تسنيم تفسير قرآن كريم ، جلد دوم

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: نام كتاب : تسنيم جلد 2

مؤ لف : آيه الله جوادى آملى
===============

فهرست مطالب
پيشگفتار سوره
سنام قرآن در نگاه برگزيدن بشر
نامها و اوصاف سوره
تعداد آيات
غرر آيات
خطوط كلى معارف سوره
هدف سوره
فضيلت فراگيرى و تلاوت
فضاى نزول
زمان و مكان نزول
تفاوت فضاى نزول سور مكى و مدنى
فضاى نزولسوره بقره
دورنمايى از موقعيت فرهنگى و اجتماعى مدينه
موقعيت اجتماعى و فرهنگى مدينه پس از هجرت
شرايط سياسى و نظامى مدينه در زمان نزول سوره
نگاهى به اوضاع اقتصادى
تاثير متقابل فضاى نزول و معارف سوره
الم (1)
گزيده تفسير
تفسير
ويژگيهاى حروف مقطعه
آراى مفسران
راى يكم
راى دوم
راى سوم
راى چهارم
راى پنجم
راى ششم
راى هفتم
راى هشتم
راى نهم
راى دهم
راى يازدهم
راى دوازدهم
راى سيزدهم
راى چهاردهم
راى پانزدهم
راى شانزدهم
راى هفدهم
راى هجدهم
راى نوزدهم
راى بيستم
لطايف و اشارات
1- اشتراك سوره ها در عدد حروف مقطعه
2- راه حل دو معضل
3- سخنان ابن عربى درباره حروف مقطعه
4- راى ابن عربى درباره يس و ص
بحث روايى
ذلك الكتب لاريب فيه هدى للمتققين .
گزيده تفسير
تفسير
قرآن كريم ، كتاب يگانه و مهمين
معناى نفى ريب از قرآن
ريب بيمار دلان درباره قرآن و قيامت
ريب كافران و منافقان در دعوى و دعوت قرآن
سر اختصاص هدايت قرآن به پارسايان
لطايف و اشارات
1- مراتب قرآن ، مظاهر شئون حق
2- طهارت دل ، راه نيل به مراحل برتر قرآن
3- بهره هاى راهيان كوى معرفت قرآن
4- اسم اشاره دور، براى تعظيم قرآن و خداوند
5- قرآن كريم هم هدايت است هم هادى
6- پناهگاه محكم راهيان راه قرآن
7- تنافى نزاهت از ريب با تحريف
بحث روايى
الذين يومنون بالغيب و يقيمون الصلوه و مما رزقنهم ينفقون
گزيده تفسير
تفسير
سه احتمال در كلمه بالغيب سهاحتمال است :
پاسخ به سه اشكال بر احتمال سوم
اقامه نماز، عامل اقامه دين
نقش انفاق در بهره مندى از هدايت قرآن
لطايف و اشارات
1- غيب مطلق و نسبى
2- معيار شناخت غيب و شهادت
3- اختلاف منكران غيب
4- رابطه عقيده ، اخلاق و عمل
5- انفاق عامل پيوند عبد با خدا
6- مدار بهره مندى از هدايت قرآن است ، اوصاف خاصى براى آنان ذكر
7- پندارى نادرست در معناى انفاق
8- وجه ترتب انفاق بر اقامه نماز
9- كراهت منافقان از نماز كه از اركان تحقق تقوا و از اوصاف پرهيزكاران
بحث روايى
والذين يومنون بم انزل اليك و ما انزل من قبلك و بالاخره هم يوقنون .
گزيده تفسير
تفسير
تجلى قرآن
گستره (ما انزل اليك )
رابطه ايمان به قرآن با ايمان به ساير كتب آسمانى
رابطه ايمان به وحى با ايمان به رسالت
ايمان اجمالى و تفصيلى به وحى و رسالت
معاد باورى پرهيزكاران
راز انكار قيامت
مراتب يقين و ايمان اهل آخرت
لطايف و اشارات
1- ويژگى رسالت خاتم
2- صفات ثبوتى و سلبى مومنان به وحى
3- مقصد متوسط و نهايى نزول وحى
4- يقين به آخرت بر اثر مشاهده ملكوت
5- زنگار گناه مانع تاثير علم به قيامت
بحث روايى
اولئك عل هدى من ربهم واولئك هم المفلحون .
