تحليلي بر تعامل هاي اخير بين المللي سينماي ايران سينما تا ملي نباشد جهاني نيست

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: تحليلي بر تعامل هاي اخير بين المللي سينماي ايران سينما تا ملي نباشد جهاني نيست
سينماي 78 ساله يا به قولي ديگر 109 ساله ايران، تا امروز مسيري پرفراز و نشيب را پيموده است. سينمايي كه در ابتدا توسط خارجي ها (مانند آوانس اوگانيانس در فيلم هايي همچون «آبي و رابي» و «حاجي آقا آكتور سينما») و كمپاني هاي خارجي (همچون امپريال فيلم هندوستان در فيلم هايي مثل «دختر لر») پا گرفت و بعداً توسط ايرانياني همچون دكتر اسماعيل كوشان و سيامك ياسمي و... در بعد تجاري و امثال فرخ غفاري و ابراهيم گلستان و... در بعد ظاهراً غيرتجاري پي گرفته شد. تا سال 1356 (يعني يك سال به پيروزي انقلاب اسلامي) كه توسط برخي تهيه كنندگان و دست اندركاران آن همچون عباس شباويز رسماً ورشكستگي اش اعلام گرديد. در واقع مي توان گفت، سينماي نوين ايران در سال هاي پس از انقلاب اسلامي بر ويرانه ها و خاكستر سينمايي بنياد نهاده شد و رشد كرد كه از ابتدا با خشت كج بالا رفته بود و سرانجام وقتي پاي هويت ايراني و ريشه هاي ملي مردم اين سرزمين به ميان آمد، مثل تارعنكبوت از هم پاشيد و فرو ريخت.
اما در سال هاي پس از انقلاب اسلامي، از آن رو كه اساساً تحولي با زيربناي فرهنگي روي داده بود، تمامي عرصه هاي فرهنگي و هنري اين ديار از جمله سينما نيز دستخوش تغييراتي محتوايي و سپس ساختاري گشت. سعي بر آن بود كه توليدات سينمايي، مفاهيم و ارزش هاي ملي و ايراني را منتقل سازند و شايد از همين رو بود كه سينماي ايران به زودي چهره و شاكله اي جهاني يافت. چرا كه به قولي «سينمايي جهاني مي شود كه در ابتدا ملي باشد و هويت اصلي ملتي را بروز دهد». از همين روست كه امثال جان فورد و كوروساوا و ياساجيرو ازو و حتي بازيگراني مانند جان وين و توشيرو ميفونه و جيشو ريو جهاني مي شوند، چرا كه در ابتدا هويت و ارزش هاي ملي و فرهنگي سرزمين خويش را عرضه داشته اند.
بازيگراني مانند ماكس فون سيدو يا فرناندو ري و يا ميشل سيمون هم در حقيقت به ترتيب با آثار اينگمار برگمان و لوييس بونوئل و ژان رنوار وجهه اي جهاني يافتند و سپس در فيلم هاي آمريكايي يا سينماي ديگر كشورها ظاهر شدند كه البته آن حضور هيچگاه نتوانست وجهه آنان را در فيلم هاي فيلمسازان نامبرده تكرار نمايد.
هضم هويت كشورها توسط هاليوود
سال هاست كه سينماي هاليوود در عرصه جهاني يكه تازي مي كند و تقريباً هماوردي براي خويش نمي يابد، اگرچه از سوي سينماگران مستقل خود آمريكا و ديگر كشورهاي غربي يا فيلمسازان كشورهاي شرقي، تلاش هاي بسياري براي ايستادن در مقابله هجوم سرسام آور آن سينما به فرهنگ و ارزش هاي ملي ديگر سرزمين ها صورت گرفته كه در برخي فرازها هم چندان ناموفق عمل نكرده و در صورت تداوم اميد توفيق بيشتري دارد.
اما در مقابل، هاليوود نيز بيكار ننشسته و همواره سعي در جذب و هضم سينماگران، فيلمسازان و هنرمندان ديگر كشورها داشته است. هنرمنداني كه با حضور در هاليوود، در واقع دوران طلايي خويش را از كف داده و به قول خودشان به كارگزاري براي كمپاني هاي هاليوود بدل شدند. اين اتفاق براي بسياري از بزرگان تاريخ سينما روي داد. كساني همچون فريتز لانگ كبير از بانيان سينماي اكسپرسيونيستي آلمان و خالق شاهكارهايي همچون «مرگ خسته»، «متروپليس»، «ام» و «دكتر مابوزه» و... كه در روزگار فاشيسم هيتلري به آمريكا گريخت و در دامان هاليوود به تكرار وسترن هاي آمريكايي و فيلم هايي مانند «مزرعه بدنام» با شركت مارلين ديتريش و امثال آن پرداخت. يا ژان رنوار افسانه اي كه وقتي پاي به هاليوود گذارد از جاودانه هايي مانند «توهم بزرگ» و «قاعده بازي» و «توني» ديگر خبري نشد و نهايت كارش، طنز نه چندان قابل توجه «سرجوخه فراري» به عنوان آخرين ساخته استاد بود!
