راه های افزایش بازدهی آبیاری

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: اقليم آب و هوايي در ايران متنوع بوده و داراي آب و هوايي متفاوت در نقاط مختلف است . به طوريكه نقاط خشك و گرم وسعت زيادي از كشور را تشكيل مي دهد .
در فصل تابستان درجه حرارت از 34 تا 50 درجه سانتيگراد (93 تا 122 درجه فارنهايت) متغير است و بارندگي ها نيز در بسياري از مناطق كشور محدود به دوره كوتاه زمستان و اوايل بهار آن هم به ميزان كم است در نقاط ديگر مانند قسمت شمالي كوه هاي البرز داراي باران نسبتاً كافي براي كشاورزي مي باشد .
در قسمت شمالي فلات مركزي ايران متوسط بارندگي ساليانه حدود 220 ميلي متر است . در حاليكه اين مقدار در قسمت جنوبي و جنوب شرقي به حدود 120 ميلي متر تقليل مي يابد.
به عنوان مثال از مساحت كل كشور حدود 13 درصد كمتر از 100 ميلي متر بارندگي و 61 درصد بين 100 تا 250 ميلي متر و 17 درصد بين 250 تا 500 ميلي متر و 8 درصد بين 500 تا 1000 ميلي متر و يك درصد بيش از هزرا ميلي متر بارندگي دارند .
پس در كشور ما تقريباً سه اقليم آب و هوايي غالب وجود دارد كه قسمت اعظم آن به وسعت 74 درصد يعني سه چهارم مساحت آن داراي اختصاصات آب و هوايي خشك و نيمه خشك با بارندگي كمتر از 250 ميليمتر و قسمت ديگر به وسعت 17 درصد داراي بارندگي نسبتاً متوسط بين 250 تا 500 ميلي متر جزو مناطق معتدل است و بقيه مساحت آن حدود 9 درصد با بارندگي بيش از 500 ميلي متر جزو مناطق مرطوب ايران محسوب مي شود .
پس شرايط جوي و ميزان بارندگي ايجاب مي نمايد كه در بخش وسيعي از مملكت ، براي كشت انواع محصولات زراعي آبياري انجام شود و به لحاظ همين اختلاف در اقليم هاي آب و هوايي، شيوه هاي كشت و انواع آنها و همچنين نوع آبياري با يكديگر فرق دارند.

مثلاً در مازندران بيشتر نوع كشت شالي است و بيشتر منابع آب قابل استحصال اين منطقه براي آبياري شاليزارها به كار گرفته مي شود و تنها روش آبياري براي شالي ،كرتي با استغراق دائم زمين مي باشد . لذا براي بالابردن بازدهي آبياري بايد عواملي مانند ميزان تعرق گياه ، تبخير از سطح آزاد ، ميزان استغراق گياه و سرازيرشدن آب از مزرعه ، فرونشست عمقي آب در خاك نفوذ عمودي و نفوذ افقي و بالاخره تلفات انتقال آب تا آبگير مزرعه و شبكه توزيع مربوط به آن را مشخص كرد .
لذا براي افزايش بازدهي آبياري اقداماتي به شرح زير ضروري است :
1. قطعه بندي و تسطيح اراضي و بهبود شيب اراضي با ماشين آلات و وسايل تسطيح ، همچنين بايد از كشت شالي در اراضي شيبدار و دامنه كوهها و همچنين سواحل دريا به دليل پرت زياد آب تا زماني كه اراضي مرغوب قابل كشت در دشت وجود دارد ،جلوگيري شود .
2. پوشش كانالهاي آبرساني و انهار در مناطقي كه افت در مسير آبرساني مشهود است .
3. كم نمودن نفوذ پذيري خاك بستر در صورتي كه نوع خاك سبك و دانه درشت باشد با افزايش رس و تحكيم آن ، در صورتي كه امكان پوشش بتوني به دليل هزينه زياد مقدور نباشد .
