ترجمه المیزان : سوره بقره ادامه آیات 242 - 228

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: بعضي از مفسرين و يا فقها در باره واقع نشدن سه طلاق در يك مجلس استدلال كرده‏اند به آيه الطلاق مرتان و گفته‏اند كه دو نوبت و سه نوبت طلاق بر طلاق در يك مجلس كه بگوئي : من تو را سه طلاقه كردم ، صادق نيست ، همچنانكه همين صادق نبودن در مورد لعان ( نفرين كردن ) مورد اتفاق همه است ، كه بايد هر يك از شوهر و زن چهار مرتبه خدا را شاهد بگيرند كه تفصيلش در سوره نور در جلد 29 اين كتاب خواهد آمد .

و در مجمع البيان در ذيل جمله او تسريح باحسان ، گفته در اينكه منظور از آن چيست دو قول است ، يكي اينكه منظور ، طلاق بار سوم است ، دوم اينكه منظور اين است كه زن در حال عده را به حال خود بگذارند تا از عده در آيد ، نقل از سدي و ضحاك ، و اين معنا از امام باقر و امام صادق (عليه‏السلام‏) نيز روايت شده است .

مؤلف : اخبار همانطور كه ملاحظه مي‏كنيد در معناي جمله نامبرده مختلف است .

و در تفسير قمي در ذيل جمله و لا يحل لكم ان تاخذوا مما آتيتموهن شيئا الا ان يخافا الا يقيما حدود الله ... ، از امام صادق (عليه‏السلام‏) روايت كرده كه فرمود : طلاق خلع اين نيست كه زن را آنقدر شكنجه دهي تا بگويد مهرم حلال و جانم آزاد ، بلكه اين در وقتي است كه زن بگويد هيچ سوگندي كه براي تو مي‏خورم راست نمي‏گويم ، و به آن وفا نمي كنم ، و از اين به بعد بدون اجازه‏ات از خانه بيرون مي‏روم ، و مرد اجنبي را به بسترت راه مي‏دهم ، و از جنابتي كه از جماع تو حاصل شود غسل نمي‏كنم ، و يا بگويد هيچ امري را از تو اطاعت نمي‏كنم ، تا

ترجمة الميزان ج : 2ص :382

طلاقم دهي ، اگر اين را گفت ، آن وقت بر شوهر حلال مي‏شود آنچه مهر به او داده ، پس بگيرد ، و يا علاوه بر آن مقداري هم از مال زن را كه زن قادر بر آن است طلب كند ، و با رضايت طرفين در طهري كه با او جماع نكرده طلاقش دهد ، در حالي كه شهود هم حاضر باشند ، در چنين شرايطي طلاق بائن خواهد بود ، هر چند كه يك طلاق است ، و ديگر شوهر نمي‏تواند در عده رجوع كند ، و بعد از عده ، او هم مانند سايرين يك خواستگار است ، اگر زن راضي شد دوباره خود را به عقد او در مي‏آورد ، و اگر خواست در نمي‏آورد ، پس اگر خود را به عقد او در آورد ، نزد شوهر دو طلاق ديگر محل دارد ، و جا دارد كه شوهر بر زن شرط كند ، آن شرطي را كه صاحب مبارات مي‏كند .

مترجم : ( فرق طلاق مبارات با طلاق خلع اين است كه در طلاق خلع تنها زن طالب جدائياست ، و به همين جهت مرد مي‏تواند هم مهري را كه داده پس بگيرد ، و هم چيزي از مال زن را مطالبه نموده بگويد : اگر فلان چيز را به من بدهي طلاقت مي‏دهم ، ولي در طلاق مبارات هر دو طالب جدائي هستند ، و به همين جهت شوهر نمي‏تواند علاوه بر پس گرفتن مهر چيز ديگري را طلب كند) .

در مبارات ، مرد شرط مي‏كند كه اگر دوباره ، به مهريه‏ات برگردي و آنرا طلب كني من هم به همسري تو برمي‏گردم .

و يا بگويد اگر تو چيزي از آنچه را كه به من داده‏اي درخواست كني من هم به همسري تو بر مي‏گردم .

و نيز فرمود : طلاق خلع و مبارات و تخيير تنها و تنها در حال پاكي بدون جماع ، و با شهادت دو نفر شاهد عادل صحيح است ، و زني كه به خلع مطلقه شده اگر شوهر ديگري اختيار كند و از او هم طلاق بگيرد بر شوهر اول حلال است كه با وي ازدواج كند .