گزيده تفسير
تفسير
رستگارى پرواپيشگان
بحث روايى
ان الذين كفروا سواء عليهم ءانذرتهم ام لم تنذرهم يومنون .
گزيده تفسير
تفسير
اهميت انذار در تبليغ و هدايت
راز وعظ ناپذيرى كافران
لطايف و اشارات
1- شرط دشوار انذار
2- راه ايمان براى كافران گشوده است
3- مراد از الذين كفروا و الذين امنوا در قرآن
4- دو عامل حق پذيرى
بحث روايى
ختم الله على قلوبهم و على سمعهم و على ابصرهم غشوه ولهم عذاب عظيم .
گزيده تفسير
تفسير
تعبيرهاى گوناگون از هدايت ناپذيرى كافران
قلب روحانى و سمع و بصر درونى
كافران محفوف به دو حجابند
راز بسته شدن دلهاى كافران
لطايف و اشارات
1- تهاجم همه جانبه شيطان
2- گوناگونى مدركات و ابزارهاى ادراكى انسان
3- مراتب مختوم شدن دل
4- حرمان قلب واژگون ، از بركات آسمانى
5- كافران و موانع سير در آيات آفاقى و انفسى
6- نفرين موساى كليم درباره فرعون
7- حجاب كافران ، مانع شهود عذاب نيست .
بحث روايى
و من الناس من يقول ءامنا بالله و باليوم الاخر و ما هم بمومنين .
گزيده تفسير
تفسير
منافقان از كافران بدترند
افشاى منافقان
لطايف و اشارات
1- لطايف تعبيرى قرآن در افشاى منافقان
2- اضلال كيفرى قرآن نسبت به منافقان
3- مبناى تقسيم انسانها به مومن ، كافر و منافق
4- نفى قطعى ايمان از منافقان
5- چرا منافقان از كافران بدترند؟
بحث روايى
يتخذون الله والذين ءامنوا و ما يخدعون الا انفسهم ما يشعرون
گزيده تفسير
تفسير
خود فريبى منافقان
خود فريبى ناخودآگاه
لطايف و اشارات
1- پرده ستبر مكر، حجاب جان منافقان
2- خودگرايى و خود فروشى منافقان
3- راه پيروزى در جنگ عقل و نفس
4- خطر نيرنگ با مومنان
5- نيرنگ منافقان با كافران
بحث روايى
فى قلوبهم مرض فزادهم الله مرضا ولهم عذاب اليم بما كانوا يكذبون
گزيده تفسير
تفسير
منافقان بيمار دل
سنت الهى در كيفر بيماردلان
راز اسناد افزايش مرض به خدا
لطايف و اشارات
واذا قيل لهم لا تفسدوا فى الارض قالوا انما نحن مصلحون # الا انهم هم المفسدون و لكنلا يشعرون
گزيده تفسير
تفسير
كذب خبرى و مخبرى منافقان
لطايف و اشارات
1- حرمان منافقان از عقل نظرى و عملى سليم
2- حالات منافقان
گزيده تفسير
تفسير
سفاهت منافقان
لطايف و اشارات
1- تسارت عقل نظرى و عملى منافقان
2- شاخصه عقل عملى سليم
3- منطق مشترك كافران و منافقان
گزيده تفسير
تفسير
اطلاق حقيقى شيطان بر كافران و منافقان
مراتب استهزاى منافقان
فرق استهزاى منافقان با استهزاى الهى
ظهور اضلال كيفرى به دست ماموران قهر
لطايف و اشارات
1- انسان ، نوع متوسط است ، نه نوع اخير
2- ره آورد سير آدمى در مسير درجات يا دركات
3- كافران و منافقان در گرداب تباهى و سركشى
4- كيفرهاى منافقان سركش
بحث روايى
اولئك الذين اشتروا الضلله بالهدى فما رجحت تجرتهم و ما كانوا مهتدين .
گزيده تفسير
تفسير
عرصه حيات انسان ، ميدان تجارت است .
