قاعده «بلا كيف» اشاعره در آيات تشبيهي نقد و بررسي شد

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: قاعده «بلا كيف» اشاعره در آيات تشبيهي نقد و بررسي شد
گروه انديشه: مقاله «نقد و بررسي قاعده بلا كيف اشاعره در آيات تشبيهي» نوشته «سيدمحمدباقر حجتي» و «سيدتقي كبيري» در آخرين شماره از فصل‌نامه «پژوهش‌نامه قرآن و حديث» منتشر شد.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، مؤلفان در اين مقاله به بررسي و نقد قاعده «بلا كيف» در اعتقاد اشاعره پرداخته‌اند. يكي از اصولي كه اشاعره در مباحث كلامي، بدان توجه خاصي كرده‌اندف صفات باري تعالي است. در ديدگاه آنان، خداوند به هيچ وجه شبيه مخلوقات خويش نيست؛ زيرا اين همانندي هر چند منحصر به جهتي خاص فرض شود، به اين معني است كه ذات او در آن جهت، حادث است.

به اعتقاد مؤلفان، اين اصل مورد اتفاق همه فرقه‌هاست. منتهي تأكيد اشعري بر آن، مبناي او در نفي تشبيه است. با تأكيد بر اين اصل است كه اشاعره در صفات خبري خداوند و در تفسير آيات تشبيهي، مجبور شدند راه به ظاهر جديدي را انتخاب كنند و با طرح قاعده «بلا كيف» به گمان خود از اتهام تشبيه و تجسيم مبري شوند.

به اعتقاد نويسندگان، اشعري، معتزله را كه قرآن را تأويل مي‌كردند، اهل انحراف و اهل بدعت معرفي مي‌كرد و بر اين باور بودند كه آنان از مسير پيامبر اكرم(ص) و علماي سلف خارج شده‌اند. به نظر مي‌رسد، نظريه بلا كيف، نوعي فرار از پذيرش تشبيه و تن داد به تأويل در آيات تشبيهي قرآن است.

در اين جستار مي‌خوانيد: معتقدين اين نظريه براي اين‌كه از سويي از تأويل آياتي كه براي خداوند، دست، وجه، عين و... ثابت كرده، بگريزند و از سوي ديگر به تشبيه و تجسيم گرفتار نشوند، در تفسير اين آيات مي‌گويند: «واقعا خداوند دست و پا و وجه دارد، ولي آن‌ها فاقد كيفيت‌اند.» و اگر در نوشته‌هاي خود مي‌گويند: «بلا كيف»، مقصود همين است؛ يعني خداوند دست دارد. اما فاقد كيفيت دست متعارف انسان است و همين طور درباره اعضاي ديگر.

به اعتقاد حجتي و كبيري، قاعده بلا كيف نوعي افتادن در ورطه تعطيلي عقل و ناتواني آن در فهم صفات الهي است و اين بر خلاف دعوت صريح قرآن به تدبر در آيات قرآني است: «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا» (سوره مباركه محمد، آيه شريفه 24).

به اعتقاد نويسندگان، علي‌رغم اين‌كه طرح اصل «بلا كيف» منسوب به ابوالحسن اشعري و اشاعره است، لكن قبل از آنان از سوي اهل حديث و حنابله نيز به نوعي مطرح شده است. بنابراين بين انديشه‌هاي احمد بن حنبل و ابوالحسن اشعري فرق چنداني وجود ندارد و دو روي يك سكه است و در هر دو شائبه و تجسيم در مورد خداوند وجود دارد.

آخرين شماره از فصل‌نامه علمي ـ پژوهشي «پژوهش‌نامه قرآن و حديث» به صاحب امتيازي انجمن علوم قرآن و حديث ايران، مدير مسئولي جعفر نكونام و سردبيري عباس همامي وارد بازار نشر شد.
دوشنبه 13 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 212]