معماري بايد مثل مرباي به جا بيفتد

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: معماري بايد مثل مرباي به جا بيفتد
ديدگاه- مهرداد مشايخي:
مهندس مهدي چمران، رئيس شوراي اسلامي شهر تهران فارغ‌التحصيل رشته معماري است.

با وجود همه انتقاداتي كه به معماري و طراحي شهري تهران وارد مي‌داند اما باز هم اصرار دارد كه تهران زشت نيست.او در اين باره همچنان سعي دارد به معدود معماري‌ها و طراحي شهري از سوي اندك معماران و طراحان خوش‌فكر اين شهر استناد كند، باز در جاي جاي مصاحبه‌اش به طرح انتقادات و گلايه‌ها از طراحي و معماري تهران مي‌پردازد.در اوج اين انتقادات اگر باز هم از او بپرسي كه تهران را چگونه مي‌بيني، دلش نمي‌آيد بگويد زشت.

رئيس شوراي شهر تهران، عرق خاصي به اين شهر دارد و اميدوار است زادگاهش كه به اعتقاد او در غربت و غيبت معماران شهرساز به دست بساز‌و‌بفروش‌هاي منفعت طلب و ‌مقلد، دچار آشفتگي و بيماري‌هاي فراوان شده روزي بهبود يايد.

* آقاي چمران، از نظر شما نگاه معماران شهرساز به تهران چگونه است؟

از نظر برخي معماران به طراحي شهري تهران اشكال وارد است، آنها معتقدند تهران براساس طرح جامع صحيحي به‌وجود نيامده، بي‌برنامه شكل گرفته، گسترش يافته و به اجبار همين بخش‌هاي گسترش يافته همچون بار اضافي هم‌اكنون بر دوش شهر تهران سنگيني كرده، همه زشتي‌ها و نيازمندي‌هاي خود را نيز به اين شهر تحميل مي‌كند، اما از نظر من اميد بسامان شدن اوضاع هست، منتهي به جاي رعايت بهداشت به‌منظور پيشگيري از ابتلا، حكم درمان بعد از گرفتارشدن به درد را دارد.

* آيا منظر و ظاهر شهر تهران از ديدگاه شما به‌عنوان يك معمار شهرساز زشت است؟

خير. با وجود همه نارضايي‌ها اما شهر تهران را زشت نمي‌بينم و معتقدم در خيلي از جاها مي‌توان زيبايي ديد. بناهايي وجود دارد كه خيلي خوب ساخته شده ولي در كنار آنها ابنيه‌هاي بي‌سليقه و بدون برنامه و تفكر معمارانه ساخته شده كه نه جذابيت دارد نه عنصر پيوستگي و هماهنگي بين آنها به چشم مي‌خورد درحالي‌كه چنين ويژگي‌هايي در بافت محلات قديم تهران وجود داشت مثل همسايگي كه جاي آن را گسستگي گرفته است.

* اين گسستگي، آشفتگي يا ناهماهنگي بيشتر مربوط به چه دوره‌اي است؟

با آغاز دوران مدرن ساختمان‌هايي بدون توجه به بافت موجود هر منطقه شكل گرفت و سبك‌ها و فرم‌هاي معماري از هر جاي دنيا در تهران ساخته شد كه البته برخي از آنها ممكن است به‌صورت مجرد زيبا باشد اما در كنار هم، شهر را دچار اغتشاش بصري مي‌كند، بحث من اين نيست كه ما همان معماري قديم و سنتي خود را دنبال كنيم چون مي‌بايست متناسب با شرايط و نيازهاي معماري روز حركت كرد درهرحال دنبال معماري مدرن و پست مدرن رفتن كار ساده‌اي است اما آنچه من به‌دنبال آن هستم كار پيچيده‌اي است.

* تعريف شما از معماري روز يا مدرن چيست يا اينكه شما دنبال چه شيوه‌اي هستيد؟

معماري‌اي كه علاوه بر سازگاري با معماري اسلامي و اقليم جغرافيايي و فرهنگ و سنت، از فناوري روز هم بهره‌مند باشد در عين حال، قابل تمايز و تشخيص با معماري كشورهاي اسلامي شمال آفريقا، ‌كشورهاي عربي يا خاورميانه باشد چون شكي هم نيست كه بايد با ديگر نقاط دنيا فرق داشته باشد تا متعلق به‌خودمان باشد.

* آيا اثري از اين معماري در تهران هست؟

خير. تفكرات مختلف معماري به چشم مي‌خورد كه گرچه به شكل مجرد يا حتي در يك منطقه ممكن است زيبا و دلنواز باشد اما در كل شهر به نتيجه خوبي نمي‌رسيم. گرچه قاعدتاً در تهران بايد از الگوهاي معماري اسلامي- ايراني پيروي كنيم اما معماري اسلامي- ايراني، معماري زمان صفويه نيست. اغلب اين اشتباه اتفاق مي‌افتد، درحالي‌كه معماري امروز، مسائل اين دوره، ‌شرايط اقليمي، اقتصادي، فناوري روز، روح نوازي، آراستگي، بوم آوري، بي‌پيرايگي و مقاومت بايد مدنظرباشد تا معماري روز ما را بسازد، ساختمان خشن، آدمي را زجر مي‌دهد. مجموعه اينها معماري خوب را تشكيل مي‌دهد اما نه به اين معني كه همه اين ويژگي‌ها در يك ساختمان باشد. بلكه به‌صورت پيوسته در ساختمان‌هاي يك شهر بايد به چشم بخورد.

