تبیین نظریه واقعیت درمانی ویلیام گلاسر

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: شنبه, 12 تیر 1389 ساعت 10:36

نظریه «زیستی – روانی»
مولف : مریم خسرویانی – كارشناس ارشد روان.شناسی تربیتی

چکیده
نظریه گلاسر یک نظریة پرورشی - آموزشی (پیشگیری) و درمانی است. لذا، سه کارآیی دارد، خانه، مدرسه، مراکز درمانی.
تأکید نظریه گلاسر این است که می.خواهد افراد را از کنترل.های بیرونی رها کند وبه کنترل درونی برساند. در واقع همان مفهومی که در نظریه یادگیری اجتماعی مبنی بر ارتباط میان رفتار و پیامدهایش مورد نظر گلاسر نیز می.باشد. بنابراین، نظریه افرادی که ارتباط میان رفتار و پیامدهای آن را می.فهمند از کنترل درونی برخوردارند در واقع این افراد باور دارند که می.توانند بر محیط خود تأثیر بگذارند.
مقولة کنترل درونی در محیط خانه سبب هویت توفیق می.گردد و در محیط مدرسه سبب پیشرفت تحصیلی، نمرات بالا، پشتکار و تلاش و توجه به تکالیف می.شود.

مقدمه
گلاسر در عصر بحران اجتماعی و از خود بیگانگی در آمریکا به این نکته پی برد که اساس تمام مشکلات مردم ناشی از کمرنگ شدن پیوند عاطفی بین آنهاست. افرادی که خود را گم کرده.اند و سرگردان به هر تخته پاره.ای چنگ می.زنند تا چند صباحی زنده بمانند. اما باید به ساحل واقعی نجات رسید.
گلاسر به این نتیجه رسیده است که انسان.ها بر خلاف دیدگاه.های سنتی درمانی چیزی بیش از غرایز، امیال و عادات هستند.
انسان.ها انتخاب می.کنند ، تصمیم می.گیرند، تغییر می.دهند، خودشان را بررسی می.کنند.
گلاسر همچنین پی برد که چون با انسان طرف است، برای اجرای فن.های درمانی به یک چیز دیگر هم احتیاج هست و آن رابطه است و دیگر یک درمانگر سرد و بی.عاطفه.ی متخصصِ مصلحت. اندیش نمی.تواند موفق باشد. نقش مهم رابطه درمانی برای او یک فرض جدی در درمان لحاظ شد.
علاوه بر رابطه درمانی، نگاه گلاسر در آسیب.شناسی روانی به فرد، نگاه مریضی یا نقص در رفتار نیست نگاه او به فرد این است که وی از توانایی.های خود به درستی استفاده نمی.کند تا به خودشکوفایی و کمال برسد.
گلاسر همه آنچه را که در جنبش انسان.گرایی وجود دارد با عقل و استدلال نیز همراه می.کند اما همچنان فقدان «عبرت از گذشته» در نظریة وی وجود دارد.
زیرا انسان.ها فکر می.کنند، احساس می.کنند، تجربه می.کنند، از گذشته عبرت می.گیرند و برای آینده آرزوهایی دارند.

