گفتگو با سعید نیكپور از امیركبیر تا خانه بی پرنده

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:
نسل ما چهره او را با امیركبیر به یاد می.آورد. با رعنا و چند سریال دیگر؛ سریال.هایی كه به قول خودش در آن زمان مردم برای دیدنشان، وقت خود را تنظیم می.كردند.
با سعید نیكپور به گفتگو نشسته.ایم. با او كه از سیستم كاركردن و فیلم ساختن در این روزها ناراحت است. اما با این همه اعتقاد دارد در این نسل ظرفیت.هایی به مراتب بیشتر نسبت به نسل خودش وجود دارد. می.گوید این نسل اگر شرایط رشدشان فراهم شود، می.توانند كارهای بزرگ.تری تولید كنند.
گفتگوی ما را با سعید نیكپور تلویزیون بخوانید.

سعید نیكپور را از امیركبیر به یاد می.آوریم. با آن هیبت سپهسالاری و آن دیالوگ.ها و كارگردانی درخشان. مدت.ها گویی در دورانی از فترت به سر می.بردید و چهره.های درخشانی از نسل شما در سیما و سینما حضور نداشتند. مایلم برای فتح باب این گفتگو از این دوران غیبت و فترت سخن بگویید؛ از امیركبیر و رعنا تا مسافر ری كه اولین كار شما پس از غیبتی 8 ساله بود.
بعد از كارهای زیاد در دهه 60 این غیبت پیش آمد. در تلویزیون سریال.هایی بود كه اگر نگوییم تنها كارهای قابل دیدن بودند اما لااقل می.توان ادعا كرد كه مردم برای دیدن این برنامه.ها وقت خود را تنظیم می.كردند. نمونه.های آن را هم.نسلان ما به یاد دارند. سریال.هایی مثل سربداران، شاه شكار،امیركبیر، كوچك جنگلی، هزار دستان و... اینها كارهایی بود كه در دهه 60 جایگاه و تماشاچی داشت. این ماجرا ادامه داشت تا حدود اوایل سال 70. سازمان رادیو و تلویزیون تغییر مدیریت داد و امكان كار كردن ما فراهم نبود. من مدتی بعد از آن به هلند رفتم و 8 سال بعد همان طور كه شما گفتید با سریال مسافر ری باز هم به تلویزیون برگشتم.
سخنی را از مسعود كیمیایی به یاد می.آورم كه در یك گفتگوی تلویزیونی درباره تفاوت نسل خودش و نسل جدید گفته بود «كه در زمان ما تماشای عكسی كه حركت می.كرد، رایگان نبود. اما امروز دیدن عكسی كه حركت می.كند، مجانی است. از تلویزیون بگیرید تا سینما و اینترنت.» در نسل شما به گمانم این احساس وجود داشت كه باید قدر این عكس متحرك و كارهای پیرامون آن را دانست.