تجارت پرسود و تبادل زيانبار
لطايف و اشارات
1- وجه اشتراك و افتراق تجارت بشرى و الهى
2- عينيت فروشنده و كالا در معامله با شيطان
3- ره آورد تجارت با خدا
4- صرف مال و جان در جهاد مقدس
5- نمونه اى از فروش جان و خريد رضوان
6- معبد، بازار تجارت با خدا
7- سرمايه اى علمى انسان
8- معناى فروش هدايت و خريد ضلالت
9- معناى عدم اهتداى منافقان
بحث روايى
مثلهم كمثل الذى استوقد نارا فلما اضاءت ما حوله ذهب الله بنورهم و تركهم فى ظلمت لايبصرون . صم بكم عمى فهم لا يرجعون
گزيده تفسير
تفسير
زندگى بى فروغ منافقان
تمثيل جريانى ديگر در قرآن
حرمان منافقان از نور هدايت تكوينى
عاقبت نور حق و نار نفاق
تاريكى و كورى اهل نفاق
راه بى بازگشت كفر و نفاق
منافقان ، بدترين جنبندگان روى زمين
لطايف و اشارات
1- نقش تمثيل در شناخت
2- تمثيلهاى قرآنى درباره اعمال كافران و منافقان
3-تمثيل قرآن در دو نگرش
4- كيفر سنگين منافقان
5- خلود كافران و منافقان در آتش
6- صاحبان دستها و چشمها
بحث روايى
او كصيب من السماء فيه ظلمت ورعد و برق يجعلون اصبعهم فى اذانهم من الصواعق حذرالموت والله محيط باكفرين (19) يكاد البرق يخطف ابصرهم كلما اضاء لهم مشوافيه واذا اظلم عليهم قاموا ولو شاء الله لذهب بسمعهم وابصرهم ان الله علىكل شى ء قدير(20)
گزيده تفسير
تفسير
زندگى پرهراس منافقان
رفتار منافقان در برابر خطر
احاطه قهرى خداوند بر كافران و منافقان
لطايف و اشارات
1- آب و آتش در مثلهاى قرآنى
2- سر تفاوت تعبير در كلما و اذا
3- راز احاطه قهرآميزى الهى بر منافقان
4- سر دوام نفاق در منافقان
5- گروههاى سه گانه در آيات آغازين سوره
6- نمودار سفاهت منافقان
7- سفاهت منافقان در چهره مثل
8- سر گسترش بحث درباره منافقان
بحث روايى
يا ايها الذين اعبدوا ربكم الذى خلقكم والذين من قبلكم لعلكم تتقون .
گزيده تفسير
تفسير
نداهاى الهى
عبادت و شكوفايى حقيقت انسان
برهان بر ضرورت عبادت
تمسك به سنت نياكان
تقوا هدف خلقت يا عبادت ؟
تعليل به امر ارتكازى
تقوا، هدف متوسط
لطايف و اشارات
1- نداهاى الهى در قرآن كريم
2- امر به سبب و مسبب
3- استدلال بر ضرورت عبادت
4- استمرار عبوديت بر اثر دوام ربوبيت
5- امتناع بالاختيار منافقانى با اختيار ندارد.
6- اطلاق خالق بر خدا
7- آيات آفاقى و انفسى
8- عليت اعدادى گذشتگان نسبت به آيندگان
بحث روايى
الذى جعل لكم الارض فرشا و السماء بناء وانزل من السماء ماء فاخرج به ، من الثمرات رزقالكم فلا تجعلوا الله انداد وانتمتعلمون .
گزيده تفسير
تفسير
درجات نعمتها و متنعمان
توحيد ربوبى
آفت زدايى از توحيد عبادى
فطرت توحيدى
لطايف و اشارات
1- عبادت خالص و تقوا
2- خلوص در توحيد
بحث روايى
وان كنتم فى ريب مما نزلنا على عبدنا على عبدنا فاتوا بسوره من مثله وادعوا شهدآءكممن دون الله ان كنتم صدقين .