و نيز فرمود : مردي كه زنش را به طلاق خلع يا مبارات طلاق داده نمي‏تواند در عده رجوع كند ، مگر اينكه زن پشيمان شود ، آن وقت مي‏تواند آنچه گرفته به او برگرداند و رجوع كند .

مترجم : ( در اين حديث كلمه تخيير آمده بود كه لازم است معنا شود ، بعد از آنكه آيه شريفه يا ايها النبي قل لازواجك ... نازل شد رسول خدا (صلي‏الله‏عليه‏وآله‏وسل� �م‏) همسران خود را در ماندن در همسري آنجناب و طلاق خود دادن و رفتن مخير كرد ، برادران اهل سنت به اتفاق به اين آيه استناد كرده‏اند كه شوهر مي

ترجمة الميزان ج : 2ص :383

تواند زن خود را مخير كنيد ، و همينكه گفت تو مخيري ، اگر زن هم راضي بوده ، در حقيقت طلاق واقع شده ، ولي مذهب اماميه اين است كه اين حكم مخصوص رسول خدا (صلي‏الله‏عليه‏وآله‏وسل� �م‏) است ، و روايت بالا هر چند از امام صادق (عليه‏السلام‏) است ، ليكن به خاطر معارضه و مخالفتش با رواياتي ديگر مورد قبول و عمل قرار نگرفته است) .

و در فقيه از امام باقر (عليه‏السلام‏) روايت كرده كه فرمود : آنگاه كه زن به شوهرش صريحا بگويد : ديگر هيچ دستوري را از تو اطاعت نمي‏كنم حال چه اينكه توضيح هم بدهد و چه ندهد براي مرد حلال است با گرفتن چيزي از او ، طلاقش دهد ، و اگر چيزي گرفت ديگر نمي‏تواند در عده رجوع كند .

و در تفسير الدر المنثور است كه احمد از سهل بن ابي حثمه روايت آورده كه گفت : حبيبه دختر سهل زن ثابت بن قيس بن شماس بود ، و از او بدش مي‏آمد ، چون مردي كوچك و زشت‏رو بود ، به ناچار نزد رسول خدا (صلي‏الله‏عليه‏وآله‏وسل� �م‏) آمد ، و عرضه داشت يا رسول الله من قدرت ديدن او را ندارم ، و اگر ترس از خدا نبود تف به روي او مي‏انداختم حضرت فرمود : آيا حاضري آن باغچه‏اي كه مهريه‏ات كرده به او برگرداني ؟ عرضه داشت : آري ، باغچه را برگردانيد ، و رسول خدا (صلي‏الله‏عليه‏وآله‏وسل� �م‏) بين آن دو جدائي انداخت ، و اين اولين خلعي بود كه در اسلام واقع شد .

و در تفسير عياشي از امام باقر (عليه‏السلام‏) روايت كرده كه در تفسير كلام خدا كه فرموده : تلك حدود الله فلا تعتدوها ... فرمود : خداي تعالي بر زناكار غضب كرده صد تازيانه براي كيفر او معين كرد ، بنابر اين هر كس كه بر زناكار خشم بگيرد و بيش از صد تازيانه بزند من نزد خدا از او بيزارم ، خداي تعالي هم فرموده : تلك حدود الله فلا تعتدوها .

و در كتاب كافي از ابي بصير روايت كرده است كه گفت : از امام صادق (عليه‏السلام‏) پرسيدم آن چه زني است كه ديگر براي شوهرش حلال نيست تا آنكه شوهري ديگر كند ؟ فرمود : زني است كه شوهرش او را طلاق دهد ، بعد رجوع كند و بار دوم طلاقش دهد و باز رجوع كند ، و سپس بار سوم طلاق دهد ، اينجا است كه ديگر براي شوهرش حلال نيست ، تا آنكه شوهري ديگر كند و آن شوهر شيريني و عسيله جماع او را بچشد .

مؤلف: كلمه عسيله به معناي جماع است ، در صحاح گفته : در جماع ، عسيله است .

يعني

ترجمة الميزان ج : 2ص :384

لذتي است كه تشبيه به عسل شده ، و اگر هاي تصغير در آخرش آورده‏اند براي اين است كه عسل غالبا مؤنث استعمال مي‏شود ، بعضي هم گفته‏اند براي اين است كه هاء نامبرده بر يك قطعه از عسل دلالت كند همچنانكه وقتي مي‏خواهند يك تكه طلا را نام ببرند مي‏گويند : ذهبة ، اين بود گفتار صاحب صحاح .

