ضرورت بهکارگیری gis در سطح ملی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: مروری بر تجارب یازده کشور مختلف به عنوان الگوهای پیشرو در امر برپایی GIS ملی و نتایج حاصل از آن برای ایران بسیار مفید بوده و میتواند مورد استفاده دستاندرکاران شهری قرار گیرد.

در چند دهه اخیر فنآوری GIS (سیستم اطلاعات جغرافیایی (مکانی) - ساج) موجب شد تا کاربردهای دادههای جغرافیایی و مکانی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. آنچه باعث شده تا کشورهای صنعتی، به خصوص آمریکا به فکر برپایی GIS ملی باشند ضرورت بهکارگیری این تکنولوژی در حیطه تصمیمگیریهای ملی براساس اطلاعات رقومی و در جهت توسعه پایدار بوده است؛ زیرا قابلیتهای این گونه سیستمها دولتها را ملزم میسازد تا بهکارگیری دادههای مکانی در قالب سیستمهای اطلاعات جغرافیایی، سیاستگذاری و تصمیمگیری کنند.

مروری بر تجارب یازده کشور مختلف (کشورهای نسل اول) به عنوان الگوهای پیشرو در امر برپایی GIS ملی و نتایج حاصل از آن برای کشورهای در حال توسعه به خصوص ایران که در بهکارگیری این تکنولوژی جوان است بسیار مفید بوده و میتواند مورد استفاده مدیران، کارشناسان و دستاندرکاران امر تصمیمسازی و سیاستگذاری قرار گیرد.

به طور اجمال کشورهای نسل اول نظیر قطر، استرالیا، کانادا، اندونزی، ژاپن، کره، مالزی، هلند، پرتغال، بریتانیا و ایالت متحده آمریکا در دهه نود با وجود اینکه نحوه عملکرد و اهداف آنها متفاوت بوده لیکن در چند مورد ذیل یکسان عمل کردهاند:

1 - اطلاعات تولید شده این کشورها ماهیتا اطلاعات ملی یا در سطوح ملی را شامل میشود.

2 - تمام اطلاعات آنها براساس اطلاعات جغرافیایی (دادههای مکانی یا عوارض جغرافیایی) یا به طور خلاصه اطلاعات مربوط به سرزمین و نفوس انسانی شکل گرفتهاند.

3 - اطلاعات آنها براساس زیرساختها و سیستمهای رقومی روزآمد شکل گرفتهاند.

بدیهی است تجارب فوق به عنوان پیشگامان نسل اول میتواند به عنواند درسهایی برای نسل دوم GIS ملی مورد استفاده قرار گیرد.

اهمیت اطلاعات مکانی

به دنبال نشست هشت کشور بزرگ صنعتی در سال 2001 میلادی متشکل از آمریکا، انگلیس، روسیه، ژاپن، آلمان، ایتالیا، فرانسه و کانادا که به گروه هشت موسوم است و انتشار منشور اوکیناوا، اهمیت موضوع بهکارگیری اطلاعات جغرافیایی در جهان امروز بیشتر آشکار شده بالاخص با توجه به اهدافی که در جهت یکسانسازی بستر فنآوری اطلاعات در جهان توسط جامعه جهانی دنبال میشود.

در بند 3 منشور اوکیناوا آمده است:

هر کس در هر کجا باید بتواند از مزایای GIS بهرهمند شود و هیچ کس نباید از منافع آن بیبهره بماند. جهش بسوی این جامعه اطلاعات جهانی بستگی به ارزشهای دموکراتیکی دارد که از توسعه جامعه بشری در مقولاتی همچون جریان آزاد اطلاعات و احترام به ارزشهای گوناگون و حتی رو در رو پاسداری کند. (روزنامه همشهری 10 مرداد 1380)

همینطور این موضوع در آمریکا در قالب راهبرد «دسترسی به دادهها و جمعآوری اطلاعات» برای دولت مرکزی مطرح بوده و این موضوع در پیام آلگور (1998) و فرمان اجرایی کلینتون، رییس جمهور آمریکا، بدینگونه بیان شده است:

«موج تازه امکانات فنآوری به ما این اجازه را داده است تا به جمعآوری، دسترسی، پردازش و نمایش هر آنچه که پیرامون ما است و حجم عظیم اطلاعات مربوط به سیاره خود و دادههای متنوع محیط زیست و پدیدههای فرهنگی و اجتماعی بپردازیم. بسیاری از این اطلاعات زمین مرجع بوده و تمامی آنها به بخشهای ویژهای از سطح زمین مرتبط میشوند.»

