تاسيس پايگاه هاي نظامي دائمي آمريكا در افغانستان؛ زمينه ها و هدف ها

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: با واكنش مثبت دولت "حامد كرزي" به درخواست آمريكا، طرح ايجاد پايگاه هاي نظامي دائمي واشنگتن در افغانستان از قلمرو گمانه هاي صرفا تحليلي و رسانه اي خارج و به تدريج وارد مرحله اجرايي شده است.
30248982-998036.jpg
هفته گذشته، حامد كرزي رييس جمهوري افغانستان از تمايل مقام هاي آمريكايي براي تاسيس پايگاه هاي نظامي دائمي در اين كشور خبر داد و دو روز بعد از وي نيز ژنرال "عبدالرحيم وردك" وزير دفاع افغانستان از چنين طرحي استقبال كرد و گفت كه اين اقدام مي تواند در دراز مدت به ثبات در اين كشور منجر شود.

* پيشينه طرح
---------------
طرح ايجاد پايگاه هاي دائمي آمريكا در افغانستان براي نخستين بار در دوم ژانويه 2011 (12 دي ماه 1389) از سوي "ليندسي گراهام" سناتور جمهوريخواه آمريكايي مطرح شد. وي در گفتگو با شبكه تلويزيوني "ان.بي.سي" آمريكا اين اقدام را براي هر دو كشور مفيد توصيف كرد و گفت: ايجاد چند پايگاه در افغانستان مي تواند ارتش اين كشور را در مقابل طالبان بيمه كند، همچنين مي تواند پيامي براي پاكستان باشد مبني بر اينكه طالبان ديگر نخواهند توانست به افغانستان باز گردند و اين پيام رفتار پاكستان را عوض خواهد كرد.
چنين اظهاراتي از سوي حكومت افغانستان و بعد از سوي فرستاده موقت آمريكا در امور افغانستان رد شد.
"فرانك روژيرو" كه پس از مرگ "ريچارد هالبروك" به طور موقت به عنوان نماينده ويژه آمريكا براي افغانستان و پاكستان منصوب شد، اعلام كرد كه آمريكا هيچ تصميمي به ايجاد پايگاه هاي دائمي در افغانستان ندارد.
وي در عين حال گفت كه همكاري درازمدت ميان افغانستان و آمريكا ادامه خواهد داشت.
اظهارات ژنرال گراهام و ديگر موضعگيري هاي همسو با آن در حالي مطرح مي. شود كه ايالات متحده آمريكا براي سه برابر كردن نيروهاي مرزي خود در افغانستان در سال 2011، در حال برنامه .ريزي است و پيش تر نيز چند مقام نظامي و سياسي اين كشور از تمايل امريكا براي ماندن در خاك افغانستان پرده برداشته بودند.
از جمله اين مقامات ژنرال "ديويد پترائوس" فرمانده نيروهاي نظامي آمريكايي مستقر در افغانستان است كه چندي پيش نسبت به ميزان توان و آمادگي دولت و نيروهاي امنيتي افغانستان براي در اختيار گرفتن اداره و كنترل اين كشور در سال 2014 ابراز ترديد كرده بود.
اين اظهارات مي توانند افشا كننده بخشي از تصميماتي باشد كه در كاخ سفيد به عنوان يك استراتژي دراز مدت در افغانستان درنظر گرفته شده است.
براساس آمارهاي رسمي اعلام شده از سوي وزارت دفاع آمريكا، در حال حاضر حدود 94 هزار سرباز آمريكايي در افغانستان مستقر هستند كه اين تعداد 2000 تن بيشتر از نظاميان آمريكايي حاضر در صحنه عراق است. تعداد نيروهاي آمريكايي در افغانستان از زمان روي كار آمدن اوباما در ژانويه 2009 (دي ماه 1387)، سه برابر شده است.
در حال حاضر، آمريكايي.ها فرودگاه.هاي "بگرام "، "قندهار "، "شوراب "، "جـلال آباد " و "شيندند " را در افغانستان، در كنترل خود دارند.
در آبان ماه گذشته، نيروهاي ناتو مستقر در افغانستان از احداث يك پايگاه هوايي با هزينه 184 ميليون دلار در ولايت غربي هرات خبر دادند. ناتو در نظر دارد تا پايگاه هوايي "شيندند " را كه در 120 كيلومتري جنوب هرات قرار دارد در مدت پنج سال بازسازي كرده و توسعه دهد. ناتو، هدف از احداث اين پايگاه هوايي را آموزش نيروي هوايي افغانستان بيان و ظرفيت آن را 40 فروند هواپيما اعلام كرده.اند. پايگاه هوايي شيندند در غرب افغانستان و در نزديكي مرزهاي شرقي ايران كه توسط ارتش شوروي سابق ساخته شده بود اكنون در تصرف نيروهاي آمريكايي قرار دارد.
