلامي و فيلسوف مسيحي گفت: كساني مثل ابن ميمون يهودي هستند اما فيلسوف جهان اسلام تلقي مي شوند.

وي به اشتراكات و تفاوتهاي فلسفه اسلامي و غرب پرداخت و گفت: آنچه كه در فيلسوفان اسلامي اتفاق افتاد، اين است كه چون عموما مسلمان هستند فكرشان در خدمت آرمان و اعتقاداتشان به كار گرفته شد.

حبيبي با اشاره به اينكه فلاسفه غرب هيچ امر واقعي را به صورت يقيني قبول ندارند، تأكيد كرد: آنها بر هيچ چيزي ذهنشان استقرار پيدا نمي كند اما در فلسفه اسلامي واقعيتي به نام "نفس الامر" وجود دارد كه ممكن است بگويد من فيلسوف نمي توانم به او برسم اما چيزي هست.

وي فلسفه اسلامي را متفاوت با فلسفه امروز غرب دانست و يادآور شد: ملزم هستيم افكاري كه در دنيا مطرح مي شود را بدانيم و هنر فيلسوف اسلامي بايد اين باشد كه اين نظريه هاي جديد را درك و با اصول قطعي فلسفي خود آن را حل و فصل نمايد كه تا حدودي برخي از بزرگواران مثل مرحوم علامه طباطبايي و شهيد مطهري باب اين قضيه را باز كردند و امروز بايد بيش از گذشته اين باب باز شود.

حبيبي سنت شاگرد پروري و ادامه آن در حوزه علميه قم و نيز برخورد با مسائل جديد كه تمدن غرب وارد فضاي زندگي جامعه اسلامي كرد را دو اتفاق مهم در طول 50 سال اخير سير فلسفه در ايران برشمرد.

به گمان اين استاد فلسفه با ورود مسائل جديد در فرهنگ جامعه اسلامي تحولي در فلسفه اسلامي ايجاد شد كه فيلسوفان سعي كردند مسائل كلان را به فلسفه اسلامي با نهايت احتياط سوق دهند.

وي با اشاره به تلاشهاي علامه طباطبايي و استاد شهيد مطهري در خصوص درك نظريه هاي جديد غرب در زمان خود تأكيد كرد: علامه طباطبايي متوجه شد برخي از مباحثي كه طرح مي شود با معيارهاي فلسفه اسلام قابل جواب دادن نيست پس ناچار شد بابهاي جديدي را كه بتوان مسائل را حل كند بگشايد، از جمله بحث اعتباريات را مطرح كرد. فلسفه اگر از واقعيت صحبت مي كند در عين حال عقل آن را اعتبار مي دهد و حكايت از واقعيت خارجي نمي كند بلكه عقل آن را براي اداره خود تنظيم مي كند.

دكتر حبيبي در عين اشاره به ركود مباحث جديد فلسفه پس از علامه طباطبايي تأكيد كرد: بعد از پيروزي انقلاب تلاش زيادي براي شرح فهم فلسفه عقلي ما صورت گرفت كه بيشتر توضيح نظريه فلاسفه است و كمتر تلاش مي شود مسائل جديد را با آن اصول كلي فلسفه مان جواب دهيم.

وي افزود: فيلسوفان ما بايد بيش از اين تفلسف و خود را وارد عرصه هاي زندگي معاصر كنند چرا كه امروز فضاي جامعه جهاني طوري است كه همه در معرض اين انديشه ها قرار مي گيرند.

وي با تقدير از تلاشهاي صورت گرفته در حوزه علميه قم به عنوان پايگاه فضاي سنتي فلسفه اسلامي تصريح كرد: اما در دانشگاهها فلسفه بيشتر توسط فارغ التحصيلان فلسفه غرب پيش رفت و آنها تلاش كردند بفهمانند كه دكارت و هگل چه گفته اند و هيچ ابداع و اجتهاد فلسفي در تفكر فلسفي غرب در ايران صورت نگرفت و تنها در باب ترجمه اقدام شد.

دكتر حبيبي با اشاره به هجوم تفكرات غربي در ايران اظهار داشت: چون تمدن غربي در جنبه فنون و تكنولوژي فوق العاده موفق بود يك تصوير غلطي براي ما ايجاد شد كه غرب در تمام فكرهايش پيشرفت كرده در نتيجه در فلسفه اخلاق گريز از خود در نسل جديد پيدا شد و در دانشگاه به دليل اينكه به مباني فلسفه اسلامي مسلط نبودند در دانشگاهها نتوانستند دانشجويان را قانع كنند.

وي با انتقاد از صرف ترجمه فلسفه هاي غربي در جهان اسلام تصريح كرد: ما به لحاظ تعقلي كه در مكتب تشيع وجود دارد بيش از همه فرق اسلامي معقول تر عمل كرده ايم و كمتر در ما خودباختگي اتفاق افتاد ضمن اينكه حوزه علميه پايگاه معنوي در دلها داشته است.

اين استاد فلسفه تأكيد كرد: با وجود ترجمه هاي متعدد زمان آن رسيده كه شروع به تحقيق كنيم و ما بايد به ابداع و اجتهاد در فلسفه برسيم و من بسيار اميد دارم كه نسل جديد محصلان فلسفه بتوانند اين راه را به سوي آينده با آن مباني و اصول قطعي فلسفه اسلامي بگشايند.

دكتر نجفقلي حبيبي در پايان فعالان حوزه فلسفه اسلامي در دانشگاه و حوزه علميه قم را از سطحي نگري برحذر داشت و تأكيد كرد: آنچه از گذشته در باب فلسفه اسلامي داريم بسيار عميق است.
سه شنبه 21 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 186]