بررسي تركيب انسان از روح و بدن در نگاه قرآني

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: بررسي تركيب انسان از روح و بدن در نگاه قرآني
گروه خبرنگاران افتخاري / احسن ميرزايي : كسانيكه به معارف اسلامى تا اندازه‌اى آشنايى دارند مي‌دانند كه در خلال بيانات كتاب و سنت سخن روح و جسم يا نفس و بدن بسيار بميان مي‌آيد و يا اينكه تصور جسم و بدن كه به كمك حس درك مي‌شود تا اندازه‌اى آسان است و تصور روح و نفس خالى از ابهام و پيچيدگى نيست.
به گزارش خبرنگار افتخاري خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، اهل بحث از متكلمين و فلاسفه شيعه و سنى در حقيقت روح نظريات مختلفى دارند، ولى تا اندازه‌اى مسلم است كه روح و بدن در نظر اسلام دو واقعيت مخالف همديگر مي‌باشند. بدن بواسطه مرگ خواص حيات را از دست مي‌دهد و تدريجا متلاشى مي‌شود ولى روح نه اينگونه است بلكه حيات بالاصاله از آن روح است و تا روح به بدن متعلق است بدن نيز از وى كسب حيات مي‌كند و هنگامي‌‌كه روح از بدن مفارقت كرد و علقه خود را بريد(مرگ) بدن از كار مي‌افتد و روح همچنان به حيات خود ادامه مي‌دهد.

آنچه با تدبر در آيات قرآن كريم و بيانات ائمه اهل بيت (ع ) بدست مي‌آيد اينست كه روح انسانى پديده‌اي است غير عادى كه با پديده بدن يك نوع همبستگى و يگانگى دارد. خداى متعال در كتاب خود مي‌فرمايد«لقد خلقنا الانسان من سلالة من طين ثم جعلناه نطفة فى قرار مكين ثم خلقنا النطفة علقة و خلقنا العلقة مضغة فخلقنا المضغة عظاما فكسونا العظام لحما ثم انشأ ناه خلقا آخر » (سوره مؤمنون آيه 12-14 ).

يعني: «تحقيقا ما انسان را از خلاصه كه از گل گرفته شده بود آفريديم، سپس او را نطفه‌اى قرار داديم در جايگاه آرامى سپس نطفه را خونى بسته كرديم پس خون بسته را گوشتى جويده شده كرديم سپس گوشت جويده شده را استخوان‌هائى كرديم پس استخوان‌‌ها را گوشت پوشانيديم پس از آن او را آفريده ديگرى بي‌سابقه قرار داديم».

از سياق آيات روشن است كه صدر آيات، آفرينش تدريجى مادى را وصف مي‌كند و در ذيل كه به پيدايش روح يا شعور و اراده اشاره مي‌كند آفرينش ديگرى را بيان مي‌كند كه با نوع آفرينش قبلى مغاير است.

و در جاى ديگر در پاسخ استبعاد منكرين معاد به اين مضمون كه انسان پس از مرگ و متلاشى شدن بدن و گم شدن او در ميان اجزاء زمين چگونه آفرينش تازه‌اى پيدا كرده انسان نخستين مي‌شود، مي‌فرمايد( بگو فرشته مرگ شما را از ابدانتان مي‌گيرد پس از آن بسوى خداى خودتان برمي‌گرديد يعنى آنچه پس از مرگ متلاشى گشته و در ميان اجزاء زمين گم مي‌شود بدنهاى شما است ولى خودتان (ارواح) بدست فرشته مرگ از بدنهايتان گرفته شده‌ايد و پيش ما محفوظيد سوره سجده آيه 11 ).

گذشته از اينگونه آيات قرآن كريم با بيانى جامع مطلق روح را غير مادى معرفى مي‌كند چنانكه مي‌فرمايد«از تو حقيقت روح را مي‌پرسند بگو روح از سنخ امر خداى من است» (سوره اسرى آيه 85 ).

و در جاى ديگر در معرفى امر خود مي‌گويد «امرخدا وقتى كه چيزى را خواست اين است و بس كه بفرمايد بشو آن چيز بي توقف مي‌شود و ملكوت هر شيئى همين است » (سوره يس آيه 83 ).

و مقتضاى اين آيات آنست كه فرمان خدا در آفرينش اشياء تدريجى نيست و در تحت تسخير زمان و مكان نمي‌باشد پس روح كه حقيقتى جز فرمان خداوند ندارد مادى نيست. و در وجود خود خاصيت ماديت را كه تدريج و زمان و مكان است ندارد.

بحث در حقيقت روح از نظر ديگر

كنجكاوى عقلى نيز نظريه قرآن كريم را درباره روح تأييد مي‌كند. هر يك از ما افراد انسان از خود حقيقتى را درك مي‌نمايد كه از آن «من» تعبير مي‌كند و اين درك پيوسته در انسان موجود است حتى گاهى سر و دست و پا و ساير اعضاء حتى همه بدن خود را فراموش مي‌كند ولى تا خود هست خود «من» از درك او بيرون نمي‌رود.

اين ( مشهود ) چنانكه مشهود است قابل انقسام و تجزى نيست و با اينكه بدن انسان پيوسته در تغيير و تبديل است و امكنه مختلف براى خود اتخاذ مي‌كند و زمان‌هاى گوناگون بروى مي‌گذرد حقيقت نامبرده «من» ثابت است و در واقعيت خود تغيير و تبديل نمي‌پذيرد و روشن است كه اگر مادى بود خواص ماديت را انقسام و تغيير زمان و مكان است، مي‌پذيرفت.

آري بدن همه اين خواص را مي‌پذيرد و بواسطه ارتباط و تعلق روحي اين خواص به روح نيز نسبت داده ولى با كمترين توجهى براى انسان آفتابى مي‌شود كه ايندم و آندم و اينجا و آنجا و اين شكل و آن شكل و اين سوى و آن سوى همه از خواص بدن است و روح از اين خواص منزه است و هر يك از اين پيرايه‌ها از راه بدن بوى مي‌رسد.

نظير اين بيان در خاصه درك و شعور علم كه از خواص روح است جارى است و بديهى است اگر علم خاصه مادى بود بتبع ماده انقسام و تجزى و زمان و مكان را مي‌پذيرفت.

البته اين بحث عقلى دامنه دراز و پرسش‌ها و پاسخ‌هاى بسيارى بدنبال خود دارد كه از گنجايش اين كتاب بيرون است و اين مقدار از آن بحث در اينجا بعنوان اشاره گذاشته شد و براى استقصاء بحث به كتب فلسفى اسلامى بايد مراجعه كرد.www.tahoorkotob.com

منبع: كتابخانه طهور
چهارشنبه 17 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 146]