«اطلاعات جغرافیایی ضرورتی حیاتی برای توسعه پیشرفتهای اقتصادی است. این توسعه برای بقای نقش خویش در حمایت و نگهداری منابع طبیعی و حفظ محیط زیست متکی بر اطلاعات جغرافیایی است. فنآوری مدرن امروز این امکان را برای ما فراهم آوردهاند تا با توسعه مراحل جمعآوری، توزیع و کاربردی ساختن اطلاعات جغرافیایی و دادههای زمین مرجع به اهداف خویش دست یابیم. مصلحت ملی ایجاب میکند تا شاخه اجرایی GIS ملی توسعه یافته و در همکاری با ایالات، دولتهای محلی و بخش خصوصی در جهت ایجاد زیرساخت دادههای مکانی ملی اقدام کند و با حمایت از بخشهای خصوصی و دولتی کاربردهای اجرایی دادههای جغرافیایی نظیر حمل و نقل، توسعه اجتماعی، کشاورزی، مقابله با بلایا و حوادث غیرمترقبه، مدیریت محیط زیست و ... فنآوری اطلاعات را به منصه ظهور برساند. (ستاد اجرایی ریاست جمهوری 1994)

انباشتگی اطلاعات در دولتهای مرکزی و حجم تصمیمگیریها در محیط GIS بعد از برپایی GIS ملی به حدی بود که سیستمهای اطلاعات جغرافیایی را به مثابه یک مخروط شامل:

- قوانین

- استانداردها

- سیاستگذاریها

- شرایط ملی و منطقهای و

- الگوهای تصمیمگیری با لایههای متنوع اطلاعاتی

لقب داده که هر چه دسترسی و وجود دادههای مکانی در آن بیشتر باشد ارزش و مرغوبیت آن نیز به همان نسبت افزایش پیدا میکند.

دو تجربه بینالمللی به طور اجمال

یکی از مهمترین تجارب مهم در بهکارگیری GIS در کشورهای در حال توسعه الگوهای بهکار رفته در کشور ژاپن است که به لحاظ اینکه وجه تشابه از نظر زلزلهخیز بودن با ایران را دارد با اهمیت است. به اختصار اشاره میشود به این نکته که نقطه آغازین فعالیتهای دولت ژاپن در ایجاد زیرساخت دادههای مکانی ملی از زمانی بود که دولت ژاپن به منظور پاسخگویی به مردم و افکار عمومی پس از بروز فاجعه ملی زلزله شهر کوبه در ژانویه 1995، مرور کلی بر نحوه ارایه خدمات و مدیریت حوادث غیرمترقبه و امور ضروری را در دستور کار لقب داده که هر چه دسترسی و وجود دادههای مکانی در آن بیشتر باشد ارزش و مرغوبیت آن نیز به همان نسبت افزایش پیدا میکند.

از دیگر تجاربی که میتواند مورد توجه ما قرار گیرد تجربه کویت است که ضرورت ایجاد GIS ملی را به خوبی نمایان میسازد. در اینجا به همین قدر اکتفا میشود که بر اساس نظر کارشناسان، اگر سیستم اطلاعات جغرافیایی کویت وجود نداشت بعد از حمله عراق به کویت بازسازی آن کشور و تعیین و تثبیت مالکیتها با توجه به فجایع این جنگ میسر نبود.

مشکلات فراروی بهکارگیری GIS در ایران

حال با توجه به توسعه و پیشرفت کاربردها و علوم مربوط به سیستمهای اطلاعات جغرافیایی در سطح ملی در کشورهای توسعه یافته، ضرورت استفاده از این تکنولوژی با توجه به وجود انبوهی از اطلاعات زمین مرجع در سطح شهرها و به خصوص کلان شهرها که بیش از 90 درصد اطلاعات آنها مکانی است، بیش از پیش حس میشود. لذا ناگفته پیداست که برنامهریزی در این خصوص ضرورت دارد.

آن چه هدف این نوشتار است وجود حجم انبوه اطلاعات مکانیزه و غیرمکانیزه در مراکز و سازمانهای خدماتی و یا مدیریت شهری در سطح ملی و منطقهای به خصوص شهرها و شهرداریهاست که متاسفانه این اطلاعات غیرمنسجم در محیطهای متفاوت غیرهمگون با ساختارهای درهم ریخته و متفاوت غیرهمگون با ساختارهای درهمریخته و از هم است.

علیرغم این که سازمان نقشهبرداری کل کشور سالهاست به عنوان مسئول GIS ملی تمامی سعی و تلاش خود را به سامان دادن به این موضوع معطوف داشته، اما میتوان گفت توفیق کمی در این امر حاصل آمده است. اکنون مشکلات فراروی سیاستگذاران، مدیران و کارشناسان امر به کارگیری فنآوری GIS در ایران را میتوان به طور خلاصه به شرح زیر عنوان کرد:

1. فقدان همت و اهمیت علمی در فرهنگسازی و برنامهریزیهای خرد و کلان

2. کوتاهی در تدوین و انتشار استانداردهای ملی در تولید، جمعآوری، طبقهبندی و پردازش اطلاعات

3. رعایت نکردن استانداردهای مشخص جمعآوری، نگهداری و بهروزرسانی

4. فقدان استاندارد در سطح ملی به منظور تبادل و توزیع اطلاعات

5. نارسا و ناقص بودن استانداردهای ملی لازمه در تعیین ساختار اطلاعات

6. فقدان وجود Metadata و مراکز توزیع اطلاعات (Clearing House)

7. ناکارآمدی زیرساختهای ارتباطی و شبکههای نو در این عرصه زده شود.

لازم است سازمانها و نهادهایی که در سطح ملی نظیر طرح تکفا یا سازمان مدیریت و برنامهریزی مسئولیت مرتبط دارند با توجه به نیازهای روزافزون در این عرصه برنامهریزی کرده و با تعیین شاخصهایی برای ارزیابی فعالیتها و اقدامهایی که باید صورت گیرد، سازمانها و نهادهای مربوط را یاری داده تا در جهت تحقق GIS ملی گام اساسی بردارند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 341]