چه اتفاقی در نسل شما افتاد كه در اخلاق شخصی و حرفه.ای.تان این عمق و غیرت و تعصب به وجود آمد؟
نظر آقای كیمیایی كه آن تعریف را درباره نسل خود و نسل جدید كرده بود، از آنجا كه ایشان با تصویر سر و كار داشته و دارند و با سینما و تجارت و ضایعاتی كه به سینمای ما وارد شد و مدتی نسبتا طولانی سینما خاموش بود، نظر درستی است. اما درباره من و نسل من كمی ماجرا متفاوت است. ما وقتی شروع به كار كردیم كه در سال 1343 دانشكده هنرهای دراماتیك تاسیس شد. ما جوانانی كه تازه دیپلم گرفته بودیم در اولین دوره در یك گروه 30نفری وارد این دانشگاه شدیم. من خیلی دلم می.خواهد شما اسامی استادانی كه ما را تعلیم می.دادند و ما 4 سال در خدمت آنها بودیم را درج كنید، تا دانشگاه فعلی ببیند كه چه كسانی تدریس هنر و تئاتر و سینما می.كردند و آن كادر دانشگاه در چه سطوحی بودند، شاید نتیجه.ای بگیرند. استادانی كه من نام آنها را به یاد دارم، دكتر پروفسور محسن هشترودی بود كه از ریاضیدانان بزرگ جهان محسوب می.شد و به ما پرسپكتیو در تئاتر تدریس می.كرد. دكتر محمدحسین آریان.پور، جامعه.شناس و نویسنده كتاب معروف «زمینه جامعه.شناسی» كه یك كتاب پایه است به ما جامعه.شناسی هنر تدریس می.كرد. دكتر محمد جعفر محجوب كه دكتری ادبیات و متخصص در ادبیات عامیانه ایران بودند، درسی كه خیلی به درد كار ما می.خورد. دكتر محمد اسلامی ندوشن، ادیب و حماسه.شناس ایرانی، دكتر محمد باستانی پاریزی، استاد تاریخ، دكتر مهدی فروغ استاد و دكتر در ادبیات دراماتیك از رویال آكادمی انگلستان، استاد حمید سمندریان كه تازه از انگلستان برگشته بود و یك گلوله آتش بود برای تدریس كردن و با انرژی بسیار تدریس می.كرد. استاد ایرج انور، فارغ.التحصیل رشته هنرپیشگی از رویال آكادمی انگلستان كه یكی از زیباترین بیان.های شكسپیری را به زبان انگلیسی داشت.
دكتر پرویز ممنون استاد هنرپیشگی، استاد منوچهر شیبانی دیزاینر و طراح صحنه و لباس، استاد مصطفی پورتراب كه معلم موسیقی ما بود. فرد دیگری كه بسیار در حركات به ما كمك كرد، سروان زرنگار بود كه عضو تیم ملی شمشیربازی بود و به ما نیز تعلیم می.داد. همچنین رالف شاره كه آلمانی بود و در كنار مارسل مارسو و ژان لویی بارو 3 نفر از استادان بزرگ «میم» در جهان بودند. وزارت فرهنگ و هنر این فرد را استخدام كرده بود و به ما پانتومیم درس می.داد. شما خودتان فكر كنید كه جمع این استادها چه نتیجه.ای خواهد داد. ما از حضور اینها و از اطلاعات و نزاكت و تربیت اینها استفاده كردیم. برای این.كه در كار تئاتر باید به هنرپیشه هم دانش آموخت و هم نزاكت و ادب این كار را.

با توجه به شرایطی كه الان وجود دارد، چرا این آثار در این ابعاد دیگر ساخته نمی.شود. از امین تارخ شنیدم كه تعریف می.كرد در زمان فیلمبرداری «بوعلی سینا» یا «سربداران» (تردید از من است) او روی دیالوگ و صحنه و چیزهای دیگر حساسیت به خرج می.داد. تارخ می.گفت كه كیهان رهگذار او را صدا زده و گفته: امین جان! اینقدر سخت نگیر! ما داریم این كارها را می.كنیم برای دست.گرمی تا بتوانیم كارهای اصلی و بهترمان را بسازیم. آقای تارخ با حسرت می.گفت ما نمی.دانستیم كه روزی این كارها به اسطوره تبدیل می.شوند. چرا این اتفاقات در آن دوران می.افتاد؟
یكی از دلایل آن این است كه بازیگران، كارگردان.ها و همه عوامل در كار خود آزادی عمل داشتند. ما غیرت و تعصب برای كار داشتیم. یعنی در امیركبیر من به یاد دارم كه همه بازیگران، كادر پشت صحنه، كارگردان و... كار همدیگر را بررسی می.كردند. خود من یك هفته.ای 2 ساعت قبل از پخش، كار را بسته بودم و برای بازبینی به سازمان داده بودم. ساعت حدود 19 كه به خانه رسیدم. سریال ساعت 9 شب چهارشنبه شب پخش می.شد. من 2 پسر دارم كه پسر كوچكم در آن زمان حدود یك سال یا یك سال و نیم داشت. در صحنه.ای از سریال من فریاد زدم و دیدم كه این پسر من بلند شد و با هیجان و ترس دوید و به آغوش من آمد. من تعجب كردم و هیجان زده به همسرم گفتم نگاه كن! این بچه راه رفت! همسرم خونسرد گفت این بچه خیلی وقت است راه می.رود. من گفتم پس چرا من ندیده ام؟ همسرم جواب داد كه تو مگر اصلا در خانه هستی؟ تو فقط در تلویزیون هستی و تصویر مرا روی صفحه تلویزیون نشان داد. یعنی واقعا برای كار دل سوزانده می.شد.