گزيده تفسير
تفسير
نزاهت قرآن از ريب
عبد محض خدا
تحدى و اعجاز قرآن
مرجع ضمير در مثله
ياور يا گواه ؟
لطايف و اشارات
1- انغمار مخالفان قرآن در ريب
2- راه تقوى علمى
3- ارائه راه تمثال
4- گستره تحدى
5- جهان شمولى اعجاز
6- اثبات دعوى و دعوت پيامبر با اعجاز
7- محور ريب مخالفان
8- ادعاى هماردى با قرآن و داعيه ربوبيت
9- گونه هاى متفاوت هماوردى با اعجاز
بحث روايى
=گزيده تفسير
تفسير
قرآن و رسالت انذار
ماده سوختنى و آتش گيره دوزخ
جهنم هم اكنون موجود است
عذاب مومنان فاسق
لطايف و اشارات
1- تفاوت آتش ملكى و ملكوتى
2- مبدا فاعلى و قابلى و علل اعدادى آتش محسوس
3- آتش زنه و آتش گيره در سوخت و سوز كافران
4- مراد از وقود در قرآن
5- سر تقديم ناس بر حجاره
6- دعوت به ايمان و امتثال خائفانه
7- جايگاه منسوجات عنكبوتى مسيلمه
بحث روايى
و بشر الذين ء امنوا وعملوا الصلحت ان لهم جنت تجرى من تحتها الانهر كلما منها من ثمرهرزقا قالوا هذا الذى رزقنا من قبل واتوا به متشبها ولهم فيها ازوج مطهره و هم خلدون .
گزيده تفسير
تفسير
انذار و تبشير در قرآن
حسن فعلى و حسن فاعلى
صالحان و مالكيت بهشت
تجسم اعمال صالحان در بهشت
همسران پاكيزه
خلود در بهشت و دوزخ
لطايف و اشارات
1- اتحاد انسان با عقيده ، خلق و عمل
2- اصول دين و انذار و تبشير در آيات 21 - 25
3- برترين بشارت بهشت
4- گونه هاى متفاوت تبيين معاد
5- مخلوق بودن بهشت و دوزخ
6- سر تبعيد ويژه درباره نهرهاى بهشتى
7- دو عامل خرمى بهشت
8- پوشيدگى واحتجاب بهشت
9- مراتب وجودى نعمتها
10- طائفان حريم بهشتيان
11- مراتب گوناگون پاداش مومنان
12- ابعاد پاكيزگى همسران بهشتى
13- سر تصريح به خلود بهشتيان و دوزخيان
14- سخنان ابن عربى درباره بهشت و نعيم آن
بحث روايى
ان الله لا يستحى ان يضرت مثلا مابعوضه فما فوقها فاما الذين ءامنوا فيعلمون انهالحق من ربهم و اما الذين كفروا فيقولون ماذآ اراد الله بهذا مثلايضل به كثيرا و يهدى به كثيراو ما يضل به الا الفسقين .
گزيده تفسير
تفسير
شيوه تمثيل در قرآن
مومنان و كافران در برابر مثلهاى قرآن
هدايت و اظلال الهى
اضلال كيفرى فاسقان
لطايف و اشارات
1- حيا از اوصاف كمالى است .
2- معناى عدم استيحاى خداوند
3- تعريف به مثل
4- تقسيم مثل به فريضه و نافله
5 - تفاوت جوهرى تمثيل و تشبيه
6- تناسب با آيات تحدى و نفى ريب
7- سكوت فروتنانه و مودبانه مومنان
8- برداشت نارواى جبر از آيه محل بحث
9- اضلال كيفرى نشانه اختيار
10- سر تقديم لفظى اضلال بر هدايت
11- فسق اعتقادى و عملى در قرآن
بحث روايى
الذين ينقضون عهد الله من بعد ميثقه ويقطعون ما امرالله به انيوصل و يفسدون فى الارض اولئك هم الخسرون
گزيده تفسير
تفسير
عهدهاى خدا و انسان
عظمت عهد الهى
دوگونه نقض عهد
اثر نقض عهد الهى
قرآن كريم و نقض آن
گسستن پيوندهاى الهى
افساد فاسدان در زمين
سرمايه باختگان
لطايف و اشارات
1- نعمتهاى الهى عهد الله است
2- تحليل تفسيرى نقض عهد
3- صور گوناگون حفظ و نقض عهد
4- اهميت حفظ عهد الهى
5- آثار مشئوم ملكه نفسانى فسق
6- اثر رسوب فسق و عصيان در جان
7- دركات افساد در زمين
8- خودكامگى صناديد شرك جاهلى
بحث روايى