امروزه نيز هاليوود با تأسيس استوديوها و بخش هاي به ظاهر مستقل در كنار كمپاني هاي اصلي مانند: «فاكس سرچرز» در كنار «فاكس قرن بيستم» يا «سوني كلاسيك» در همجواري «سوني» يا «مترو گلدوين مه ير اينديپندنت» در كنار «مترو گلدوين مه ير» و... سعي در جذب و هضم فيلمسازان ديگر كشورها نموده تا به اصطلاح كلكسيون خود را از سينماگران ساير ملل پرساخته و ادعاي تولد سينماي جهاني را از هاليوود بنمايد. همچنان كه مدام در مراسم اهداي جوايز آكادمي (اسكار) چنين ادعاهايي را توسط مجريان و اعطاكنندگان جوايز تكرار مي كند.
اينك هاليوود با پروپاگانداي شديد در رسانه هايش به كوس و كرنا مي زند كه توانسته امثال آلخاندروآمنابار اسپانيايي و گيلرمو دل تورو و آلفونسو كوارون مكزيكي و والتر سالس برزيلي و انگ لي تايواني و گوين هود آفريقاي جنوبي و ژان پي ير ژونه فرانسوي و شكر كاپور هندي و... به علاوه بازيگراني همچون جت لي و ژانگ زيي چيني و نيكول كيدمن و نائومي واتس استراليايي و ژوليت بينوش و ونسان كسل فرانسوي و كلاس ماريا براندر و برونو گاتس آلماني و... را يك جا به خدمت بگيرد و سينمايش را به اصطلاح چندين مليتي (MULTY NATIONS)بگرداند.
اين در حالي است كه همه آن آدم هاي ديگر مليت ها و هنرمندان كشورهاي مختلف در خدمت تفكر و انديشه هاليوودي قرار گرفته اند كه- به قول «ريك آلتمن» استاد دانشگاه پرينستن آمريكا- بيش از 100 سال است، فرهنگ ديگر سرزمين ها را مورد هجوم قرار داده است.
اينچنين است كه انگ لي از فيلم هاي قابل توجهي همچون «بخور، بنوش، زن، مرد» در مورد آداب و آيين و سنت هاي تايواني به ساختن فيلم هاي هاليوودي و با هويت آمريكايي همچون «هالك» و «توفان يخ» ناگزير شده و بالاخره با «كوهستان بروكبك» در باتلاق ضداخلاقيات شرم آوري سقوط مي كند كه حتي آكادمي نشينان نيز آن را برنمي تابند و حاضر نيستند به آن فيلم، اسكار بهترين را اعطاء نمايند.
والتر سالس كه با فيلم «ايستگاه مركزي» كه ضمن ارائه تصويري واقع گرايانه از جامعه برزيل، تحسين همگان را برانگيخته بود به ساختن فيلم پيش پا افتاده اي از سينماي هراس معمول هاليوود كشيده شد و فيلم «آب تيره» را كارگرداني كرد و گوين هود آفريقايي كه با فيلم «توتسي» شمه اي از استثمار سياهان در آفريقاي جنوبي را به تصوير كشيده بود، سال گذشته با فيلم «انتقال سري» (Rendition) بر جنگ به اصطلاح ضد تروريستي و در واقع اشغالگرانه آمريكا در ديگر كشورها صحه گذارد و در خدمت طرح و برنامه هاي امپرياليسم آمريكا براي ژاندارمي جهان درآمد.
اينها همه در شرايطي اتفاق مي افتد كه امروزه به شهادت كارشناسان و ناظران آگاه بين المللي، دولت آمريكا و اعوان و انصارش در تهاجمي ترين حالت خويش در طول تاريخ معاصر (حتي نسبت به دوران جنگ سرد و يا اشغال ويتنام جنوبي و جنگ با ويت كنگ ها) بسر مي برند و در اين جهت بيشترين استفاده را از سينماي هاليوود (در طول تاريخ اين به اصطلاح كارخانه روياسازي) مي كنند تا آن حد صداي يكي از تندروترين سياستمداران آمريكايي (برژينسكي، مشاور امنيت ملي جيمي كارتر، رئيس جمهور سابق آمريكا) را درآورده اند كه با اين نوع تبليغات يك طرفه در فيلم هاي هاليوودي عليه مسلمانان و مردم خاورميانه، بيم يك هولوكاست خطرناكتري نسبت به مسلمانان احساس مي شود!!