پیش سازمان دهنده
- به.طور کلی انسان.ها دارای 4 نوع رشد هستند:
1. رشد زیستی ، 2. رشد روانی (رشد شناختی ، رشد عاطفی – هیجانی) ، 3. رشد اجتماعی، 4. رشد اخلاقی.
گلاسر وجود انسان را شامل دو بخش روان و جسم درنظر گرفته است و گلاسر نظریه.اش را براساس رشد روانی تبیین کرده است، اما به رشد شناختی، عاطفی – هیجانی، عقلانی، اجتماعی و اخلاقی نیز تاحدودی پرداخته است و این رشدها را از رشد روانی جدا درنظرنگرفته است. وی می.گوید: «رفتار سبب بروز این رشدها می.شود».
اوهمچنین اعتقاد دارد که همانطور که از لحاظ رشد زیستی انسان.ها به غذا احتیاج دارند، برای رشد روانی نیز به یک یاری دهنده و یا یک راهنما نیاز هست.
او عنوان می.کند 2 نیاز اساسی روان انسان:
1. نیاز به عشق و دوستی دوسویه و ارتباط است.
2. نیاز به احساس ارزشمند بودن برای خود و دیگران و کسب هویت منحصر بفرد و احترام است.
وی برای برآورده شدن این دو نیاز به رشد : 1. روانی- عاطفی، 2. روانی- رفتاری ، 3. روانی- اجتماعی (آ.پ)، 4. روانی- اخلاقی، 5. روانی-شناختی، 6. روانی- عقلانی ، تأکید نموده است.
گفته می.شود انسان.ها در جوامع گوناگون صرف.نظر از طبقه، نژاد، کیش، تحصیل، استعداد و . . . نوع نیازهای اساسی.شان یکی است ولی توانایی برآوردن این نیازها متفاوت است. در همین رابطه بسیاری از افراد هستند که نیازهای روانی.شان برآورده نمی.شود و به رضایت خاطر دست نمی.یابند، در واقع از اینکه دوست داشته باشند و دوستشان بدارند ناتوان هستند. پس اینگونه افراد به روان.درمانی احتیاج دارند؛ تا راه برآوردن نیازهایشان را یاد بگیرند.
موارد کاربرد نظریه واقعیت درمانی:
- در این نظریه گفته می.شود همه کسانی که به نوعی دچار مشکل هستند (منهای بیماری.های عضوی) از کمبود نیازهای روانی.شان رنج می.برند. مثلاً:
1. زنی گه دچار سردردهای میگرنی است،
2. مردی که ادعا می.کند حضرت مسیح است،
3. پسربچه.ای که در کانون بازپروری است،
4. کسی از پرواز می.ترسد،
5. راننده.ای که با سرعت می.رود،
6. فردی که از زخم معده در رنج است،
7. ترس از آسانسور، هوایی، بلندی و . . .
8. افرادی که قانون.شکنی می.کنند،
9. افرادی که الکل مصرف می.کنند ، یا خودکشی می.کنند.
- این نظریه می.گوید:
انسان مسئول همة اعمال خودش است.
- و می.گوید:
« تمام بدبختی.ها، رنج.ها، بسیاری از بیماری.ها، شکست.ها و . . . ، به خود انسان بر می.گردد و حاصل بی.مسئولیتی خود انسان است. انسان.ها باید رفتارشان را ارزیابی کنند، ببینند درست است یا نادرست، حق است یا ناحق ، تا به این وسیله به رفتار اجتماعی خودشان رنگ و بوی اخلاقی بدهند».
- در این نظریه گفته می.شود که همة فعالیت.های افراد برای ارضای این نیاز می.باشد، اگر موفق شوند، به نقطه اوج و خودشکوفایی که همان پذیرش مسئولیت شخصی سلامت خود، می.باشد خواهند رسید که نتیجة آن اتکا به حمایت درونی خود است. و اگر موفق نشوند هم خود رنج می.برند و هم باعث رنج و ناراحتی دیگران می.شوند.

