مفاهيم: يبوست مزمن چيست؟

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: مفاهيم: يبوست مزمن چيست؟
عمومي- همشهري آنلاين- دكتر زهرا عباسپور تميجاني:
براي يبوست تعريف دقيقي وجود ندارد. در بيشتر افراد يبوست ممكن است به صورت يك يا چندتا ازعلائم زير بروز كند:
* اجابت مزاج به ميزان كمتر از سه بار در هفته.
* وجود مدفوع سفت و گلوله گلوله.
* مدفوعي كه به سختي دفع مي‌شود.
* داشتن اجابت مزاج دردناك.
* احساس عدم تخليه كامل پس از اجابت مزاج.

براي اين كه بدانيد چرا يبوست رخ مي‌دهد، ابتدا بايد كاركرد طبيعي روده را بشناسيد.

كاركرد طبيعي روده

غذاها و مايعات سفر دور و دراز خود را در دستگاه گوارش شما با عبور سريع از دهان تا معده آغاز مي‌كنند. عضلات معده شل مي‌شوند تا گنجايش غذاي بلعيده شده را داشته باشند، اما مايعات در طي 20 دقيقه وارد روده كوچك شده و مواد جامد چند دقيقه ديرتر به آنجا مي‌رسند. اگر چه اين فرايند از معده و دهان آغاز مي‌شود، اما بيشتر فرايند گوارش در روده كوچك اتفاق مي‌‌افتد.

با ورود مواد غذايي و مايعات به جريان خون، محتويات روده فشرده‌تر و سفت‌ترمي‌شوند.

ديواره روده داراي عضلاتي است كه به طور ريتميك منقبض‌ شده و مواد غذايي را به جلو مي‌رانند. شبكه عظيمي از اعصاب، اين انقباضات را با يكديگر هماهنگ كرده وهورمون‌هاي مختلف اين فرايند را تنظيم مي‌كنند.

در افراد سالم در حدود شش ساعت طول مي‌كشد تا غذا از روده كوچك عبور كند. سپس مواد غذايي وارد روده بزرگ يا كولون (يا قولون) مي‌شوند. آب اضافي غذا در روده بزرگ جذب شده و ميليون‌ها باكتري كه در آنجا زندگي مي‌كنند، بو و رنگ خاص مدفوع را به آن مي‌دهند.

انقباضات غيرارادي عضلات ديواره روده بزرگ محتويات غذايي را از ميان آن به جلو مي‌رانند. زمان مورد نياز براي عبور مواد از كولون متفاوت بوده و در افراد سالم به طور متوسط به 18 تا 20 ساعت مي‌رسد.

بعد نوبت به راست‌روده در انتهاي كولون مي‌رسد. روده بزرگ قادر است مقدار زيادي مدفوع را ذخيره كند. زماني كه راست‌روده از مدفوع پر مي‌شود، علائمي مبني بر نياز به تخليه مخابره مي‌كند. در اين حالت دو حلقه عضلاني كه مجراي مقعد را بسته و از نشت مواد به خارج جلوگيري مي‌كنند، شروع به شل شدن مي‌كنند. در عين حال عضلات روده بزرگ منقبض مي‌شوند تا مدفوع را به خارج برانند و انقباض ارادي عضلات شكمي اين امر را تسهيل مي‌كند.

اختلال در اين فرايند پيچيده مي تواند مشكلات زيادي ايجاد كند.

علل يبوست مزمن

بيشتر علل يبوست مزمن به شيوه زندگي مربوط مي‌شوند، يه ويژه ميزان ناكافي فيبر در غذا و ورزش نكردن.

البته در مواردي يك بيماري زمينه‌اي كاركرد روده را كند مي‌كند. اگر چه يبوست مي‌تواند به دليل يك بيماري جدي ايجاد شده باشد، اما به خودي خود خطري براي سلامتي به شمار نمي‌آيد.

يبوست مزمن از جمله به اين علل ممكن است رخ دهد:

* عوامل مربوط به شيوه زندگي نظير كمبود فيبر در غذا، مصرف كالري زياد، بي‌تحركي و كم آبي.
* داروها از جمله آنتي‌اسيدهاي حاوي آلومينيوم، داروهاي "مهار كننده هاي كانال كلسيم" مانند آدالات كه از جمله براي درمان فشارخون ‌بالا به كار مي‌روند، آنتي‌هيستامين‌ها يا داروهاي ضدحساسيت، ‌داروهاي ضد افسردگي سه‌حلقه‌اي مانند ايمي‌پرامين، داروهاي مخدر مانند كدئين، داروهاي ضد التهاب غيراستروييدي مانند آسپيرين، ايبوپروفن و غيره، داروهاي ضدكولينرژيك و ضد پاركينسون.
* مكمل‌هاي غذايي از جمله مكمل‌هاي آهن و كلسيم.
* بيماري هاي غد درون‌ريز شامل ديابت و كم كاري تيروئيد.
* - اختلالات متابوليسم،نظير ميزان كم پتاسيم و ميزان بالاي كلسيم خون.
* بيماري هاي عصب‌شناختي مانند ام‌اس يا اسكلروز متعدد، پاركينسون و بيماري‌هاي نخاع.
* اختلالات روانشناختي شامل افسردگي و اضطراب.
* بيماريهاي روده شامل تومورها، سندرم روده تحريك پذير، بيماري‌هاي التهابي روده، تنگ شدن مجراي دفع ( بر اثر ايجاد جوشگاه زخم) و بيماري‌هاي راست‌روده.

