تحليل و نقد پلوراليسم دينى

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: بسم الله الرحمن الرحیم

تحليل و نقد پلوراليسم دينى

نام محقق : على ربانى گلپايگاني

پيشگفتار:

بحث درباره اى وحدت و كثرت دين و دعاوى متعارض اديان ، از مسائل مهم در حوزه ى دين پژوهى و فلسفه ى دين است ، كه هماره مورد توجه متفكران و دين شناسان بوده است . اين مسئله دو شكل كلى درون دينى و برون دينى دارد: گاهى بحث درباره ى مذاهبى است كه زير پوشش يك دين قرار دارند، و گاهى مربوط به دو يا چند دين جداگانه است . قبل از آنكه فرق و مذاهب در قلمرو يك دين پديد آيد، و شكل رسمى و قطعى پيدا كند، بحث وحدت و كثرت دينى بيشتر جنبه ى بين الاديانى داشته و پس از پيدايش و رسميت يافتن فرق و مذاهب ، جنبه ى بين المذاهبى به خود گرفته است . ليكن در مواقعى كه بر اثر جنگ ها يا عوامل ديگرى از قبيل تجارت و غيره ، تلاقى فرهنگ ها و اديان پديد آمده است ، جنبه ى نخست نيز مورد توجه بوده است .

اين مسئله در فرهنگ اسلامى جايگاه ويژه اى دارد. زيرا قرآن كريم - كه كتاب آسمانى اين دين است - خود به بحث تطبيقى ميان اديان و مذاهب پرداخته است .

علاوه بر آيين شرك و بت پرستى كه مورد نقد و تحقيق آيات قرآنى قرار گرفته ، از اديانى چون :

مجوس ، يهود، صابئى و مسيحيت نيز سخن به ميان آمده و درباره ى عقايد و احكام دينى يهود و مسيحيت بحث انتقادى صورت گرفته است . اين شيوه قرآنى به علاوه ى گسترش . آيين اسلام در بخش وسيعى از جهان در زمانى كوتاه و تلاقى اسلام با اديان ديگر، سبب شده است كه متفكران و متكلمان اسلامى از آغاز به بحث تطبيقى ميان عقايد اسلامى و غير اسلامى بپردازند.

آنان - به پيروى از تعاليم قرآن كريم و روايات اسلامى - دو مطلب را از هم جدا مى كردند: يكى حقانيت آيين و ديگرى هم زيستى مسالمت آميز با پيروان ساير اديان ؛ يعنى در عين آن كه بر حقانيت آيين خود سخت پافشارى مى كردند، و اسلام را يگانه آيين آسمانى حق و تنها راه نجات و رستگارى بشر مى دانستند، ولى در عمل با پيروان اديان ديگر - در محدوده ى دستورات و مطابق با قوانين اسلامى - زندگى مشترك و مسالمت آميز داشتند.

از آن جا كه زمينه اى اجتماعى - سياسى مسئله ى وحدت و كثرت اديان ، تلاقى و ارتباط پيروان اديان و عقايد و مذاهب مختلف است ، و در عصر ما اين ارتباط شكل عميق تر و گسترده ترى به خود گرفته است ، طبيعى است كه اين مسئله نيز شدت و حدت بيشترى يافته توجه فلاسفه ى دين ، جامعه شناسان دين ، و متكلمان دينى را سخت به خود جلب نمايد. اين رويكرد جديد از غرب مسيحى آغاز شد و به تدريج به سرزمين هاى ديگر نيز راه يافت . چندى است كه در جامعه ى ما نيز در شمار مسايل حساس . فكرى و دينى مطرح شده است . در جهان مسيحيت در اين باره سه ديدگاه كلى وجود دارد:

1 - pluralism: كثرت گرايى ؛
2 - Exclusivism: انحصار گرايى ؛
3 - Inclusivism: شمول گرايى .

مباحث اين نوشتار از دو بخش كلى تشكيل گرديده است : در بخش . نخست بحث هاى زير بررسى مى شوند:

1 - تبيين كثرت گرايى دينى به تقريرى كه جان هيك ارائه كرده است ، و نقد آن .
2 - تبيين و نقد نظريه ى انحصارگرى دينى به قرائت عده اى از متكلمان مسيحى
3 - تبيين و نقد نظريه ى شمول گريى دينى ، به قرائت برخى از متكلمان مسيحى .
4 - اصول پنجگانه و تبيين ديدگاه اسلام درباره ى تعدداديان .

در بخش دوم به نقد و بررسى مبانى معرفت شناختى ، فلسفى ، كلامى و نقلى كثرت گرايى دينى كه برخى از نويسندگان و صاحب نظران اسلامى يا مسيحى در تاءييد و تفسير پلوراليسم دينى ابراز نموده اند، مى پردازيم .

اين مبانى و آرا عبارتند از:
1 - تفكيك ميان گوهر و صدف دين ؛
2 - تفاوت هاى مفهومى و زبانى ؛
3 - تفاوت نظرگاه ها؛
4 - تنگناهاى شهود و شناخت ؛
5 - تكثر تفسيرهاى متون دينى ؛
6 - در هم تنيده بودن حقايق ؛
7 - هدايت و رحمت گسترده الهى ؛
8 - ناخالصى امور عالم ؛
9 - تمثيل حق و باطل در قرآن .
10 - استدلال به سخنى از امام على (عليه السلام )
11 - خويشاوندى حقايق ؛
12 - مقلد بودن اكثريت بشر؛
13 - ايمان گرايى به جاى شريعت گرايى .

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 256]