1- تاریخچه:
ویلیام گلاسر در سال 1925 در اوهایو متولد شد . در 19 سالگی مهندس شیمی ، 23 سالگی یک روانشناس بالینی و 28 سالگی یک پزشک شد و پس از آن روان.پزشک گردید. عمدة کار او درمان جوانان بزهکار بود (مدرسه ونتورا ) و در آخر به آموزش و پرورش روی آورد و به موازات آن به آموزش مربیان پرداخته است.
وی می.گوید: اصل در واقعیت درمانی ایجاد پیوند ، تقبیح مسئولیت گریزی و بازآموزی است و لذا فرمول ثابتی برای کاربری در مورد فرد بیمار به هنگام درمان وجود ندارد چگونگی انجام واقعیت درمانی بستگی به میزان مسئولیت.گریزی بیمار وشخصیت او دارد.
هرچند هیچ دو موردی همانند هم نیستند ، هنگامی که درمان موفقیت.آمیز باشد انسان به آسانی می.تواند مشاهده کند این اصول چگونه با روند درمان به.خوبی در هم بافته.اند.
به نظر گلاسر، شکست در امر درمان به این امر بر می.گردد که به درستی آن اصول اساسی توسط درمانگر به کارگرفته نشده است، گلاسر می.گوید: در آخرین سال تحصیل از درمان.های سنتی ناراضی شده بودم و در جستجوی راه بهتری برای درمان افراد به جز روان.درمانی سنتی بودم.
و وقتی برای درمان آرُن می.بیند که درمان.های سنتی جواب نمی.دهد . تلاش.های دیگری شروع می.کند که بعدها واقعیت درمانی نام می.گیرد.
آرن پسری یازده ساله و بسیار باهوش بود از مادری بی.عاطفه، طلاق گرفته و متخصص در سطح آزمایشگاه موشکی، پدر آرن در بخش دیگری از کشور زندگی می.کرد، گلاسر می.گوید : وقتی آرن را دیدم دوسال بود که زیرنظر درمان گران دیگر درمان می.شد و من سال سوم رزیدنتی خود را می.گذراندم و او نخستین بیمار کودک خارج از بیمارستان من بود. دو درمانگر قبلی به روش سنتی با بازی درمانی او را درمان کرده بودند. مثلاً اگر او چند بار عروسک زن را کتک می.زد، درمانگر از او می.پرسید آیا دلش می.خواهد مادرش را کتک بزند و امیدوار بود. آرن حدس او را تأیید کند، من هم نخست سعی داشتم همان راه درمان گران قبلی را پیش گیرم، هنگامی که آرن خشم و قهر خود رانسبت به مادرش تأیید کرد من حیران مانده بودم، همانگونه که آن دو درمانگر حیران شده بودند که چرا رسیدن به این (بینش ) به او کمکی نمی.کند. آرن راه و روش بهتری را برای عملکرد می.خواست ولی تا آن موقع ما از یاد دادن آنچه را که او نیاز داشت خودداری کرده بودیم.
من روزهای دوشنبه و پنجشنبه صبح عزا می.گرفتم زیرا با آرُن وقت داشتم.
درمانگران قبلی به او میدان داده بودند و او برای خودش هر کاری دلش می.خواست می.کرد. او به گونه.ای تهاجمی و به روش غیرقابل پیش.بینی عمل می.کرد. برای اینکه توجه مرا جلب کند داد می.کشید و وقتی به او توجه می.کردم کنار می.کشید و مرا پس می.زد و در مورد مادرش او را آدمخوار طرد شده.ی روانی می.دانست. او واژه.ها و تعبیراتی را که درمان.گران قبلی به کار می.برده.اند بر زبان می.آورد و درمانگران پیشین را به باد انتقاد می.گرفت، در مدرسه نیز خشمگین بود و می.گفت هیچ کس مرا درک نمی.کند. نسبت به نامزد جدید مادرش پر از خشم بود و می.گفت این مرد مادرش را از دست او ربوده است. هیچ.کس در مورد رفتارهای او داوری نکرده بود چه درست چه غلط! همه رفتار او را بیرون.ریزی عقده.های روانی تعبیر کرده بودند، او دمدمی مزاج و ناشاد بود.
• رفتار او تلاشی ناامیدانه برای وادارکردن دیگران به راهنمایی و تصحیح رفتارش و انضباط دادن به او به گونه.ای که شاید به رفتار نیک دست یابد و کاری ارزشمند از دستش برآید، بود.