گفتید آزادی عمل. اما اگر امروز آزادی عمل وجود داشته باشد، فكر می.كنید امكان خلق آثاری مثل رعنا، امیركبیر، آینه و... وجود دارد؟
بله. من معتقدم وجود دارد. به هر حال هرنسلی نخبگانی دارد.

امروز كیهان رهگذار پیدا می.شود؟
بله. اما كار آكادمیك البته مقدم است و این را باید اضافه كرد به علاقه و غیرت و تعصب و عشقی كه هركدام از ما در زمینه كار خودمان باید داشته باشیم.

از پشت صحنه امیركبیر گفتید و این.كه همه همدیگر را ادیت می.كردند. موارد مشخصی به یاد دارید كه برایمان تعریف كنید؟
بله. مثلا عبدالله اسكندری كارش طراحی گریم بود. منوچهر شمسایی كارش نورپردازی بود. امروز هركسی كار خودش را می.كند. اما اینها سر صحنه می.آمدند و مواظب بازی من بودند. مثلا من امیركبیر را بازی می.كردم و خانم خوروش مهد علیا را. آنها خود را در كار، دخالت می.دادند. كار را از خودشان می.دانستند و فكر می.كردند كه تمام فعالیت ما در قالب بازی بازیگر تبلور دارد. بنابراین مواظب او بودند. من این وضع را امروز نمی.بینم. الان سیستم كار، اصلا درست نیست. گویی هركسی باید كار خودش را بكند و بنشیند و چای بخورد. در حالی كه این جمع باید از طریقی كه می.تواند، تهیه كننده یا كارگردان باشد به هم كمك كنند. كارگردان باید همه نیروی موجود را بسیج كند تا همه مراقب باشند پلانی كه گرفته می.شود به بهترین شكل گرفته شود.

این اتفاق.ها در امیركبیر می.افتاد؟
دقیقا. امكان نداشت پلانی را بگیریم و تمام جمع در آن شركت نداشته باشند. گرچه كارگردان حرف آخر را می.زند اما نگاهش به همه هست كه آیا نورپرداز و گریمور و صدابردار این تصویر را دیده.اند. تا نمی.دیدیم كه در چهره.ها رضایت هست كار را تمام نمی.كردیم.

من به طور كامل پاسخ سوال قبلی.ام را نگرفتم. شما درباره نسل.ها صحبت كردید كه كار خود را می.كنند. اما من نمی.توانم قانع شوم كه آیا كسانی مانند نویسنده بوعلی.سینا در شرایط امروز بتواند وجود داشته باشد. درباره این بخش كمی توضیح می.دهید؟
هر نسلی آدم.های خودش را با خود می.آورد. امكان ندارد كه مثلا در دهه 60 آن آدم.ها، نویسنده خوب و كارگردان خوب و عوامل خوب داشته باشند اما 2 یا 3 دهه بعد نویسنده خوب و عوامل خوب پیدا نشود. همه اینها هستند. شاید تعداد آنها هم بیشتر شده باشد. چون تجربه.ای 30 ساله را پشت سر گذاشته.اند و محصول كار دیگران را هم دیده.اند و هم تجربه كرده.اند، حتما هست و من تردید ندارم.

پس اینهایی كه می.گویید، كجا هستند؟
شاید شرایط رشدشان نیست.