* منظورتان يك شكل و يكنواخت شدن همه ساختمان‌هاست؟

خير منظورم اين نيست، البته در معماري كلاسيك يك چنين ويژگي‌هايي هست ما هم در برخي جاها مثل بازار تبريز، بازار تهران و ‌بازار وكيل شيراز چنين معماري داريم ولي از اصول پيروي كردن فرق مي‌كند، با اينكه همه چيز يك شكل باشد، بحث هماهنگ بودن مطرح است نه شكل هم بودن. در خيابان‌هاي لندن هم اصلا يك پنجره را نمي‌توانيد بدون هماهنگي با ساختمان ديگر بالا يا پايين كنيد همه چيز استاندارد است كه بايد رعايت شود. بنابراين در معماري روز دنبال يكنواختي خسته‌كننده نيستيم بلكه معتقديم اصول بايد رعايت شود.

* هر دوره از تاريخ را با يك سبك معماري مثل صفوي، قاجار و... مي‌توان شناخت و به هنر و دانش و توانايي‌هاي آن زمان پي برد، آيا دوران ما صاحب سبكي براي معرفي خود به نسل‌هاي آينده خواهد بود؟

معماري فرهنگ است كه بايد پروسه‌اي را طي كند تا به‌وجود‌آيد، اصطلاحا جا بيفتد، تثبيت شود يا به قول معروف قوام بيايد و دم بكشد. مثل مرباي بهي كه وقتي قوام آمد رنگ مي‌اندازد، بنابراين اين طور نيست كه ما از خود معماري اختراع كنيم يا پيشنهاد دهيم، نه اصلا اين چنين چيزي نيست هيچ جاي دنيا اين طور نيست. به‌نظر من بهتر است از مراكز آموزش معماري كار را درست كرد تا معماراني تربيت شوند كه براساس اصول مورد اشاره طراحي كنند و براي ارائه كارهاي زيبا، آستين بالا بزنند. البته شهرداري نيز وظيفه دارد جلوي ناهماهنگي‌ها را بگيرد. در بعضي جاها متأسفانه شاهد ساخت سردرها يا ساخت و سازهاي گران قيمت و در عين حال آزاردهنده‌اي به لحاظ معماري هستيم كه سازندگان و صاحبان آنان اتفاقا كلي هم بابت آن پز مي‌دهند كه چنين چيزي ساخته‌اند.

* جايگاه معماران شهرساز در ساخت تهران چقدر بوده است؟

شهر تهران را معماران شهرساز طراحي نكرده‌اند اما برخي كارهاي اصيل و خوب معماران متفكر و دلسوز كه بعضي هم مربوط به سال‌هاي قبل از انقلاب است تهران را نجات داده اما متأسفانه عموميت ندارد و بساز‌و‌بفروش‌ها با تقليد آن هم به شكل سخيف و بي‌ارزش در تهران بناهاي بسيار ساخته‌اند.

* نقش حاكميت در اين باره چيست؟

سيستم ما كه كمونيستي نيست، حاكميت نمي‌تواند معماري ايده‌آل را تكليف كند چون اساسا مقوله‌هاي هنري و فكري تكليف كردني نيست اما مي‌تواند اصول و مباني و ضوابط را تعريف كند كه اين كار هم انجام شده مثل بروكف، تراكم، زيربنا اما اينها همه ضوابط شهرسازي نيست بلكه بخش كوچكي از آن است و بخش عمده‌اي از آن كه اصول معماري و شهرسازي است، مغفول مانده است.

* متأسفانه به‌نظر مي‌رسد عمر مفيد ساختمان‌هاي ما نيز كم است و سازه‌ها از نظر فني و كيفيت دچار ضعف هستند؟

يكي از اشكالات به نبود سيستم تعمير و نگهداري ما برمي‌گردد. ما ساختمان‌هاي عظيم و بزرگ مي‌سازيم بعد نگهداري و تعمير و حفاظتش را به دست سرايدار مي‌سپاريم. اتفاقا در رشته كاربردي معماري و مقاطع ليسانس و فوق ليسانس درسي را پيشنهاد داده‌ايم با عنوان تعمير و نگهداري ساختمان. عمر مفيد ساختمان‌هاي حدود 22 سال است درحالي‌كه در كشورهاي اروپايي 80 سال است. به همين دليل ساختمان‌هاي مربوط به جنگ جهاني اول و دوم در آن فراوان به چشم مي‌خورد، درحالي‌كه ساختمان‌هاي جديد ما از مقاومت كافي برخوردار نيست هرجا تيرآهن 16 لازم بوده 14 كار گذاشتند، دقت كافي در جوش تيرآهن صورت نمي‌گيرد.

از مصالح قديمي خانه‌هاي كلنگي استفاده مجدد مي‌كنند حتي در ساختماني كه در سعادت آباد فروريخت ملاحظه شد سيمان را با كيسه‌اش در ستون‌هاي مجتمع كار گذاشته بودند كه اين خود از نظر دانه‌بندي آسيب جدي به مقاومت ساختمان وارد مي‌سازد. از سوي ديگر در كشور ما مصالح استاندارد هم نيست درهرحال از اين دست مشكلات بسيار به چشم مي‌خورد كه اميدوارم با سيستم شناسنامه فني به همراه نظارت فني سازمان نظام مهندسي و متخصصين شهرداري بتوانيم جلوي معايبي از اين دست را بگيريم.
شنبه 11 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 107]