بررسي كه پزشك انجام مي‌دهد

پزشك شما وضعيت سلامت عمومي‌تان، داروها و مكمل‌هاي غذايي كه مصرف مي‌كنيد و سابقه خانوادگي‌تان از لحاظ بيماري گوارشي بررسي مي‌كند.

معاينه جسمي مي‌تواند سرنخ هايي را به دست دهد: معاينه شكم و راست روده اهميت بسيار زيادي دارد، اما در بيشتر موارد بررسي دقيق عادات غذايي، فعاليت و ورزش و نحوه اجابت مزاج بيشترين اطلاعات را در اختيار پزشك قرار مي‌دهد.

اگر چه تست آزمايشگاهي خاصي براي يبوست مزمن وجود ندارد، اما پزشك ممكن است وجود خون را در مدفوع در صورت وجود كم‌خوني بررسي كند. همچنين ممكن است بررسي هايي براي ديابت، اختلالات تيروئيدي و اندازه‌گيري ميزان كلسيم و پتاسيم خون انجام دهد.

در صورت وجود برخي علائم، نياز به بررسي‌هاي بيشتري خواهد بود. مرداني كه دچار يبوست مزمن بوده و علائم هشدار دهنده‌اي دارند، ممكن است نياز به بررسي‌هاي بيشتري نظير كولونوسكوپي، سيگموئيدوسكوپي يا عكسبرداري با به كار بردن ماده حاجب باريم داشته باشند.

حتي در غياب علائم هشدار دهنده نيز هر فرد بالاي 50 سال بايد به طور مرتب براي پوليپ و سرطان كولون مورد غربالگري (بيماريابي) قرار گيرد تا قبل از بروز علائمي نظير يبوست، اين بيماري‌ها در او كشف شوند.

علائم هشدار دهنده همراه با يبوست شامل اين موارد هستند:

* يبوست جديد يا تغيير ناگهاني در كاركرد روده.
* استفراغ.
* نفخ و درد شكم.
* خونريزي از روده.
* كاهش وزن.
* تب.
* كم‌خوني.
* درد مقعد.
* سابقه خانوادگي مثبت از لحاظ سرطان روده يا بيماري التهابي روده.

عوارض يبوست

يبوست مزمن به خودي خود سبب بيماري جدي نمي شود.اما زور زدن مي‌تواند عوارضي را در روده سبب شود كه با درد همراه هستند.

هموروئيد يا بواسير شايع‌ترين اين عوارض است. بواسيرها سياهرگ‌هاي متورمي هستند كه مي توانند خونريزي از مقعد را سبب شوند. در صورت لخته‌شدن خون در آنها درد شديدي عارض مي‌شود. زور زدن همراه با مدفوع سفت مي‌تواند پارگي بافت مقعد و ايجاد فيسور يا شقاق را سبب شود.

شقاق‌ها به حدي دردناكند كه بيماران براي از فرار از درد از اجابت مزاج امتناع مي‌كنند. در مردان و زنان پيرتر، مدفوع سفت و خشك مي‌تواند در راست‌روده متراكم شده و از اجابت مزاج طبيعي جلوگيري كند. زور زدن همچنين مي‌تواند سبب خروج بافت راست‌روده از مقعد شود. اين عارضه كه به آن "افتادگي راست‌روده" (پرولاپس ركتوم) مي‌گويند ممكن است نياز به درمان جراحي داشته باشد.

غذاهاي كم فيبر كه عموما يبوست مزمن ايجاد مي‌كنند، با "ديورتيكولوز" و" ديورتيكوليت" همراه هستند. اينها بيماري هاي شايع كولون هستند كه مي‌توانند خونريزي يا التهاب همراه با تب را سبب شوند. حتي در غياب اين عوارض هم ناراحتي حاصل از يبوست مزمن دليل خوبي براي مراجعه به پزشك است.

پيشگيري و درمان يبوست

موفقيت درمان به معناي افزايش تعداد دفعات اجابت مزاج نيست، بلكه به معني راحتي عمل دفع است. براي رسيدن به اين هدف هر فرد مبتلا به يبوست بايد عادات زندگي خود را تغيير دهد. در صورت نياز به كمك بيشتر، پزشك مي‌تواند براي شما داروهاي ملين تجويز كند.