شرایط رشد چه چیزهایی است؟
فكر می.كنم یكی از این شرایط، مسائل اقتصادی است و این بسیار مهم است. مهم است كه نویسنده زودتر قصه را بنویسد و پولش را بگیرد. الان این كارها در عرض 3 یا 4 ماه تولید می.شود. الان من قراردادی بسته.ام كه برنامه.ریزی آن 3 ماه است. یعنی شب و روز كاركردن. تصمیم گرفته.ام از این به بعد در قرارداد بنویسم كه من تنها 12 ساعت كار می.كنم. مگر می.شود یك آدم بیشتر از این در روز كار فكری كند؟ در كجای دنیا این كار را می.كنند. بازیگری یك كار فكری است. اینجا آنقدر برای كم كردن هزینه.ها زمان تولید كم شده كه آدم.ها خرد می.شوند و بعد از یك كار، گروه مضمحل می.شود و تا خود را جمع كند و وارد كار دیگری شود، مدت.ها طول می.كشد.

تجربیاتی كه در دوران دانشگاه و كارهای گذشته داشته.اید، امروز به دردتان می.خورد؟
حتما همین طور است. اینها را البته نمی.شود توضیح داد كه هنرپیشه چگونه آنها را استفاده می.كند و نمی.توان برایش فرمولی ارائه كرد. اما چیزی در وجود هنرپیشه هست به نام تجربه. این تجربه كمك می.كند وقتی متنی را می.خوانم، حس كنم كه باید این نقش را به فلان صورت بازی كرد تا نقش.ها شبیه هم نشوند.

نقش حاج عباس مودت در خانه بی پرنده چه تمایزی با دیگر نقش.های شما دارد؟
اولین تمایز این است كه آدم صاف و ساده و بی.غل و غشی نیست. اشتباهاتی در زندگی كرده، دروغ.هایی گفته و خطاهایی كرده كه حالا تاوان آن را می.دهد و همین نقش را زیبا می.كند.

در حالی كه ما تصویری كه در قسمت.های اول از این شخصیت دیدیم، شخصیتی به ظاهر موجه بود. چنین تلقی..ای كه شما می.گویید، نقش به بیننده نمی.دهد؟
بله خیلی.ها را می.بینیم كه به ظاهر موجه هستند. ما برخوردی كوتاه می.كنیم و می.گذریم. اما همه چیز او را نمی.دانیم. زمانی می.توان دانست كه در این شخصیت كنكاش كنیم. در سرخوشی او و در غم.های او.

ظرافت.هایی كه این نقش داشت و شما را برای بازی در آن ترغیب كرد، چه بود؟
اولا از لحاظ پستی و بلندی یا اوج و حضیضی كه از یك نقش دراماتیك انتظار داریم، نقشی كامل بود. یعنی به اوج خشم رسیدن و در جایی به اوج خوشحالی رسیدن در این نقش دیده می.شود. لحظات بسیار تراژیكی دارد كه آدمی را به عمق بدبختی و شكست می.برد و صحنه.هایی دارد كه بعكس آدمی را به اوج خوشحالی می.رساند. این برای یك بازیگر خیلی خوب است. نقش، دارای نوانسی است كه در آن می.توان حالت.های مختلف را زندگی كرد. این نقشی ایده.ال است و وقتی متن را خواندم این را درك كردم.

حاج مودت نماد چیست؟ قرار است چه شخصی را نمایش دهد؟
وقتی زندگی مودت را در این سریال می.بینیم و شخصیت او را بررسی می.كنیم، رئیس یك خانواده است كه تاریخی پشت سر آنهاست. این فقط یك داستان خانوادگی نیست؛ یك داستان اجتماعی هم هست. یعنی 30 سال گذشته را در زندگی عباس مودت می.بینیم. اوج و حضیضی را كه جامعه ما داشت در زندگی مودت می.توان دید، اگرچه این از دل جامعه گرفته شده و در قالب یك قصه خانوادگی درآمده اما تاریخی بر این شخصیت گذشته كه امروز در بازار تكیه زده و در حال معامله فرش است.