نمونه اي از حضور ملي
در سينماي جهاني
در چنين شرايطي نمايش جهاني يك اثر ملي از سينماي ايران و تحميل هنرمنداني كه در اين گونه آثار، هويت ملي و ارزش هاي ديرين سرزمين خود را نمايانده اند به جشنواره ها و بازارهاي سينمايي دنيا (كه تحت فشار اقتصادي كمپاني هاي آمريكايي از هرگونه تعامل با ايران و سينماي آن نهي شده اند)، يك موفقيت عظيم براي سينماي ايران و جهاني شدن آن به شمار مي آيد. همچنان كه چندي پيش هفته نامه معتبر نيوزويك (شماره 15 اوت 2008) ضمن اشاره به موفقيت تيم المپياد دانشجويان دانشگاه صنعتي شريف در مسابقات علمي دانشگاه استانفورد، نوشته بود كه «هاروارد را فراموش كنيد! يكي از بهترين مراكز آموزش عالي دنيا در ايران است» و اين توفيق بزرگ و مهمي براي جامعه علمي و دانشگاهي سرزمين ما بود كه براي نخستين بار خودش را در عرصه بين المللي نشان داد و همه آن دانش و افتخارات را تقديم مردم مملكت خود كرد.
اين چنين است كه دريافت خرس نقره اي بهترين بازيگري از جشنواره برلين 2008 براي رضا ناجي و به خاطر فيلم «آواز گنجشك ها»، اوجي در جهاني شدن سينماي ايران و خصوصاً شاخه بازيگري آن به شمار مي آيد. آنچه كه قطعاً در بازي في المثل شهره آغداشلو براي فيلم «خانه اي از شن و مه» (و اديم پرلمن) كه در آن ايرانيان مقيم خارج كشور و مليت ايراني به سختي تحقير شده بودند (سرهنگ فراري ايراني در آمريكا ضمن تصرف خانه يك آمريكايي مستأصل، به دلالي و معامله آن خانه روي مي آورد، در حالي كه در سرزمين ديگران راهي براي گريز از آن خفت و خواري ندارد!) يا بازي همين هنرپيشه به اصطلاح ايراني در سريال «24» در نقش يك زن ايراني تروريست، زمين تا آسمان تفاوت دارد.
في الواقع در فيلم «آواز گنجشك ها» هنرمند ايراني، با هويت و انديشه و ارزش هاي خود و سرزمين اش، هنرش را به باور جهانيان مي نشاند ولي در فيلم «خانه اي از شن و مه» يا سريال «24» يك تفكر استعماري و مخرب پشت كار قرار مي گيرد، تفكري كه در صدد محكوميت ناعادلانه و غير منصفانه همان هويت و سرزمين است. چگونه يك ايراني مي تواند در نقشي بازي كند كه سال هاست حاكمان آمريكا سعي دارند انگ آن را به ملت شريف ايران بچسبانند، در حالي كه در طي اين سال ها و علي رغم تبليغات گسترده خود، هنوز نتوانسته اند مدرك و سندي ارائه كنند كه حتي يك نفر ايراني در يكي از اين هزاران عمل تروريستي كه در دنيا اجرا شده، شركت داشته است: آنگاه يك بازيگر مدعي ايراني بودن، اين نقش را به آساني براي آنها بازي مي نمايد؟! آيا مي توان حتي نام ايراني را بر فرد مذكور اطلاق كرد؟ در واقع وي فردي است مانند ساير هنرپيشه هاي سريال «24» كه هويت هاي ديگري ارائه مي كند. هويت هايي بنا به خواست و صلاحديد سازندگان فيلم.
مجموعه دروغ ها
به راستي چقدر براي شما اهميت دارد كه في المثل در يك فيلم معروف آمريكايي همچون «اينديانا جونز» يا «جنگ ستارگان» و يا «جيمزباند» به جز چند بازيگر اصلي (كه حتماً از سوپراستارهاي هاليوودي هستند) ساير هنرپيشه هاي فيلم از چه كشور يا از كدامين مليت هستند؟ آيا هيچ گاه به آن بازيگران ديگر كشورها اجازه داده مي شود در نقشي كه براي يكي از آن سوپراستارها در نظر گرفته شده، ظاهر شوند؟ مثلاً در قسمت چهارم سري «اينديانا جونز» تحت عنوان «قلمرو جمجمه بلورين» جمعي از بازيگران روس و همچنين برخي كشورهاي آمريكاي لاتين، به ايفاي نقش هاي كوچك و بزرگ پرداخته بودند. كداميك از آنان يا حداقل نامشان را به ياد داريد؟ حضور در فيلم مذكور، تا چه حد به جهاني شدن آنها كمك كرده است؟
داستان فيلم «مجموعه دروغ ها» (كه بازيگري ايراني در آن نقش آفريني نموده) درباره يك ژورناليست سابق است كه به استخدام سازمان CIA درآمده و مأمور نابودي يكي از سران گروه القاعده در اردن مي گردد كه از سوي رئيس عمليات مخفي آن كشور حمايت شده است.