4. از بين بردن پيچ و خمهاي كاناهاي سنتي و لايروبي انهار و پاك كردن عوامل كند كننده سرعت نظير : خارو خاشاك و علفهاي هرز و همچنين لايروبي و بهسازي شبكه زهكشها و اصلاح آب بندانها با بالابردن حجم ذخيره اي آنها
5. احداث بندها و دريچه هاي تقسيم و بندهاي گابيوني با نصب دريچه و مقسم و اشل اندازه گيري .
6. ايجاد انگيزه براي بالابردن بازدهي آبياري در كشاورزان .
7. اصلاح و تغيير روشهاي آبياري سنتي به سيستم آبياري تحت فشار براي ساير محصولات كشاورزي .
8. تهيه و تدوين برنامه گردش آب و اعمال مديريت بهينه توزيع در بهره برداري از تأسيسات مربوطه . چون بر خلاف روش آبياري تحت فشار ، سيستمهاي آبياري سطحي مستلزم يك كار مديريتي و نظارت دقيق در توزيع صحيح است تا يك كار سرمايه گذاري . هرچند كشاورزان با اين روش به تجربه آشنايي دارند ليكن پيشرفتهاي علمي و انتقال دانش فني در زمينه بالابردن بازدهي آبياري به كشاورزان انتقال نيافته است .
9. تدوين برنامه و اجراي طرح جامع آموزش و ترويج كشاورزي .
1-9 - مشخص نمودن نوع و بافت خاك هر منطقه و ميزان نفوذ پذيري آن .
2-9 - مقدار آب مورد نياز براي هر هكتار و كيفيت آن در منطقه جهت هر نوع گياه .
3-9- نياز آبي گياه در طي مراحل رشد و مشخص نمودن فواصل زمان آبياري براي هرگياه با توجه به آب و هواي هر منطقه .
4-9- مشخص نمودن انواع گياهان قابل كشت ( الگوي كشت) در هر منطقه با توجه به شرايط اقليمي و آب و خاك .
5-9- رعايت الگوي كشت توسط كشاورزان و تضمين خريد و فروش اين محصولات توسط ارگانهاي ذيربط دولتي .
تاثیر آبیاری بر رشد گیاهان : كم آبی در گیاهان به صورت علایمی مانند توقف رشد , كوچكتر شدن برگ , كوتاه شدن فاصله میان گره ها , بد شكل شدن برگ ها , سوختگی حاشیه برگ ها و ریزش برگ در گیاهان حساس به ریزش برگ مشاهده می شود . علایم كمبود آب در گل داوودی شامل تیره شدن برگ ها و در بگونیا به صورت خاكستری شدن برگ ها دیده می شود.
پر آبی به صورت علایمی مانند افزایش ارتفاع گیاه , آبدار شدن ساقه و نرم و شكننده شدن و گاهی پژمردگی و مرگ گیاه (در معرض نور ) , كاهش اكسیژن و صدمه به ریشه و عدم جذب آب و مواد غذایی و در نهایت پژمردگی و توقف رشد نمایان می شود . پر آبی به معنی مصرف بیش از حد آب در هر دور آبیاری نیست بلكه نشان دهنده تكرار دفعات استفاده از آب است . در زمستان گیاهان در مدت طولانی در معرض آب و هوای ابری هستند و معمولا یك یا دو روز در معرض هوای آفتابی قرار می گیرند . گیاهانی كه به نور كم عادت كرده اند نمی توانند به سرعت به شدت نور زیاد پاسخ دهند در نتیجه مقدار آب كمی كه از طریق ریشه ها جذب می شود نمی تواند مقدار آب از دست رفته از طریق تعرق را جبران نماید و پژمردگی اتفاق می افتد در این حالت ممكن است تصور شود كه گیاه به آبیاری نیاز دارد ولی آبیاری مشكل را حادتر می كند . كندن خاك نشان می دهد كه خاك مرطوب اما سرد است . پس سرما عامل اصلی است و ریشه ها نمی توانند آب جذب كنند .