شيوه زندگي: تغييرات ساده در عادات روزمره مي تواند بسياري از موارد يبوست را درمان كرده يا از بروز آنها پيشگيري كند. در مورد سبك زندگي چهار نكته اهميت زيادي دارد:

1- فيبر در رژيم غذايي: يبوست مزمن در جوامع به اصطلاح "بدوي" كه از غذاهاي سنتي غير تصفيه شده استفاده مي‌كنند، نادر است، اما در جوامع صنعتي شيوع زيادي دارد. عامل اصلي در اين ميان فيبر است. فيبر غذايي تركيبي از نوع كربوهيدرات‌هاي با مولكول پيچيده است كه در غلات سبوس‌دار، برگ ها و ساقه گياهان، مغزها، دانه‌ها، ميوه‌ها و سبزيجات است، اما در هيچ غذاي حيواني يافت نمي‌شود.

از آنجايي كه فيبر غذايي به وسيله دستگاه گوارش انسان هضم نمي‌شود، كالري زيادي ندارد، اما هنوز براي سلامتي بسيار ارزشمند است.

فيبر با حجيم و نرم كردن مدفوع حركت آن را آسان مي‌كند. بدين ترتيب فيبر از يبوست و ساير بيماري هاي روده اي جلوگيري مي‌كند. فيبر همچنين با ايجاد احساس سيري و كاهش قند و كلسترول خون در ارتقاي سلامت عمومي موثر است.

كارشناسان مصرف 38 گرم فيبر را در روز براي مردان زير 50 سال و 30 گرم را براي مردان مسن تر توصيه مي‌كند. براي زنان مقدار پيشنهادي 30 گرم در روز قبل از 50 سالگي و 21 گرم پس از آن است.

مصرف فيبر براي سلامت عمومي و كاركرد روده ضروري است، اما ممكن است عادت به انجام اين كار دشوار باشد. بسياري از مردم با شروع مصرف غذاهاي پرفيبر از نفخ شكايت كنند، اما با ادامه مصرف اين مشكل ظرف يك ماه برطرف مي‌شود.

پس مصرف غذاي داراي فيبر زياد بهترين كار است. مصرف روزانه خود را با افزايش تدريجي 5 گرم در هفته ادامه دهيد تا به ميزان مورد نظر برسيد. همچنينن مايعات زياد مصرف كنيد. بيشتر مردم با غلات پرفيبر شروع ميكنند اما اگر نمي‌خواهيد آن را با صبحانه مصرف كنيد، در هر ساعت ديگر از روز مي‌توانيد اين كار را انجام دهيد.

2- ورزش: ورزش انتقال مواد دفعي را از روده تسهيل مي‌كند. به همين دليل است كه كساني كه عادت به ورزش كردن دارند، كمتر به سرطان مبتلا مي‌شوند. همچون غذاي پرفيبر ورزش نيز داراي فوايد زيادي به جز جلوگيري از يبوست است. ورزش خطر بيماري قلبي، سكته مغزي، فشار خون بالا، چاقي، ديابت، اختلال نعوظ و بسياري مشكلات ديگر را كاهش مي‌دهد. براي سلامتي قلب‌تان و همچنين كاركرد روده‌هاي‌تان هر روز به طور مرتب ورزش كنيد. نيم ساعت پياده روي در روز براي شروع عالي است.

3- مايعات: دكترها ديگر عقيده ندارند كه هر كس روزانه به هشت ليوان آب احتياج دارد. اما هركس با يبوست مزمن بايد روزانه 6 تا هشت ليوان آب بنوشد.

4- يك عادت خوب: هميشه به محض احساس دفع به توالت برويد.

نگهداشتن مدفوع پيامي غلط براي روده هاي‌تان به همراه دارد. به علاوه هر روز وقتي را به گذرانيدن در توالت اختصاص دهيد. از آنجايي كه اين كار كولون را تحريك مي كند؛ چند دقيقه بعد از صرف غذا بهترين زمان است.

با توجه به اينكه كه چاي و قهوه، كولون را تحريك مي‌كند، بهترين زمان دفع براي خيلي از مردم پس از صرف صبحانه است. به ويژه اگر آنقدر با هوش بوده باشند كه با صبحانه شان غلات سبوس دار مصرف كنند.

درمان دارويي يبوست

داروها مي‌توانند در درمان يبوست مزمن موثر باشند. با اين وجود شما بايد تنها زماني از دارو استفاده كنيد كه با وجود پرداختن به ورزش و مصرف غذاي پرفيبر هنوز يبوست داشته باشيد.

اولين اقدام مي‌تواند استفاده از رژيم غذايي پرفيبر و داروهاي حجيم‌كننده مدفوع نظير پسيليوم يا متيل‌سلولز باشد كه در صورت نياز مكمل فيبر غذايي شما هستند. اما در صورتي كه اين روش موثر واقع نشود، مي‌توانيد از دارو استفاده كنيد.

Harvard Men’s Health Watch
يکشنبه 5 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 990]