• تمام آنجه را که حس می.کرد این بود که هیچ.کس در واقع توجه لازم را نمی.کرد با هیچکس پیوند عاطفی نداشت و او تقریبا از واقعیت بریده بود جیغ می.زد و فرار می.کرد ، حرف.های بی.معنی می.زد. او چند بار در خلال جلساتی که داشتیم می.گفت مادرم مرا دوست ندارد و همین موضوع علت بدرفتاری.های اوست. این نشان می.داد که او به.خوبی به رفتار خود واقف است. مادر آرُن زنی سرد و بی.احساس بود و به جای اینکه در برابر رفتار او واکنش نشان دهد و محدودیت.هایی برایش قائل شود با او به بحث و جدل می.پرداخت.
• آرُن عمیقاً احساس بی.ارزشی می.کرد و فکر می.کرد کسی دوستش ندارد . بچه.های مدرسه و همسایه. به خاطر کارهایش مثل طاعون از او دوری می.کردند زیرا کلاس را بر هم می.زد، بازی بچه.ها را به هم می.ریخت و . . .
• پزشک مافوق من اعتقاد داشت او باید تحلیل روانی شود و بداند که چرا . و سپس من از روش انتقال استفاده کنم .
• کم.کم بین من و آرُن یک پیوند عاطفی شکل می.گرفت و من تصمیم گرفتم برخلاف آنچه خوانده بودم شروع به نوعی واقعیت درمانی کنم از آن به بعد قرار شد تأکیدها بر واقعیت. و رفتار زمان حال باشد.
• فردای آن روز وقتی آرُن آمد به او گفتم: برو اتاق بازی ، اما او مطابق معمول همان.جا ماند به او گفتم گوش کن امروز هیچ علاقه.ای به آنچه تو می.گویی ندارم، فقط تو باید به حرف.های من گوش کنی، سعی کرد فرار کند، نگهش داشتم ، به او گفتم: دیگر بازی تمام شده و مانند آدم بزرگ.ها صحبت می.کنیم واگر قرار باشد رفتاری بی.ادبانه داشته باشد تحمل نخواهم کرد. باید هر کاری کرده به من بگوید و منهم به او کمک خواهم کرد درست ونادرست کارهایش را تشخیص دهد. او کوشش کرد که برود نگذاشتم سعی کرد مرا بزند به او گفتم اگر مرا بزنی منهم تو را خواهم زد!
او حس کرده بود که من از خودم ناامید شده.ام و ترسید که با فشار آوردن به من رهایش کنم، و او را به حال خود بگذارم خیلی رک به او گفتم تو بدبخت.ترین و نفرت.انگیزترین بچه.ای هستی که تا به حال دیده.ام. شدیداً شگفت زده شد. او فکر کرده بود تمام درمانگران باید به.ناچار درمانجویانشان را دوست داشته باشند به او گوشزد کردم، اگر خیال دارد درمان شود باید سعی کند اخلاق و رفتار خود را تغییر دهد وبداند هیچکس، دیگر با این رفتاری که او دارد نمی.تواند به او کمک کند.
* آنچه بعداً روی داد خیلی مهیج بود بیش از هر چیز او دوست داشتنی شده بود و مودب صحبت می.کرد به نظر می.رسید از اینکه با من باشد لذت می.برد و با کمال شگفتی دیدم که من هم به دیدن او مشتاق هستم. با وجود اینکه بین من و او پیوند عاطفی برقرار شده بود باز هم از راهکارهای من نزد مادرش شکایت می.کرد او می.دانست مادرش به سراغ من خواهد آمد که رویه.ام را عوض کنم. اگر مادرش می.توانست روش مرا عوض کند ثابت می.شد من واقعاً نگران آرُن نیستم و پیوند عاطفی ما شکسته می.شد.
مادرش تهدید کرد که روش مرا به مافوقم گزارش می.کند منهم گفتم اینکار را بکنید بعدها دیگر آرن شکایت نکرد.
پیوند عاطفی ما بیشتر می.شد مراقب او بودم که مبادا به رفتار قبلی خود برگردد و اگر کار خوبی از او می.دیدم به او جایزه می.دادم.
حدود دو ماه بعد از مدرسه.اش شنیدم نمراتش عالی شده است و رفتارش نیز خوب شده است به مدرسه گفتم تا آنجا که می.توانند با او مهربان باشند و دربارة تغییراتی که کرده صحبتی به میان نیاورند. آرن از ارتباط.های خود با مردم خشنود بود.
در حدود سه ماه بعد درمان او پایان یافته اعلام شد. با نامزد مادرش رابطة خوبی پیدا کرده بود، آرُن از این ازدواج بهره.مند می.شد زیرا مسلماً او به پدر نیاز داشت.
آرُن دوستانی پیدا کرده بود و کمتر به من نیاز داشت

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1917]