ما این اوج و فرودها را در قالب فلاش بك می.بینیم یا قرار است در حال یا اتكا به قدرت بازیگری شما این گذشته دیده شود؟
تمام بازی من در زمان حال است. فقط یك فلاش بك دارد. نه با حضور عباس مودت. جایی كه زندگی او دگرگون می.شود.

شما چگونه سعی كردید این كار را انجام دهید؟ یعنی اتفاقات گذشته و بازتاب آن را در قالب شخصیت مودت در زمان حال نمایش دادید؟
مودت گاهی به اوج ذلت می.رسد و سرش را به دیوار می.كوبد و گاهی احساس راحتی می.كند. در خود، جستجو می.كند. داستان خانه بی پرنده داستان جستجوست و تم اصلی آن است و حاج عباس مودت زندگی خود را می.كاود و سرانجام می.فهمد. او در گذشته.اش جستجو می.كند اما در زمان حال. مثلا به خانه.ای كه در 20 سالگی در آن زندگی می.كرده، می.رود و می.بیند كه به برج تبدیل شده است. جوانی خود را از زبان پیرزنی جستجو می.كند. پیرزن، جوانی را به یاد می.آورد كه آدم كشته و مردم درباره آن صحبت می.كردند. مودت می.رود تا این لكه را پاك كند.

قرار است شما نقش كسی را ایفا كنید كه اشتباه هایش را تصحیح می.كند؟ یعنی ما در این شخصیت به سمت یك تحول مثبت می.رویم؟ یا آن.كه باید در بازی سعید نیكپور فراز و فرودهای مثبت و منفی و خوب و بد یك شخصیت را ببینیم؟
مودت می.رود تا ثابت كند كه آدم بدی نیست و نبوده. زمانی از خودش فرار كرده و حالا می.خواهد برای همه بگوید كه به این دلایل رفتم و فرار كردم. می.خواهد زندگی خود را بیابد و سرانجام این كار را هم می.كند.

عباس مودت قرار است نماد باشد؟ خود شما وقتی این نقش را بازی می.كردید، احساس نكردید كه ممكن است در ذهنیت عموم این نقش شبیه به تیپ یا اشخاصی باشد؟
شخصیت تاریخی نه. اما خیلی.ها شبیه او هستند. به لحاظ شغلی او تاجر بازار است اما تاجر نبوده و تاجر شده و این خود مساله.ای است. چگونه تاجر شده؟ با دزدی؟ یا احتكار یا با سوءاستفاده از جنگ؟
به نظرم منفی.ترین شخصیتی كه بازی كردید، نقش فروغی در كار محمدرضا ورزی بود كه البته خیلی اعتراض هم شد.
فروغی كه شخصیت آنچنان منفی.ای نبود. او یك شخصیت ویژه تاریخی ایران است. آن طور هم كه نشان داده شد، نبود.

نقش منفی دیگری بازی كرده.اید؟
بله. من یك شخصیت منفی دیگر بازی كرده ام (كه البته دیگر این كار را نمی.كنم) كه در سریال «آینه.های نشكن» بود. در آنجا نقش جاسوسی را بازی كردم كه می.خواهد سایت اتمی ایران را منفجر كند.

چرا دیگر شخصیت منفی بازی نمی.كنید؟
آخر این شخصیت.ها بی.خودی منفی هستند! (می.خندد) البته آن شخصیت بی.خودی نبود. اما طی كار تغییراتی كرد. هركس مرا می.دید اعتراض می.كرد.

نقش منفی دوست ندارید؟
چرا دوست دارم. اما نقش.های منفی ما نقش نیستند. یعنی اینها هستند فقط برای این.كه یك آدم بد هم در سریال باشد. اما در همین خانه بی.پرنده، آدم.های بد داریم. اما بی.خودی بد نیستند.