در همين حال، پنتاگون در سال گذشته ميلادي، از احداث پايگاه هوايي جديدي در مجاورت فرودگاه شيندند، پرده برداشت. براين اساس پنتاگون در نظر دارد تا علاوه بر ساخت اين پايگاه در نزديكي مرزهاي شرقي ايران، 2 پايگاه هوايي ديگر در ولايت.هاي "مزار شريف " و "هلمند " با بودجه اي بالغ بر بودجه يك ميليارد و سيصد و ميليون دلار احداث كند.
براساس يكي از بندهاي مهم توافقنامه استراتژيك ميان آمريكا و افغانستان - كه رايزني هاي مقام هاي دو كشور براي امضاي آن دنبال مي شود - پنج پايگاه نظامي اين كشور به نيروهاي آمريكايي واگذار مي شود. ..
ژنرال ليندسي گراهام كه آبان ماه گذشته همراه با هياتي به افغانستان سفر كرده بود، در مصاحبه اي اعلام كرد كه دولت افغانستان با واگذاري دو پايگاه هوايي دائمي به آمريكا موافقت كرده است.
به باور تحليل گران مسائل افغانستان، بگرام و شيندند از محتمل ترين پايگاه.هاي هوايي هستند كه آمريكا قصد دارد آنها را به طور دائم در اختيار گيرد. ساخت و سازهاي عظيم در اطراف فرودگاه بگرام و موقعيت استراتژيك شيندند اين گمان را تقويت مي.كند. ..
براساس گزارش هاي رسمي، تلاش هاي كاخ سفيد براي تاسيس پايگاه هاي نظامي دائمي در افغانستان در حال صورت مي گيرد كه اين كشور در منطقه حساس و راهبردي خليج فارس – در كشورهاي عراق، كويت، امارات، عمان، قطر و بحرين داراي پايگاه نظامي است.
در مناطق پيراموني ايران، افزون بر خليج فارس، آمريكا در منطقه آسياي ميانه نيز حضور گسترده نظامي دارد. از سال 2001 ميلادي (1380 شمسي) و در جريان اشغال نظامي افغانستان، دو پايگاه هوايي دوران شوروي را در ازبكستان و قرقيزستان از اين دو كشور اجاره كرد تا از آنها براي "پشتيباني" عمليات در افغانستان استفاده كند. آمريكا در سال 2005 ميلادي (1384 شمسي) پايگاه هوايي ازبكستان را تخليه كرد اما همچنان پايگاه هوايي خود را در "مناس" فرودگاه بين.المللي پايتخت قرقيزستان، حفظ كرده است.
به اين پايگاه ها، بايد پايگاه هوايي اينجرليك در جنوب تركيه را نيز افزود كه مختص يگان سي و نهم رزمي هوايي است.
همچنين استراتژيست هاي آمريكايي برنامه هاي وسيعي را براي استقرار پايگاه هاي جديد نظامي در افغانستان، آذربايجان و گرجستان در دستور كار قرار داده اند.
در اين ميان، براساس گزارش "مركز پژوهش هاي بين المللي كندي"، آمريكا در حال حاضر 700 تا 800 پايگاه زميني، دريايي، هوايي و جاسوسي در خارج از آمريكا دارد. به طور مشخص، 737 پايگاه در 130 كشور خارجي قرار دارند كه تعدادي از آنها اردوگاه هاي موقت هستند. تعداد مراكز و پادگان هاي ارتش آمريكا در خاك آن كشور نيز به 6000 مورد مي رسد. هم اكنون تعداد يك ميليون و ‎140 هزار نظامي آمريكايي در اين پايگاه ها مستقر هستند. از اين تعداد 400 هزارنفر سرباز نيروي زميني،‎ 310 هزار نفر نيروي دريايي، 130 هزار نفر تفنگدار دريايي و ‎300 هزار نفر جزء نيروي هوايي هستندكه در اين پايگاه ها فعاليت دارند. همچنين هم اكنون، تعداد 325 هزار نظامي آمريكا هم اكنون در خارج از آمريكا به سر مي برند.
در اين ميان، تعداد 120 هزارنظامي آمريكايي در كشورهاي اروپايي، 200 هزار در خاورميانه، ‎90 هزار سرباز در خاوردور و بقيه در ساير كشورهاي جهان و بويژه در آفريقا حضور دارند.
همچنين بودجه سال جاري امريكا چيزي در حدود 700ميليارد دلار پيش بيني شده كه برابر است با 45 درصد كل بودجه.هاي نظامي سراسر جهان.