زمان آبیاری : مدیریت آبیاری عامل اصلی در موفقیت كشت است . نیاز های رطوبتی گیاه با مرحله رشد فرق می كند و داننهال نسبت به گیاه بالغ به آب كمتری نیاز دارد . فصل سال بر میزان آب مورد نیاز موثر است . میزان نیاز آبی در تابستان بیشتر از زمستان است . نوع بستر رشد به كار رفته , سیستم حرارتی , نوع گلدان و نوع محصول نیز بر میزان نیاز آبی موثر است . بهترین روش برای راهنمایی كشاورز برای آبیاری استفاده از تجربیات سال های گذشته است كه چه مقدار آب مصرف شده و واكنش گیاه به آن چگونه بوده است . ساده ترین روش استفاده از تانسیومتر است .
باید در زمان مناسب زمین یا گلدان را به خوبی آبیاری كرد . آبیاری ناقص (مثلا اگر نصف آب مورد نیاز داده شود) باعث می شود فقط نیمه بالایی سطح خاك خیس شده و نیمه دیگر آن خشگ باقی بماند و گیاه زود تر از موعد مقرر نیاز آبیاری مجدد پیدا می كند . و تكرار این عمل باعث صدمه به ریشه واز بین رفتن آن می شود . مقدار آب خارجی از گلدان باید حدود 15 – 10 درصد آب داده شده به گلدان باشد تا باعث شستشوی املاح از خاك و جلوگیری از تجمع آن شود .
به طور كلی هر متر مربع بستر كشت به عمق 1 سانتی متر به 1/1 لیتر آب و هر متر مربع كاشت با 18 سانتی متر عمق به 20 لیتر آب نیاز دارد .
ph آب آبیاری : بهترینph بین 5/5 تا 7 متغیر است . خاك اره نرم و ظروف تورب یا پیت باعث كاهش ph آب و اسیدی شدن آن می شود .
سیستم های آبیاری : در گلخانه ها روش های مختلفی جهت آبیاری گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد كه مهمترین آن ها به اختصار شرح داده می شود .
آبیاری دستی :آبیاری دستی ابتدایی ترین و متداول ترین روش است . از معایب آن می توان به زیاد شدن هزینه كارگری . اتلاف وقت , شسته شدن خاك و پاشیدن گل روی شاخساره گیاهان اشاره نمود . در این روش باید تمام گلخانه را لوله كشی كرد و شیر های آب در دو طرف سطح زمین انجام شود چون فشار آب موجب شسته شدن سطح خاك و فشردگی آن می شود . با استفاده از سر شیلنگ فشار آب كاهش می یابد .
آبیاری قطره ای : در این روش آبیاری از لوله پلاستیكی و پلی وینیل كلرید استفاده می شود (لوله نوع دوم نیازی به قیم نداشته و لنگر نمی اندازد) . بسته به دما , نوع خاك و گیاه حدود یك لیتر آب در متر مربع لازم است . از مزایای این روش می توان به شسته شدن نمك خاك , صرفه جویی در آب از طریق پخش مستقیم آب در اطراف ریشه و تسهیل كوددهی اشاره كرد .
آبیاری مه افشانی یا میست :در این روش پخش آب به صورت قطرات ریز در محیط كشت برخی از گیاهان زینتی و قلمه ها صورت می گیرد . پخش متناوب آب باعث كاهش دما و افزایش رطوبت در اطراف قلمه ها و در نهایت پایین آمدن تبخیر و تعرق می شود .
آبیاری زیر زمینی : در این روش با خاصیت كاپیلاریته آب بیشتری در دسترس گیاهان قرار می گیرد . در روش كشت مستقیم گیاه , در قسمت تحتانی یك لوله سفال به شكل 8 قرار داده می شود . كف بستر مقداری سنگریزه ریخته و به آن خاك اضافه می كنند و سپس گیاهان را داخل آن می كارند . در بهار و تابستان و اوایل پاییز با غرقاب كردن بستر آبیاری انجام می گیرد و مازاد آب خارج می شود . روش های دیگر آبیاری بستر كشت گیاهان گلخانه ی از روش های ذیل نیز استفاده می شود : آبیاری بارانی , آبیاری ثقلی(میكرودریپ), آبیاری نورانی, مه پاشی دینامیكی

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 604]