جامعه - معبدي بر فراز جمكران

واضح آرشیو وب فارسی:شبکه خبر: جامعه - معبدي بر فراز جمكران

جامعه - معبدي بر فراز جمكران

اميرهادي انواري:سال‌ها قبل، آقاي مجتهدي 10 روز قبل از شروع ماه رمضان و تا پايان آن يعني 40 روز(يك اربعين) در اتاقكي محقر كه روي كوهي در جنوب قم ساخته شده بود به عبادت و خلوت‌نشيني مشغول شد. در آن زمان اين كوه مثل حالا راه دسترسي و پله نداشت، به جز يك اتاقك حدودا شش متري؛ محلي كه امروزه معروف به قدمگاه حضرت خضر نبي است، تپه‌اي به نام كوه خضر نبي، كه بر اساس اعتقاد برخي از علما، همان كوه سفيدي است كه در زمان ظهور امام زمان، قرار است پرچم آن حضرت در آنجا به اهتزاز درآيد. اينجا ديگر مثل 8-7 سال قبل دنج و خلوت نيست. زائران قديمي جمكران اين جاده را خوب به ياد دارند، قبل‌تر‌ها هم تپه‌اي نرسيده به قم(بالاي محله بنياد و انتهاي زنبيل‌آباد قم) بود كه زياد شبيه بقيه تپه‌ها نبود. قله آن مسطح بود(شبيه كوه سفيد)، اما خبري از مسجد جديدي كه حالا روي آن ساخته شده، نبود. به جز تعداد معدودي كه هر سه‌شنبه شب به جمكران مي‌رفتند، كسي نمي‌دانست اين تپه «كوه خضر» نام دارد. جوان‌تر‌هاي قم هم كه اهل ورزش بودند اين تپه را براي كوه‌پيمايي و قرار‌هاي خاص خودشان انتخاب مي‌كردند. كوه خضر قبل از اينكه برايش جاده كشيده شود، پايگاه نظامي پاي آن تاسيس شود و اطرافش پر شود از خانه‌هاي شخصي و سازماني، محل دنجي بود در انتهاي يك مسافت كويري وسيع كه در جنوب قم و آب و هواي گرم آن واقعا غنيمت بود. آنها كه قبلا از اين تپه بالا رفته‌اند، خيلي خوب لذت هواي خنك آن را در صبح‌هاي روزهاي گرم تابستان به ياد دارند. اگر كسي پيش‌ترها (8-7 سال قبل) سه‌شنبه هر هفته به زيارت مسجد مقدس جمكران مي‌رفت و از اين مسير رد مي‌شد و حالا بعد از اين مدت دوباره به جمكران برود، واقعا شگفت‌زده خواهد شد. تغييرات اطراف مسجد جمكران همه به جاي خود، اينها زياد عجيب نيست. اما مسجدي كه بالاي آن تپه قشنگ (كه از تمام زواياي داخل حياط جمكران ديده مي‌شد) ساخته شده، چيز ديگري است.

بناي قديم و بناي جديد
جاده ماشين‌رو از پاي كوه و از بعد از پست نظامي درگاه ورودي تا اواسط تپه ادامه پيدا كرده است. در اواسط تپه، محيطي با مساحت حدود دو هزار و 500 متر مربع به شكل نيمدايره با سطح آسفالت ايجاد شده و در گوشه‌اي از آن مقبره شهداي گمنام ساخته شده است. پشت اين مقبره قرارگاهي ايجاد شده با چادرها و ماشين‌هاي نظامي، و نظاميان در حوالي آن ديده مي‌شوند. از همينجا پله‌هاي راه خاكي زيگزاگ از مقابل كوه تا حدود دو سوم راه ايجاد شده. راه خاكي حدود 400-300 متر ادامه دارد تا پله‌ها شروع مي‌شود پله‌هايي كه بر اثر ريزش باران و شستشوي سطح رويي تپه به رنگ تپه(آجري روشن) در آمده است. براي بالا رفتن از تپه از مدخل ورودي نيمدايره‌اي تا خود مسجد حدود 15تا 20 دقيقه زمان لازم است. در ابتداي ورود فضايي به مساحت حدودا 60 متر مربع مقابل زائران قرار دارد، سمت چپ دفتر مسجد و محل استقرار خادم مسجد است و كنار آن يك مغازه كوچك(سوپر خضر) قرار دارد كه در آن آب معدني و خوراكي‌هاي نظير آن فروخته مي‌شود. مقابل زائران، در اصلي ورودي مسجد(بناي جديد) قرار گرفته و از طرفين راست و چپ به پشت مسجد راه هست، جايي كه بناي قديم و وضوخانه و سرويس بهداشتي قرار گرفته. بالكني برابر با بر مسجد با ستون‌هاي آجري و ارتفاع حدود 5-4 متري سرتاسر مقابل مسجد را مشرف به شهر قم گرفته و با نرده‌هاي سبز رنگ با ارتفاع حدود يك و نيم متر حفاظت مي‌شود. در پشت بناي جديد هنوز عمليات ساخت مسجد به پايان نرسيده و سالني در حال ساخت است كه در اطراف آن مصالح ساختماني ريخته شده. ضلع قرينه مسجد كه پشت به شهر است به طور كامل نماسازي نشده است و از پايين تا بالاي كوه سيمي كشيده شده كه نقاله‌اي را حمل مي‌كند و براي بالا آوردن مصالح از پايين ساخته شده و الان هم همانجا رها شده است.