* واكنش هاي متفاوت مقام هاي افغان به طرح آمريكا
----------------------------------------------------------
از هنگام ارائه طرح تاسيس پايگاه هاي نظامي دائمي آمريكا در افغانستان - كه در تضاد با وعده هاي باراك اوباما رييس جمهوري ايالات متحده مبني بر خروج كامل نيروهاي نظامي اين كشور از افغانستان تا سال 2014 ميلادي است - مقام هاي ارشد افغان موضعگيري هاي متفاوتي ابراز كرده اند؛ البته در هيچ كدام از واكنش هاي رسمي به طرح مورد نظر آمريكا، مخالفتي به چشم نمي خورد.
هنوز جزئيات دقيقي از طرح تاسيس پايگاه هاي نظامي دائمي آمريكا در افغانستان ، زمان بندي و چگونگي اجراي آن از سوي منابع آمريكايي منتشر نشده است.
حمايت آميزترين موضعگيري در قبال اين ايده از سوي وزير دفاع افغانستان ابراز شد.
ژنرال عبدالرحيم وردك روز پنج شنبه گذشته از ايجاد پايگاه هاي دائمي آمريكا در كشورش استقبال كرده و گفته است كه اين اقدام مي تواند در دراز مدت به ثبات در افغانستان منجر شود.
ژنرال وردك در گفت وگو با "بي بي سي" مدعي شد كه اين پايگاه ها مي تواند تضميمي براي امنيت منطقه باشند.
ژنرال وردك در پاسخ به اين پرسش كه "آيا ايجاد اين پايگاه ها مي تواند امنيت افغانستان را در دراز مدت تضمين كند؟"، تصريح كرد: "در اين، هيچ جاي شكي نيست"
وي افزود: "همين حالا در بسياري كشورهاي ديگر (پايگاه هاي آمريكا) وجود دارد؛ در پاكستان وجود دارد، در كشورهاي خليج فارس در عربستان سعودي در مصر و در بسياري كشورهاي ديگر وجود داشته و در كشورهاي مانند كورياي (كره) جنوبي، تايوان و آلمان نقش بسيار مفيد داشته و نه تنها زمينه را براي تامين امنيت بلكه براي رشد اقتصادي و اجتماعي اين كشورها هم فراهم كرده است. اما اين ها همه مربوط به اين مي شود كه چگونه به توافق خواهيم رسيد."
دو روز پيش از ژنرال وردك، حامد كرزي رييس جمهوري افغانستان نيز در بازگشت از كنفرانس امنيتي مونيخ از تمايل آمريكايي ها براي ايجاد پايگاه هاي دائمي در افغانستان خبر داد، اما تاكيد كرد كه هر گونه تصميم گيري در اين مورد، بر اساس منافع ملي افغانستان صورت خواهد گرفت.
كرزي گفت: "در مورد بحث و گفت وگو ميان ما و آمريكا در مورد ايجاد يك قرارداد استراتژيك و اينكه آيا در اين قرارداد پايگاه هاي نظامي آمريكا در افغانستان مطرح است يا نيست، بلي؛ از گفته هاي سناتورهاي آمريكايي و مقامات آمريكايي كه در مطبوعات گفتند و با ما هم در صحبتها گفتند، (معلوم است كه) آنها اين آرزو را دارند و اين مساله اي است كه ما با آنها در صحبت هستيم."
پيش تر و در نخستين واكنش به طرح سناتور گراهام، وحيد عمر سخنگوي رياست جمهوري افغانستان گفته بود كه كشورش به حمايت درازمدت آمريكا نياز دارد اما بحث ايجاد پايگاه دائمي مطرح نبوده است.
در مجموع به نظر مي رسد كه دولتمردان افغانستان نه تنها با اين طرح موافقت دارند بلكه گفته هاي وزير دفاع اين كشور در حمايت از طرح تاسيس پايگاه هاي دائمي آمريكا در افغانستان تاييدي بر اين گمانه است كه خود افغان ها نيز براي انجام اين مهم دست به كار شده اند.
البته در ميان افغان ها، واكنش گروه طالبان كاملا متفاوت از نگرش هاي رسمي و حكومتي اين كشور است.
گروه طالبان با محكوم كردن تصميم كاخ سفيد براي تاسيس پايگاه. هاي دائمي در افغانستان، آن را نمونه.اي ديگر از انگيزه. هاي پنهان آمريكا در اشغال افغانستان دانست.
طالبان با انتشار بيانيه اي تاكيد كرد: اين تصميم كاخ سفيد كه به بهانه مبارزه با تروريسم اتخاذ شده است، منعكس كننده تمايل آمريكا براي حضور دائمي در افغانستان و تحت كنترل در آوردن اين كشور و نابود كردن ملت آن است ، آمريكا با دستاويز قرار دادن شعار مبارزه با تروريسم اشغال خاك افغانستان و كنترل منطقه را هدف قرار داده است.