كيف تكفرون بالله وكنتم اموتا فاحيكم ثم يميتكم ثم يحييكم ثم اليه ترجعون
گزيده تفسير
تفسير
مخاطبان آيه
پديده حيات و اثبات مبداء
اثبات مبدا از راه پديده مرگ
حيات برزخى و قيامتى انسان
بازگشت انسان به سوى خدا
لطايف و اشارات
1- اصول سه گانه دين در آيه مورد بحث
2- عناصر بين و مبين در آيه
3- سر تغيير عبارت در (الى ترجعون )
4- معناى بازگشت به سوى خدا
بحث روايى
هو الذى خلق لكم ما فى الارض جميغعا ثم استوى الى السماء فسوئهن سبع سموت وهو بكل شى ء عليم
گزيده تفسير
تفسير
انسان و تسخير مخلوقات
آسمانها و زمينهاى هفت گانه
علم فراگير خداوند
لطايف و اشارات
1 تناسب آيات
2 تقسيم اسماى خداوند
3 بهره ورى از نعمتها هدف فعل خداست
4 برداشت حكم فقهى از آيه
5 تسخير متقابل انسانها
6 سنجش انسان با آسمان و زمين
بحث روايى
پيشگفتار سوره
سنام قرآن در نگاه برگزيدن بشر
سوره مباركه بقره در سخنان رسول اكرم (صلى الله عليه وآله ) و اهل بيت آن حضرت ، با اوصافى ستوده شده كه حاكى از جايگاه بلند اين سوره است .
در احاديث نبوى گاهى از اين سوره به سنام قرآن ، يعنى قله رفيع قرآن ، ياد شده : ان لكل شى ء سنام القرآن سوره البقره ( 1) و گاهى با عنوان سيد قرآن ( 2) يا عنوان فسطاط قرآن ، يعنى خيمه و سراپرده قرآن (3) از آن تعبير شده است .
همچنين پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) فرمودند: سوره هاى طولانى قرآن به جاى تورات به من عطا شده است ؛ ( 4) چنانكه مئين به جاى انجيل و مثانى به جاى زبور به من عطا شده و با دريافت مفصل (كه تقريبا 67 سوره است ) بر ديگران برترى يافتم ( 5) و در پاسخ پرسش از برترين سوره قرآن ، از سوره بقره نام بردند: سئل النبى (صلى الله عليه وآله ) اى سور القرآن افضل ؟ قال : البقره ( 6)
گرچه برخى سوره هاى ديگر قرآن ، مانند حمد، نيز برترين سوره معرفى شده ، ولى با افضل بودن سوره بقره نيز منافى ندارد؛ زيرا برترى هر يك ، از جهتى است و افضل بودن در اين گونه موارد نسبى است ، نه مطلق و نفسى ؛ مثلا، برترى سوره حمد از آن روست كه با وجود ايجاز و اختصار مشتمل بر عصاره معارف قرآن است و به همين جهت به ام الكتاب موسوم شده است . ( 7)
برترى سوره بقره نيز از نظر جامعيت آن است ؛ اين سوره گسترده ، جامع اصول معارف ، اخلاق ، حقوق و احكام فقهى فراوانى است و از اين جهت در ميان سوره ها بى همتاست . از اين رو برخى در صدر اسلام مدت هشت سال كوشيدند تا آن را فرا گيرند. ( 8)
سوره بقره در نگاه پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) از چنان عظمتى برخوردار بود كه به جوانترين فرد يك لشكر بر اثر فراگيرى اين سوره ، سمت فرماندهى داد: روى ان النبى (صلى الله عليه وآله ) بعث بعثاثم تتبعهم يستقرئهم . فجاء انسان منهم فقال : ماذا معك من القرآن ؟ حتى اتى على احدثهم سنا، فقال : ماذا معك من القرآن ؟ قال كذا و كذا و سوره البقره . فقال (صلى الله عليه وآله ): اخرجوا و هذا عليكم امير. قالوا: يا رسول الله (صلى الله عليه وآله ) هو احدثنا سنا. قال : معه سوره البقره ( 9)
سفارش موكد اهل بيت (عليهم السلام ) درباره تلاوت اين سوره نيز، حاكى از عظمت آن در نگاه آن برگزيدگان است .