قدمگاه
مسجد يك در ورودي بيشتر ندارد، داخل مسجد كه محيطي مستطيل شكل است با اضلاع حدودا 8 در 20 متري تا انتهاي قدمگاه كشيده شده. فضاي ويژه خواهران و برادران توسط يك پرده از هم جدا شده و يك كتابخانه كوچك با كتب مذهبي مقابل در ورودي قدمگاه قرار داده شده است. خود قدمگاه كه به بناي قديم مشهور است، به شكل دايره درست شده، ديوار‌هاي سبز و زرد و آبي رنگ دارد و يك ديواره از جنس آلومينيوم آن را به دو نيمدايره(زنانه و مردانه) تقسيم كرده است. تمام مساحت قدمگاه بيش از 9 متر مربع نيست. در گوشه‌اي از آن(قسمت مردانه) يك محراب به عمق حدود 30سانتيمتر، پهناي 50 سانتيمتر و درازاي حدود 120 سانتيمتر كنده شده. حاشيه محراب زردرنگ است و بالاي آن چند نخل و ماه و ستاره گچبري شده است. بالاي قدمگاه به شكل گنبد است و به شكل خاصي با تركيب بته جقه و طرح‌هايي شبيه درختان كاج(كه شباهت چنداني به گچبري‌هاي ساير مساجد ندارد) گچبري شده. روي بته‌جقه‌هاي دورتادور گنبد نام ائمه نوشته شده است و يك چراغ سبزرنگ هميشه در آن روشن است، نور اين چراغ و انعكاسي كه در ديوارهاي سبزرنگ آن ايجاد مي‌كند فضايي روحاني به آن داده. مجسمه يك مسجد با ارتفاع حدود يك و نيم متر از سطح زمين در ديوار با ابعاد حدودا 30 در 40 سانتيمتر ساخته شده است و كف قدمگاه از جنس سنگ است.
قبل ترها خلوت‌تر بود
شب‌هاي چهار‌شنبه (سه‌شنبه شب، زماني كه براي زيارت مسجد جمكران سفارش شده) و پنج‌شنبه اين مسجد بيش از هميشه زائر دارد، در ساير روزها در يك زمان بيش از 20 نفر در مسجد حضور ندارند. اما در ايام نيمه شعبان اين تعداد آنقدر زياد مي‌شود كه تمام پله‌ها پر از زائرين اين مسجد مي‌شود. محمد 23 ساله خادم روز اين مسجد است كه در استخدام اداره اوقاف است. او در مورد تاريخ ساخت مسجد مي‌گويد: «فكر كنم شش سال است كه اينجا ساخته شده، بعد از دفن شهداي گمنام در اين محل مسجد رونق بيشتري پيدا كرده است.» او مي‌گويد: «در نيمه شعبان و بعضي از مناسبت‌ها تعداد زائران مسجد به 4-3 هزار نفر هم مي‌رسد.» سيدرضا، مرد ميانسالي هم كه صاحب فروشگاه مسجد است، مي‌گويد:«4-3 سال است كه اينجا مغازه دارم، اين بنا 7-6 سالي است كه ساخته شده.» او هم در مورد اين مسجد چيزي بيشتر از آنچه در كتاب «مسجد خضر نبي اردوگاه ياوران حضرت مهدي‌(عج)» نوشته شده، نمي‌داند.