ريدلي اسكات فيلمساز شناخته شده اي در سينماي هاليوود به شمار مي آيد كه در آثارش همواره وجه تبليغاتي و پروپاگاندا براي دستگاه حاكمه ايالات متحده و سياست هاي جنگ طلبانه اش بر ساير وجوه هنري وي چربيده است. فيلم هايي همچون «فتح بهشت: 1492»، «جي آي جين»، «گلادياتور» و...
پس از حادثه 11 سپتامبر 2001، ريدلي اسكات در جمع فيلمسازاني قرار گرفت كه قرار بود براي بازيابي غرور لكه دار شدن آمريكاييان، فيلم هاي تبليغاتي بسازد و در همين مسير بود كه «سقوط بلك هاوك» را جلوي دوربين برد تا در كنار ساير آثار سينماي پروپاگانداي آمريكا پس از 11 سپتامبر، فيلم هايش را در خدمت سياست هاي تجاوزكارانه سردمداران نئوكنسرواتيو آمريكا قرار دهد. اين كار تبليغاتي با فيلم «قلمرو بهشت» كه پس از سال ها، گريز مجددي به جنگ هاي صليبي و داغ دل بازماندگان صليبيون به خاطر شكست از مسلمين بود، سر و شكل بي واسطه تري را يافت (از همين رو بود وقتي ژنرال النبي در جنگ جهاني اول پس از شكست عثماني همراه با ديگر قشون انگليس به فلسطين رسيد، در بالاي قبر صلاح الدين ايوبي شمشير برزمين كوبيد و گفت: حالا جنگ هاي صليبي به پايان رسيد! و يا به همين دليل بود كه جرج دبليو بوش، پس از قضيه 11 سپتامبر، ضمن هشدار به مسلمانان هشدار داد كه جنگ صليبي ديگري آغاز شده است) و از همين رو ريدلي اسكات در فيلم «قلمرو بهشت» به غم خواري صليبي ها و مذمت ارتش اسلام و حتي سردارشان صلاح الدين ايوبي پرداخت تا در اذهان امروز، تاريخ را به سود صليبي هاي قرن بيست و يكم تحريف نمايد!
به هر حال از حال و هوا و قصه فيلم «مجموعه دروغ ها» و شناختي كه از ريدلي اسكات و فيلمنامه نويسش يعني ويليام ماناهان (نويسنده همان فيلمنامه «قلمرو بهشت») داريم، به نظر مي آيد، فيلم مذكور نيز تبليغات ديگري در مورد همان سياست هاي جنگي بوش و دار و دسته اش تحت عنوان لزوم مقابله با تروريسم باشد. به هر حال بازي در فيلم مذكور از جهت آنكه در يك فيلم هاليوودي با تفكر و انديشه حاكم بر آمريكا صورت گرفته (كه به لحاظ جهاني انديشه و تفكري در اقليت به شمار آمده و حتي تعلق به همه آمريكا هم ندارد) بنابراين نمي تواند يك حضور جهاني براي سينماي ايران تلقي شود.
به يادمان باشد آمريكاييان همواره علاقه مندند هر آنچه متعلق به آنهاست و هر آنجا كه خود حضور دارند را جهاني اعلام نمايند! مثلاً جنگ هايي را كه در ميان سال هاي 1914 و 1918 و همچنين مابين 1939 تا 1945 تنها بخشي از قاره اروپا و قسمت ناچيزي از آسيا و آفريقا را در بر گرفت را «جنگ هاي جهاني» اعلام كردند. يا خود و حاكمان 4 كشور ديگر دائمي شوراي امنيت سازمان ملل را در برابر بيش از 200 كشور ديگر دنيا، جامعه جهاني مي خوانند و مراسم اسكار كه تنها به فيلم هاي نمايش داده شده در لس آنجلس اختصاص داشته و فقط 4 درصد جوايزش شامل حال فيلم هاي ديگر كشورها مي شود را تحت غوغاي رسانه ها، به جهاني ترين مراسم سينمايي سال تبديل كرده اند. اينچنين است كه فيلم هاي خود را نيز آثار جهاني معرفي كرده و به ديگران هم چنين القاء مي نمايند، اگرچه تنها دغدغه هاي گروه كوچكي را در بر بگيرد!! پس مطلوب آن است كه شيفته و واله اين تبليغات و هياهو نشده و به موضوعات و عرصه هاي واقعاً جهاني و بين المللي بينديشيم.
چهارشنبه 24 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 99]