* اهداف آمريكا از تاسيس پايگاه هاي نظامي دائمي در افغانستان
----------------------------------------------------------------------------
اين نكته كه تلاش هاي آمريكا در صحنه سياسي، اقتصادي و امنيتي افغانستان با هدف بازگشت صلح و ثبات به اين كشورِ درگير با چند دهه بحران و ناامني صورت مي گيرد، بسيار نامعقول و خوش بينانه به نظر مي رسد.
به باور كارشناسان و برخي مقام هاي سياسي افغانستان، تجريه 9 سال گذشته به خوبي نشان داده كه آمريكا در ادعاي مبارزه با تروريسم و مهار نا امني در افغانستان نه تنها ناموفق بوده كه خود در ايجاد نا امني و خلق گرفتاري ها و بحران هاي تازه براي مردم اين كشور نقش زيادي داشته است.
ولايت هاي شمالي اين كشور كه در طول شكل گيري حكومت فعلي از امنيت نسبي برخوردار بوده و جزء امن ترين مناطق به حساب مي آمد، از حدود نزديك به دو سال گذشته و دقيقا از زماني كه دولت آمريكا تصميم گرفت تا پايگاه هاي نظامي خود را در شمال اين كشور فعال كند، موجي از ناامني ها به سوي اين منطقه سرازير شد و هم اكنون، ولايت هاي شمالي افغانستان نيز در زمره مناطق نيمه نا آرام در آمده است.
از اين رو، با توجه به پيشينه موجود در محيط امنيتي افغانستان، به نظر مي رسد ميان گسترش فعاليت هاي نظامي خارجي و بازگشت صلح و ثبات به اين كشور رابطه معكوسي وجود دارد.
حال، با توجه به چنين وضعي، اين پرسش مطرح مي شود كه كه اهداف واقعي آمريكا از پيگيري حضور نظامي بلندمدت در افغانستان و پيش از آن تاسيس پايگاه هاي نظامي دائمي دراين كشور چيست؟
از نگاه تحليل گران مسائل افغانستان، مي توان اهداف آمريكا را در چند مقوله زير فهرست بندي كرد:

1- كنترل و استفاده از منابع و ثروت هاي سرشار طبيعي در افغانستان
افغانستان كشوري است كه بر روي گنجي از ثروت خفته است. ثروت. هاي زيرزميني افغانستان بنا به برآورد آمريكايي ها از ارزشي معادلِ هزاران ميليارد دلار برخوردار است. از اين رو، آمريكا در تلش است تا با توسعه و حفظ حضور خود در اين كشور، اين منابع سرشار را در دوران ركود اقتصاد جهاني در كنترل خود بگيرد و از آن در جهت منافع خود بهره برداري نمايد.

