حمله به غول گازی!!!

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: این لكه، توده گاز دواری است كه بسان گردبادی مخوف و غولآسا سالهاست این سیاره را درمینوردد. قطر این لكه كه گاهی به كلی محو میشود سه برابر قطر زمین است و رنگ آن معمولا از قرمز آجری به قهوهای كمرنگ تغییر میكند.

در مارس ۱۹۹۳ سه اخترشناس به نامهای یوجین شومیكر (E.Shoemaker)، كارلین شومیكر (C.Shoemaker) و دیوید لوی (D.Levy) ستاره دنبالهداری را نزدیك مشتری كشف كردند. این دنبالهدار بعدها « شومیكر-لوی ۹» نام گرفت. به علت جاذبه مشتری این ستاره دنبالهدار به سوی مشتری كشیده شد. هنگامی كه دنبالهدار كشف شد به ۲۱ تكه شكسته شده بود، احتمالا هنگامی كه به سیاره نزدیك میشد در اثر جاذبه مشتری متلاشی شده بود.

گویی مشتری كه سالهاست سیارات داخلی منظومه شمسی را گاهی هدف حملات سیاركی قرار میداد و گاهی سپر بلای جانشان میشود، چارهای جز تن دادن به سرنوشت نداشت. محاسبات بر مبنای مكان و سرعت دنبالهدار نشان داد كه در ژوییه ۱۹۹۴ تكههای دنبالهدار با اتمسفر مشتری برخورد خواهند كرد. چند روز پیش از برخورد نخستین تكه از این دنبالهدار با مشتری، سرعت آن به ۲۱۶ هزار كیلومتر بر ساعت رسیده بود. دانشمندان امیدوار بودند كه اطلاعات زیادی از اثرات برخورد این دنبالهدار و سیاره به دست آورند.

اخترشناسان تلسكوپهای بزرگ و مهم روی زمین را در تاریخ پیشبینی شده به سوی مشتری نشانه رفتند. تلسكوپ قدرتمند هابل و فضاپیمای گالیله كه در آن زمان رهسپار مشتری بود نیز تمام هوش و حواسشان را به این حادثه نادر داده بودند. متاسفانه نخستین تكهها به پشت مشتری كه از زمین و تلسكوپ هابل قابل مشاهده نبود برخورد كرد اما چرخش وضعی مشتری باعث شد كه نیم ساعت پس از آن برخورد سهمگین، محل حادثه در برابر دیدگان اخترشناسان قرار گیرد. تنها شاهد عینی ماجرا فضاپیمای گالیله بود كه او هم نتوانست اسرار را هویدا كند.

در واقع برخورد به طور مستقیم توسط فضاپیمای گالیله كه در فاصله ۲۴۰ میلیون كیلومتری سیاره قرار داشت قابل مشاهده بود اما به دلیل ریسك از كار افتادن دستگاههای فضاپیما و از دست دادن هدف اصلی ماموریت، دادهها ثبت و ارسال نشد. در بزرگترین محل برخورد، دمای اتمسفر به چیزی بین ۱۵ تا ۲۰ هزار درجه سانتیگراد رسید. عظمت برخورد به حدی بود كه یك هفته طول كشید تا دمای محیط در محل حادثه به شرایط عادی برگردد.

برخورد بزرگترین قطعه دنبالهدار با اتمسفر مشتری، لكه سیاهرنگی به قطر ۱۲ هزار كیلومتر پدید آورد كه به تخمین اخترشناسان انرژی آزاد شده از این برخورد معادل انفجار ۶ میلیون مگاتن تی.ان.تی بود. این مقدار ۶۰۰ برابر انرژیای است كه از انفجار تمام بمبهای هستهای موجود در كره زمین تولید خواهد شد. چنین برخوردی با زمین بیشك چیزی از این تنها سیاره زنده منظومه شمسی به جا نمیگذاشت.

