حقوق حیوانات در قرآن کریم

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:
در قرآن کریم آیات متعددی در مورد حیوانات دیده میشود که بارها به این موضوع اشاره شده که حیوانات نشانهقدرت الهی و مایه عبرت بشر هستند و در آنها منافع بیشماری برای انسانها قرار داده شده است.آیا آنها ندیدند که از آنچه با قدرت خود به عمل آوردهایم چهارپایانی برای آنها آفریدیم که آنان مالک آن هستند؟ آنها را رام ایشان ساختیم، هم مرکب آنان از آن است و هم از آن تغذیه میکنند و برای آنان منافع دیگری در آن حیوانات است و نوشیدنیهای گوارایی، آیا با این حال شکرگزاری نمیکنند؟(یس، ۷۱-۷۳ )همانا برای شما در مطالعه حال چهارپایان و حیوانات اهلی عبرتی هست که از شیر و گوشت و پوست خود به شما بهره میدهند و بسیاری منافع دیگر برای شما دارند و از گوشت و شیر آنها تناول میکنید( مؤمنین، ۲۱) خداوند در آیات متعدد از انسان میخواهد که در آیات الهی و ازجمله خلقت خود و حیوانات تدبر کنند. برای مثال در سوره غاشیه آمده است:
۱۷) خداوند متعال در امثال این آیات مردم را به شناختن حیوانات و تفکر در کیفیت خلقت آنها و کارهایی که میکنند ترغیب نموده و در آیات دیگر، انسانها را به عبرت گرفتن از بعضی از آنها مانند چهارپایان، پرندگان، مورچهها و زنبورهای عسل دعوت کرده است. آیات ۵ تا۸سورهنحل نیز به منافع حیوانات اشاراتی جالب و شگفتانگیز دارد به طوری که پس از بیان برخی منافع مادی چهارپایان ازجمله تهیه پوشش و خوراک، روی جنبه استفاده روانی از آنها نیز تکیه کرده و میگوید: در این حیوانات برای شما زینت و شکوهی است به هنگامی که آنها را به استراحتگاهشان بازمیگردانید و هنگامی که صبحگاهان به صحرا میفرستید.( نحل، ۵-۸) در تفسیر این آیه آمده است که منظره جالب حرکت دستهجمعی گوسفندان و چهارپایان به سوی بیابان و چراگاه، سپس بازگشتشان به سوی آغل و استراحتگاه که قرآن از آن تعبیر به جمال کرده تنها یک مساله ظاهری و تشریفاتی نیست، بلکه گویای این حقیقت است که چنین جامعهای خودکفا است، این درواقع جمال استغناء و خودکفایی جامعه است، جمال تولید و تامین فرآوردههای مورد نیاز یک ملت و همان استقلال اقتصادی و ترک هرگونه وابستگی است.