2- تثبيت و گسترش سلطه نظامي در مناطق راهبردي جهان از جمله افغانستان
در دهه پاياني هزاره دوم و با پايان دوران جنگ سرد، ادامه حضور نظامي آمريكا در مناطق راهبردي جهان با مشكلات گوناگوني روبرو شد. از يكسو، گسترش اعتراض هاي مردمي در مناطق كه امريكايي ها پايگاه نظامي و نبود پارامترهاي لازم كاخ سفيد براي توجه حضور فيزيكي نظامي اين كشور در ديگر مناطق حساس در آن مقطع زماني سبب شد تا بودجه نظامي امريكا با كاهش چشمگيري مواجه شود. مقام هاي امريكايي، بحران به وجود آمده متأثر از حوادث 11 سپتامبر 2001 را موقعيتي استثنايي يافتند تا با نظامي كردن محيط بين المللي، حضور خود را به بهانه استقرار امنيت جهاني توجيه كنند. آنها به منظور كنترل مناطق ژئوپولتيك حضور نيروهاي نظامي خود را ضروري تشخيص داده اند. ايجاد اين پايگاه هاي دائمي در كشوري حساس مثل افغانستان در چارچوب اين راهبرد قابل ارزيابي است.

3- مهار ايران و مقابله با آن
در الگوي تدوين شده از حضور بلندمدت نظامي آمريكا در صحنه سياسي و امنيتي افغانستان، قطعا "مهار ايران" يكي از اهداف اساسي به شمار مي رود كه مي تواند به صورت زير اعمال شود.
1-3 تلاش براي كنترل منابع انرژي منطقه:
آنچه مسلم است اهداف راهبردي امريكا با مساله انرژي پيوند خورده است. از اين رو، اين كشور بر حضور نظامي، اقتصادي و سياسي خود در ماوراي قفقاز و آسياي ميانه تأكيد دارد. اما وجود قدرتي همچون جمهوري اسلامي ايران در راهبردي ترين منطقه جهان يعني خاورميانه، از مشكلات اساسي براي استقرار نظم هژمونيك مورد نظر امريكا در اين منطقه و پيرامون آن به شمار مي رود.
در اين چارچوب تحليلي مي توان گفت، آمريكا با استقرار پايگاه هاي نظامي در كشور هاي افغانستان و پاكستان درصدد است كه منابع عظيم انرژي آسياي مركزي و درياي خزر را از طريق لوله افغانستان، پاكستان و درياي عمان به آب هاي آزاد منتقل كند.
سلطه هژمونيك آمريكا بر منابع انرژي و لوله هاي انتقال صادرات نفت و گاز منطقه، اين كشور را در نيل به ساير اهداف منطقه اي خود نيز مي كند.

2-3 تنگ كردن صفح? محاصره ايران
استقرار پايگاه نظامي در ازبكستان، حضور اطلاعاتي در آسياي ميانه و قفقاز، تقويت پايگاه هاي نظامي و حضور در آذربايجان، تحكيم روابط راهبردي، دفاعي و امنيتي با كشورهاي منطقه، تداوم حضور گسترده نظامي با سلاح هاي مدرن و پيشرفته در خليج فارس، درياي عمان و تقويت پايگاه هاي نظامي در عربستان و ديگر كشورهاي عرب حوزه خليج فارس از جمله بحرين، قطر، كويت و امارات و اخيرا تاسيس پايگاه هاي مهم دائمي در افغانستان ، مي تواند از نظر آمريكا و همپيمانان آن، حلقه هاي محاصره ايران را كامل گرداند.

3-3 ايجاد حلقه هاي فشار بر جمهوري اسلامي ايران
از نظر آمريكا، محوريت ايران در خاورميانه و جهان اسلام مانعي براي تسلط واشنگتن بر منطقه است و از اين روي اين كشور همواره در صدد مهار و ضربه زدن به جمهوري اسلامي ايران بوده و اعلام كرده است كه براي مهار ايران در صورت نياز از ابزارهاي نظامي، تجهيز گروه هاي اپوزيسيون و معارض نيز استفاده مي كند.
سابقه حمايت از گروهك جندالشيطان نيز مويد اين خواسته است به گونه اي كه از ديد آنان فشارهايي را در به ويژه در مناطق جنوب شرقي بر ايران وارد كند.
اين گروهك داراي مخفي گاه هاي متعددي در داخلِ افغانستان و پاكستان است و تروريست آن به دفعات و پس از كشتار غير نظاميان در شهرهاي ايران به مخفي گاه هاي خود در افغانستان و مناطق همجوار آن خزيده اند.