و در اينكه امام فرمود : و عسيله او را بچشد اقتباسي از كلام رسول خدا (صلي‏الله‏عليه‏وآله‏وسل� �م‏) شده كه در داستان مردي به نام رفاعة فرمود : لا حتي تذوقي عسيلته و يذوق عسيلتك ، و داستان وي چنين بود : در تفسير الدر المنثور از بزاز و طبراني و بيهقي روايت آمده كه رفاعة بن سموآل همسرش را طلاق داد ، همسرش خدمت رسول خدا (صلي‏الله‏عليه‏وآله‏وسل� �م‏) رسيد و عرضه داشت : يا رسول الله عبد الرحمان با من ازدواج كرده ولي با او نيست مگر چيزي مثل اين ( و اشاره كرد به رشته‏اي از جامه‏اش ) ، رسول خدا (صلي‏الله‏عليه‏وآله‏وسل� �م‏) جوابش را نداد ، و او همچنان تكرار كرد تا آنكه رسول خدا (صلي‏الله‏عليه‏وآله‏وسل� �م‏) فرمود : به نظرم مي‏خواهي دوباره به همسري رفاعة برگردي ؟ نه ، ممكن نيست مگر بعد از آنكه تو عسيله او را بچشي و او عسيله تو را بچشد .

مؤلف : اين روايت از روايات معروف است ، جمع كثيري از صاحبان صحاح و غير ايشان از اهل سنت نيز آن را نقل كرده‏اند ، و بعضي از محدثين شيعه ، نيز هر چند الفاظ آن مختلف نقل شده ، ليكن بيشتر نقل‏ها مشتمل بر جمله نامبرده است .

و در تهذيب از امام صادق (عليه‏السلام‏) روايت آمده كه در باره متعه سؤال شد كه آيا عقد متعه هم در محلل شدن كافي است يا حتما بايد عقد دائم باشد ؟ فرمود : نه ، كافي نيست ، براي اينكه خداي تعالي در آيهشريفه فان طلقها فلا تحل له حتي تنكح زوجا غيره ، فان طلقها فلا جناح عليهما ان يتراجعا ، مي‏فرمايد اگر شوهر دوم كه در حقيقت محلل است او را طلاق داد آنگاه شوهر اول مي‏تواند با او ازدواج كند ، و در متعه طلاق نيست .

و نيز در همان كتاب از محمد بن مضارب روايت شده كه گفت : از حضرت رضا (عليه‏السلام‏) پرسيد : آيا مرد خواجه هم محلل مي‏شود ؟ فرمود : نه و در تفسير قمي در ذيل آيه : و اذا طلقتم النساء فبلغن اجلهن ... و لا تمسكوهن ضرارا لتعتدوا ... مي‏گويد : امام (عليه‏السلام‏) فرمود وقتي طلاقش داد ديگر نمي‏تواند به او برگردد مگر آنكه آنچه را كه گرفته برگرداند .

ترجمة الميزان ج : 2ص :385

و در كتاب فقيه از امام صادق (عليه‏السلام‏) روايت آورده كه فرمود : براي مرد شايسته نيست كه همسرش را طلاق بدهد و دو باره رجوع كند ، در حالي كه احتياجي به او نداشته باشد ، و آنگاه دوباره طلاقش دهد ، چون اين ضرري است كه خداي عزوجل از آن نهي فرموده ، مگر اينكه در رجوعش بناي نگهداري از او داشته باشد .

و تفسير عياشي در ذيل جمله : و لا تتخذوا آيات الله هزوا ... از عمرو بن جميع و او بدون ذكر سند از امير المؤمنين (عليه‏السلام‏) روايت كرده كه در حديثي فرمود : و كسي كه از اين امت قرآن بخواند و داخل آتش دوزخ شود از آنهائي است كه آيات خدا را به مسخره گرفته است .

و در صحيح بخاري در ذيل آيه : و اذا طلقتم النساء فبلغن اجلهن ... آمده كه خواهر معقل بن يسار از شوهرش طلاق گرفت ، و شوهرش در عده وي رجوع نكرد ، تا از عده در آمد ، بعدا خواستگاريش كرد ، ولي معقل نمي‏پذيرفت پس اين آيه در موردش نازل گرديد : فلا تعضلوهن ان ينكحن ازواجهن .

مؤلف : در تفسير الدر المنثور اين حديث را از او و از عده‏اي از صاحبان صحاح از قبيل نسائي و ابن ماجه و ترمذي و ابي داود و غير ايشان نقل كرده است .