سوره نحل نیز اسرار شگفت انگیزی در مورد زنبور عسل بیان میکند. زنبور عسل دارای زندگی بسیار منظم توام با برنامهریزی و تقسیم کار و مسوولیت است. کندو پاکترین، منظمترین و پرکارترین شهر دنیا است که از تمدن درخشانی برخوردار است و شاید تنها دلیلی که برای این همه نظم و همکاری بتوان آورد، در همین آیه خلاصه میشود که: پروردگار تو به زنبور عسل وحی فرستاد که از کوهها و درختان و داربستهایی که مردم میسازند خانههایی برگزین سپس از تمام ثمرات تناول کن و راههایی که پروردگارت برای تو تعیین کرده به راحتی بپیما. از درون شکم آنها نوشیدنی خاصی خارج میشود به رنگهای مختلف، که در آن شفای مردم هست، در این امر نشانه روشنی است برای آنها که اهل فکرند(نحل، ۶۸-۶۷)
● تکامل و حشر حیوانات در قیامت
برخی آیات قرآن به تکامل و حشر و رستاخیز حیوانات اشاره کردهاند که جای سوال و بحث فراوانی را برمیانگیزد، چرا که لازمه رستاخیز و حساب و جزا، مساله عقل و شعور و تکلیف و مسوولیت است، آیا حیوانات هم دارای سطحی از شعور و ادراک هستند که رستاخیز داشته باشند؟ سوره انعام در این زمینه میگوید: محققان بدانید که هر جنبنده در روی زمین و هر پرنده که به دو بال در هوا پرواز میکند، همگی طایفهای مانند شما نوع بنیبشر هستند. ما در کتاب آفرینش هیچچیز را فروگذار نکردیم. سپس همه به سوی پروردگار خود محشور میشوند.( انعام، ۳۸) در مورد این آیه تفاسیر زیادی نقل شده است. مرحوم علامه طباطبایی (ره) در بحث مبسوطی ذیل آیه، شباهت اجتماعات حیوانی را به انسانی از نظر کثرت و عدد، هدفداری و حتی دارا بودن نوعی از زندگی ارادی و شعوری مطرح کرده و مینویسد: تفکر عمیق در اطوار زندگی حیوانی که ما در بسیاری از شئون حیاتی خود با آنها سر و کار داریم و در نظر گرفتن حالات مختلفی که هر نوع از انواع این حیوانات در مسیر زندگی به خود میگیرند، ما را به این نکته واقف میسازد که حیوانات هم مانند انسان دارای عقاید و آرای فردی و اجتماعی هستند. حرکات و سکناتی که آنها در راه بقا و جلوگیری از نابود شدن نشان میدهند همه برمبنای آن عقاید است. در اجتماعات حیوانی هم مانند اجتماعات بشری فطرتا ماده و استعداد پذیرفتن دین الهی وجود دارد. همان فطرتی که در بشر سرچشمه دین الهی است و وی را برای حشر و بازگشت به سوی خدا، قابل و مستعد میسازد، در حیوانات نیز هست. در تفسیر نمونه ضمن بیان زندگی شگفتانگیز زنبور عسل و مورچه، وفای حیوانات به صاحب خود و تربیتپذیری آنها برای مقاصد انسانی، آمده است: در آیات متعددی از قرآن، مطالبی دیده میشود که دلیل قابل ملاحظهای برای فهم و شعور بعضی از حیوانات محسوب میشود، داستان فرار کردن مورچهها از برابر لشکر سلیمان، داستان آمدن هدهد به منطقه سبا و یمن و آوردن خبرهای هیجانانگیز برای سلیمان شاهد این مدعا است.
در روایات اسلامی نیز احادیث متعددی در زمینه رستاخیز حیوانات دیده میشود. ازجمله در تفسیر المنار روایتی از طریق اهل تسنن نقل شده که پیامبر(ع) در تفسیر آیه مورد بحث فرمودند: خداوند تمام این جنبندگان را در روز قیامت برمیانگیزاند و قصاص بعضی را از بعضی میگیرد. حتی قصاص حیوانی را که شاخ نداشته و دیگری بیجهت به او شاخ زده است، از اولی خواهد گرفت. همچنین از ابوذر نقل شده که گفت: ما خدمت پیامبر(ع) بودیم که در پیش روی ما، دو بز به یکدیگر شاخ زدند. پیامبر(ع) فرمود: میدانید چرا اینها به یکدیگر شاخ زدند؟ حاضران عرض کردند: نه. پیامبر(ع) فرمود: اما خدا میداند چرا و بهزودی در میان آنها داوری خواهد کرد (همو.) آیاتی همچون: واذا الوحوش حشرت( تکویر، ۵) و ثم الی ربهم یحشرون( انعام، ۳۸) نیز تأکیدی دیگر بر حشر و رستاخیز حیوانات است.
این همه نشان میدهد که حقوق حیوانات از چه جایگاه بالایی در بین ادیان و آیینهای مختلف برخوردارست.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 290]