اين سوره مشتمل بر آياتى برجسته و نورانى مانند آيه الكرسى است كه از آن به ذروه قرآن يعنى قله رفيع قرآن و يا گنج عرشى ياد شده است : ان لكل شى ء ذروه القرآن آيه الكرسى ( 10) ، اعطيت آيه الكرسى من كنز تحت العرش ولم يوتها نبى كان قبلى . ( 11)
تعبير گنج عرشى درباره آيات پايانى اين سوره نيز آمده است : اعطيت لك و لامك كنزا من كنوز عرشى فاتحه الكتاب و خاتمه سوره البقره ( 12)
نامها و اوصاف سوره
سوره بقره به نامها و صفاتى موسوم شده است ، مانند:
1- بقره : شهرت سوره به اين نام بر اثر اشتمال آن بر داستان گاو بنى اسرائيل است كه در آيات 67 تا 73 اين سوره آمده و اين نام مشهور، علم بالغبه است و كاربرد آن در احاديث معصومين (عليهم السلام ) از باب همراهى با مصطلح توده مردم است ، نه از باب تسميه ، زيرا اولا، نام گذارى سوره ها توقيفى نيست و هيچ دليلى نيز در دست نيست كه اين سوره را معصومين (عليهم السلام ) به نام بقره ناميده باشند و ثانيا، بعيد است چنين سوره اى كه معارفى والا و حكمى عميق و احكامى فراوان در بر دارد به نام حيوانى ناميده شود و يا سوره انعام كه مشتمل بر چهل احتجاج توحيدى است به نام چهارپايان موسوم شده باشد و يا سوره نمل كه معارف عميق و قصص بسيارى از پيامبران (عليهم السلام ) را در بر دارد به نام مورچه و همچنين سوره مباركه مائده كه بر اثر اشتمال آن بر آيه ولايت شايسته نام سوره ولايت است به سبب تبيين سفره بنى اسرائيل به مائده موسوم شده باشد.
برخى مفسران شيعه و اهل سنت نيز به همين دليل ، از عنوان سوره البقره احتراز جسته ، به جاى آن ، عنوان السوره التى يذكر فيها البقره را برگزيده اند. ( 13) در برخى روايات نيز از اين سوره به عنوان السوره التى ... ياد شده و از گفتن سوره البقره نهى شده است . ( 14) جناب آلوسى مى گويد:
ممكن است گفتن سوره البقره در صدر اسلام بر اثر استهزاى كافران ، مكروه بوده است و بعد از ساطع شدن نور اسلام ، نهى مزبور برطرف شده و بدون انكار، شيوع يافته و حديث هم در جواز آن وارد شده است . ( 15)
2 و 3 - ذروه و سنام قرآن : ( 16) ذروه و سنام به معناى نقطه برجسته ، ممتاز و نمايان يك شى ء است . پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) از اين سوره با اين دو نام ياد كرده اند: البقره سنام القرآن و ذروته . ( 17)
4- فسطاط قرآن : ( 18) وصف سوره بقره با عنوان خيمه قرآن بر اثر اشتمال آن بر اصول اعتقادى و فروع عملى فراوان است . پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) اين سوره با اين وصف ستوده است : السوره التى يذكر فيها البقره ، فسطاط القرآن . ( 19)
5- سيد قرآن : ( 20) چون توحيد داراى بلندترين جايگاه در معارف الهى است ، اين سوره بر اثر اشتمال بر آيات برجسته توحيدى ، مانند آيه الكرسى ، بدين صفت موصوف شده است . از سوى ديگر چون سيد هر مجتمعى مئونه و هزينه آنان را تحمل مى كند و معونه و كمك به آنان را به همراه ( 21) دارد و از جهت ديگر، سيد هر گروهى خادم آنهاست ( 22) و اين سوره طولانى هزينه نيل به معانى بسيارى از سوره ها را تحمل كرده ، در ادراك ره آورد آنها خدمت به سزايى دارد، مى تواند سيد آنها باشد.
6- زهراء: در برخى روايات سوره بقره و آل عمران با نام الزهروان ، يعنى دو سوره درخشان و تابناك ياد شده است . ( 23)

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 322]