و نيز در تفسير الدر المنثور ، از سدي روايت آمده كه گفت : آيه نامبرده در شان جابر بن عبد الله أنصاري نازل شده ، او دختر عمويي داشت كه شوهرش طلاقش داد ، و با اينكه عده‏اش تمام شده بود مي‏خواست رجوع كند جابر جلوگيري مي‏كرد و مي‏گفت تو دختر عموي ما را طلاق داده‏اي دوباره مي‏خواهي با او ازدواج كني ؟ و خود آن زن علاقمند به شوهرش بود ، اين آيه نازل شد كه چرا از ازدواج زنان جلوگيري مي‏كنيد .

مؤلف : برادر و پسر عمو بنابر مذهب ائمه اهل بيت ، ولايتي نسبت به خواهر و دختر عمو ندارند ، بنا بر اين اگر مسلم بگيريم كه يكي از دو روايت بالا درست است ، و آيه در باره منع معقل و يا جابر نازل شده ، قهرا بايد بگوئيم نهي در آن نه در مقام تحديد كردن ولايت است ، و نه جعل حكمي وضعي ، بلكه فقط مي‏خواهد ارشاد كند به اينكه مانع شدن از اينكه زن و شوهري دوباره به هم برگردند عمل زشتي است ، و يا اگر در مقام بيان حكم تكليفي باشد مي‏خواهد كراهت و يا حرمت تكليفي اين عمل را برساند

ترجمة الميزان ج : 2ص :386

حال اين عمل چه از ناحيه برادر و يا پسر عمو باشد ، و چه از ناحيه بيگانه .

مترجم : در فقه شيعه و سنياين مسئله مورد اختلاف است كه آيا برادر ولايتي نسبت به ازدواج خواهر دارد يا خير ، ابو حنيفه و شافعي در يك قولش و نيز مالك قائل به ولايت شده‏اند ، و شيعه قائل به اين است كه ولايت ندارد ، چون دليلي بر آن نيست .

و در تفسير عياشي در ذيل آيه : و الوالدات يرضعن اولادهن ... از امام صادق روايت آمده كه اين آيه را تلاوت كرد ، سپس فرمود : فرزند ، مادام كه شير مي‏خورد متعلق به پدر و مادر است ، و هر دو بالسويه با فرزندشان مرتبطند ، ولي همينكه از شير گرفته شد پدر از مادر و بستگان وي به او نزديكتر و سزاوارتر است ، و اگرپدر ، زني را پيدا كند كه با روزي چهار درهم او را شير بدهد ، و مادر گفت من پنج درهم مي‏گيرم ، پدر قانونا مي‏تواند فرزند را از همسرش بگيرد ، و به دايه بدهد ، ليكن اين عمل اخلاقا درست نيست ، و نوعي اجبار و خشونت نسبت به فرزند است ، و او را در دامن مادرش باقي گذاشتن به لطف و مهرباني و مدارا نزديك است .

و نيز در همان كتاب و از همان جناب روايت آورده كه در ذيل جمله لا تضار والدة بولدها ... فرمود : بسيار اتفاق مي‏افتاد كه زن هنگام جماع ، دست رد به سينه شوهر مي‏زد ، و مي‏گفت مي‏ترسم حامله شوم ، با اينكه من بچه‏دار هستم ، و چه بسا مي‏شد كه شوهر از جماع خودداري مي‏كرد و مي‏گفت مي‏ترسم حامله شوي و دختر آوري ، و من مبتلا به كشتن وي شوم ، و لذا در اسلام خداي تعالي نهي كرد از اينكه مرد موجب زيان زن گردد و يا زن باعث ضرر مرد شود .

و نيز در همان كتاب از امام باقر و يا امام صادق (عليه‏السلام‏) روايت كرده كه در ذيل جمله و علي الوارث مثل ذلك فرمود : منظور خرج است ، اگر شوهر در همين ايام از دنيا برود نفقه زن مطلقه‏اش را بايد ورثه او بدهند .

و نيز در همان كتاب از امام صادق (عليه‏السلام‏) روايت كرده كه در معناي همين جمله فرمود : وارث هم مانند خود متوفي نبايد زن مطلقه را آزار دهد ، مثلا بگويد نمي‏گذارم بچه‏اش به ديدنش برود ، و زن مطلقه هم وارث را نبايد آزار دهد ، مثلا اگر ورثه چيزي نزد او دارند از دادنش مضايقه نكند ، و ورثه نبايد بر آن كودك سخت بگيرند .

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 259]