الان وجهه منفی شخصیت مودت را دوست دارید؟
بله. دوستش دارم. خودم هم جای او بودم همین كار را می.كردم. مودت خیلی خوب، منفی است.

چطور؟
فرض كنید شخصی در شرایطی قرار می.گیرد و تهمتی به او می.زنند كه مرتكب نشده، مثلا تیری شلیك می.شود و كسی می.میرد. می.گویند قاتل این شخص است. هرچه می.كوشد از خودش رفع اتهام كند، نمی.تواند و متواری می.شود. من هم بودم فرار می.كردم، چرا باید بمانم و كشته شوم؟ وقتی تمام شواهد علیه من است، نمی.توانم چیزی را ثابت كنم. صبر می.كنم تا یك زمان آن را ثابت كنم. مودت حالا آمده تا ثابت كند كسی را نكشته است. این شخصیت منفی نیست. او می.رود تا زندگی كند. شاگردی می.كند و زندگی.اش را می.سازد. اما قاتل است و دنبالش هستند. تمام شواهد حاكی از آن است كه او زنی را بی.سیرت كرده و آدم كشته است. اما این.طور نیست.

با چه كارگردانی كار كرده.اید كه دوست دارید باز هم با وی كار كنید؟
با جعفری جوزانی و با داوود میرباقری هم رعنا را كار كرده.ام كه دوست دارم كارهایی مشابه آن را بازی كنم.

اگر یك نقش منفی و مثبت خوب با شرایط یكسان به شما پیشنهاد شود، كدام یك را می.پذیرید؟
حساب می.كنم كه كدام یك در پرونده كاری.ام تاثیر بهتری دارد. امروز دیگر نقش.ها برایم مهم نیستند. آنقدر نقش خوب مثبت بازی كرده.ام كه دنبال این هستم كه یك نقش متفاوت بازی كنم. الان نقش یك بازپرس متهم به قتل به من پیشنهاد شده كه دوست دارم بازی كنم.

من پرسش دیگری ندارم. شما اگر مطلبی دارید بفرمایید؟
سخنی با مردم دارم. واقعا ما با مخاطب زنده هستیم و خیلی به این موضوع اعتقاد دارم. فكر می.كنم اگر كاری مخاطب نداشته باشد، صد در صد تقصیر خودش است. تقصیر خود كار است. هرگز نمی.شود از مردم ایراد گرفت كه نفهمیده.اند. همیشه حق با جمع است و همیشه مردم حق انتخاب دارند. ما نمی.توانیم دریچه.ها را ببندیم تا مردم ما را نگاه كنند. باید تمام دریچه.ها باز باشد. ما هم كارمان را انجام دهیم. اگر مردم با این حال ما را نگاه كردند، كارمان خوب است. ما منتظر تایید مردم هستیم و تنها خواهشم از آنها این است كه عكس.العمل نشان دهند. اگر كار ما بد است آن را بكوبید. چندان كه دیگر نتواند بلند شود. اما اگر خوب است، خیلی تشویق كنید، به هر شكل كه می.توانید. در خانه، خیابان، تاكسی و... به نوعی از خودتان عكس.العمل نشان دهید! تا ما بفهمیم شما از این كار خوشتان آمده یا خیر. عكس.العمل، خیلی خوب است. بارها مردم در زمانی كه نقش آینه.های نشكن را بازی كردم، جلوی مرا گرفتند و متهمم كردند كه چرا این كار را بازی كرده.ای. البته آن كار هم برایش زحمت كشیده شده بود. بدترین تماشاچی، تماشاچی بی.تفاوت است. تماشاچی بی.تفاوت خطرناك است و جامعه و هنر را از بین می.برد. آدم نمی.داند چكار كند. خواهش می.كنم عكس.العمل نشان دهید. هیچ كس نمی.تواند با شما كاری كند. اگر شده به اسم، انتقادهای شدید بكنید. همه باید به حرف شما كه تماشاگر هستید، گوش دهند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 274]