4) مهار هند و چين به عنوان دو قدرت نوظهور در صحنه جهاني
از نظر موقعيت راهبردي، افغانستان در مجاورت و نزديكي چهار كشور چين، هند، ايران و روسيه قرار دارد. از اين رو، نزد استراتژيست هاي كاخ سفيد داراي موقعيت ژئوپلتيكي و نظامي مهمي است.
از نگاه كانون هاي تصميم سازي در آمريكا، دو كشور چين و هند نيز به صورت بالقوه مي توانند تهديد كننده اي جدي عليه منافع آمريكا در جهان به حساب آيند.
پيش از اين، ساموئل هانتينگتون نظريه پرداز نام آشناي آمريكايي در مقاله اي، لزوم برخورداري از يك راه حل راهبردي براي چين و هند را به استراتژيست هاي آمريكايي گوشزد كرده بود.

* جمعبندي و ارزيابي نهايي:
------------------------------
1- ايالات متحده آمريكا از ژانويه 2009 (دي ماه 1387) همزمان با روي كار آمدن باراك اوباما تعداد نيروهاي نظامي خود مستقر در افغانستان را به سه برابر افزايش داده است. اين افزايش قابل توجه، بيانگر اولويت دهي ويژه به مساله افغانستان در سپهر ديپلماسي و سياست خارجي واشنگتن در دوران زمامداري اوباماي دموكرات به شمار مي رود.

2- تغيير اولويت هاي سياست خارجي آمريكا در افغانستان در زمان اوباما، افزايش تعداد نيروهاي نظامي مستقر در اين كشور به سه برابر نيروهاي موجود در مقطع زماني پيش از سال 2009 و اخيرا تلاش هاي فراوان براي ايجاد و گسترش پايگاه هاي نظامي دائمي در افغانستان، جملگي در حالي صورت مي گيرد كه براساس توافقات مهم انجام شده ميان دولت افغانستان و جامعه جهاني در كنفرانس هاي متعدد بين المللي افغانستان، مقرر گرديد كه مسووليت ها از سوي نيروهاي خارجي مستقر در اين كشور به نيروهاي افغان در زمينه هاي مختلف از جمله تامين امنيت واگذار شود.
بر همين اساس، مطابق برنامه زمان بندي اعلام شده اوليه، قرار شد تا از سال 2011 ، روند واگذاري مسووليت ها آغاز شود.
در اين ميان، با اينكه ظاهرا ايالات متحده آمريكا، از واگذاري مسووليت ها به نيروهاي بومي استقبال كرد، اما ارائه جدول زمان بندي خروج نيروهاي نظامي اش را منوط به وضعيت موجود در كشور دانست و در عين حال، سخن از كاهش نيروهاي نظامي كشورش و واگذاري تامين امنيت به نيروهاي امنيتي افغانستان را نيز مطرح كرد.

3- از منظر منافع راهبردي افغانستان، ايجاد پايگاه هاي دائمي نظامي آمريكا و تثبيت حضور نظامي بلندمدت در اين كشور مي تواند اصل مهم حفظ استقلال ملي افغانستان را با خدشه اي جدي مواجه ساخته و همچنين براي هميشه، ارتش در حال شكل گيري اين كشور را كاملا وابسته به آمريكا و ديگر قدرت هاي همسو با آن نگاه دارد. به باور تحليل گران افغان، گسترش هرگونه فعاليت نظامي آمريكا و نيروهاي تحت امر آن در قالب ناتو، ايساف و ... مي تواند به بسط خشونت و ناامني در اين كشور بحران زده بيانجامد.

4- ايالات متحده آمريكا با تعويق زمان بندي اعلام شده براي خروج كامل نيروهاي نظامي خود از صحنه افغانستان و همچنين به دنبال آن، ارائه طرح هايي چون تاسيس پايگاه هاي نظامي دائمي در افغانستان، در تلاش است تا براي طولاني مدت، در اين كشور بحران زده حضور سياسي و نظامي خود را حفظ و تداوم بخشد. اهداف آمريكا براي اين مهم مي تواند در مواردي چون "كنترل و استفاده از منابع و ثروت هاي سرشار طبيعي در افغانستان"، "تثبيت و گسترش سلطه نظامي در مناطق راهبردي جهان از جمله افغانستان"، "مهار و مقابله با جمهوري اسلامي ايران" و "مهار هند و چين به عنوان دو قدرت نوظهور در صحنه جهاني" خلاصه شود.
** تحقيق ع-ع**1567 انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ايرنا) / کد خبر 30248982

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 291]