مشتری پنجمین سیاره نزدیك به خورشید و نخستین غول از چهار غول گازی منظومه شمسی است كه در میان سیارات این منظومه بزرگترین حجم و بیشترین جرم را دارد و هنگامی كه در آسمان پدیدار میشود، بهجز از زهره از تمام ستارگان و سیارههای دیگر نورانیتر دیده میشود. موقع رصد مشتری اشكال گوناگونی در این سیاره دیده میشود كه حتی با تلسكوپ كوچك و آماتور نیز قابل رویت است. زمانی كه به مشتری نگاه میكنیم، فقط ابرها و توفانهای جو فوقانی آن را میبینیم. حتی چشمان تیزبین تلسكوپهای مستقر در سفینههای فضایی نیز نمیتوانند از سطح پنهان در زیر هزاران كیلومتر گاز تیرهرنگ تشكیلدهنده جو آن تصویری به دست آورند. حجم این سیاره ۱۳۰۰ برابر زمین و جرم آن ۵/۲ برابر جرم تمام سیارات منظومه شمسی است. جو درونی سیاره از حدود ۱۰۰۰ كیلومتر پایینتر از ابرهای فوقانی آغاز میشود كه در این نقطه گاز هیدروژن به صورت مایع درمی آید. در اعماق پایینتر، هیدروژن حالت فلزی به خود میگیرد.

جرم مشتری ۳۱۸ بار بیشتر از زمین است اما با وجود چنین جرمی، چگالی به نسبت پایینی دارد. متوسط چگالی این سیاره اندكی بیشتر از چگالی آب است و به ۱٫۳ گرم در سانتیمترمكعب میرسد. عناصر شیمیایی سازنده مشتری بیشتر شبیه خورشیدند تا زمین. احتمالا مشتری هستهای از عناصر سنگین دارد كه تركیب آن مشابه تركیب هسته زمین اما ۲۰ تا ۳۰ برابر سنگینتر خواهد بود. نیروی جاذبه در سطح این سیاره ۲٫۴ برابر نیروی جاذبه در سطح زمین است.

دمای هوا در ابرهای فوقانی مشتری در حدود ۱۴۵درجه سانتیگراد زیر صفر است. اندازهگیریها نشان میدهد كه دمای مشتری با افزایش عمق در زیر ابرها، افزایش مییابد. دمای هوا در سطحی كه فشار اتمسفر ۱۰ برابر فشار جو زمین است، به ۲۱ درجه سانتیگراد بالای صفر میرسد. با پیشروی به اعماق مشتری و رسیدن به مركز آن به هستهای سنگی و بسیار داغ میرسیم كه حرارتش به ۲۴ هزار درجه سانتیگراد میرسد. دمای مركز مشتری حتی از دمای سطح خورشید نیز بیشتر است. تصویری كه فضاپیمای وویجر ۱ در ۲۵ فوریه سال ۱۹۷۹ از فاصله ۹.۲ میلیون كیلومتری از مشتری گرفته است یكی از دقیقترین تصاویر به دست آمده از مشتری است كه جزییات ارزشمندی از مشتری را نشان میدهد. بارزترین جلوه سطح مشتری در این تصویر «لكه سرخ بزرگ» است.

این لكه، توده گاز دواری است كه بسان گردبادی مخوف و غولآسا سالهاست این سیاره را درمینوردد. قطر این لكه كه گاهی به كلی محو میشود سه برابر قطر زمین است و رنگ آن معمولا از قرمز آجری به قهوهای كمرنگ تغییر میكند. احتمالا وجود مقدار كمی فسفر و گوگرد در كریستالهای آمونیاك باعث شده است این لكه به رنگ قرمز تیره درآید. سرعت چرخش لكه در لبه آن به۳۶۰ كیلومتر بر ساعت میرسد. این لكه از محیط اطراف خود بلندتر و سردتر است و هر ۱۲ روز زمینی، یك دور در جهت عكس عقربههای ساعت به دور خودش میچرخد. این لكه در فاصله یكسانی از استوا به آرامی از شرق به غرب حركت میكند. از زمانی كه مشتری در قرن هفدهم در چشمی تلسكوپ منجمان آشكار شد تاكنون، این لكه تغییرات چندانی نكرده است.

تفسیر : روزنامه کارگزاران

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 122]