مهدي، 37 ساله و اهل قم است، يك روز در ميان يا هر روز به اين كوه مي‌آيد، به گفته خودش اين يك عادت قديمي است كه هنوز هم با وجود تغييرات كوه آن را حفظ كرده. لباس ورزشي به تن كرده و يك كتاب در دست دارد. او مي‌گويد: براي ورزش به اينجا آمده‌ام، پيش از اين هم مي‌آمدم. او در مورد پيشينه اين كوه مي‌گويد: «قبلا كه ساخت و سازها در اطراف كوه انجام نشده بود، اينجا خيلي خلوت‌تر بود. كوه دوبرادرون و يزدان جنبه زيارتي بيشتري نسبت به اينجا داشت، اما بعد از دفن شهداي گمنام در اين محل و ساخت مسجد جديد، زائران زيادي به اينجا جذب شدند.» يك روحاني كه در حال بالا آمدن از كوه در حال قرائت قرآن است و 38 سال دارد، مي‌گويد: «چهار سال است كه براي زيارت به اين كوه مي‌آيم. اينجا قدمگاه حضرت خضر نبي است، اين كوه خيلي مورد توجه آقاست، بعضي از مومنين هم در اينجا به حضور آقا تشرف پيدا كردند.»
اتاقكي با در فلزي و يك پنجره
خوشبختانه اين بنا مثل خيلي از بناهاي تاريخي نيست، هنوز افراد زيادي در قم هستند كه پيشينه آن را قبل از تغييرات فعلي به ياد دارند. علي 29 ساله كه متولد قم و قبلا ساكن اين شهر هم بوده است در مورد اين اتاقك مي‌گويد: 6-5 سال قبل وقتي 20-19 ساله بودم براي تمرين ووشو و كوهپيمايي با دوستان‌مان به اين كوه مي‌آمديم. او مي‌گويد: «در آن زمان هيچ جاده‌اي براي دسترسي به اينجا‌ـ سطح بالايي تپه‌ـ وجود نداشت، تا پاي كوه يك راه بود ولي آسفالت نشده بود، در اطراف كوه هم هيچ خانه‌اي وجود نداشت.» او كه قبلا به طور منظم به اين كوه مي‌آمده است در مورد اتاقك مزبور مي‌گويد: «يك اتاقك آجري حدودا شش‌متري بود، ديوارهاي داخلي اتاق با گچ سفيد شده بودند و اتاقك يك در فلزي كهنه داشت كه به آن قفل نزده بودند، اتفاقا يك‌بار هم داخل اتاقك رفتيم و نيمرو براي صبحانه درست كرديم.» او در مورد خصوصيات داخل اتاقك مي‌گويد: «اتاق يك پنجره داشت و كف اتاقك يك موكت كهنه پهن شده بود، در آن زمان نمي‌دانستيم اينجا محل عبادت حضرت خضر بوده است.» الان هم در مسير بالا رفتن از كوه يك اتاقك سفيد‌رنگ هست، حدودا در ميانه‌هاي پله‌هاي كوه اتاقكي هست با در فلزي كه از داخل پشت در را با آجر گرفته‌اند و به آن قفل زده‌اند و تمام اتاقك را سفيدرنگ كرده‌اند. ابعاد اين اتاقك خيلي شبيه چيزي است كه علي از آن صحبت مي‌كرد، اما كسي در مورد آن چيزي نمي‌دانست!
كوه سفيد
در روايات اسلامي بر قداست كوهي سفيد كه در اطراف قم و به نزديكي دهي كهن كه در جنب مسجدي است و جمكران نام دارد تاكيد شده است. مي‌گويند پرچم قائم آل محمد را هنگام ظهور در آن مكان بر مي‌افرازند. از طرفي رونق آن(كوه سفيد) از علائم نزديكي ظهور حضرت مهدي است نه اينكه حضرت از آنجا ظهور كنند؛ در حديثي از امام علي نقل شده كه ساخت مسجدي را در كنار كوه خضر كه پايگاهي براي ياران امام موعود(ع) است خبر مي‌دهد. اين حديث كه كلمه جمكران را نيز به همراه دارد در كتاب انوارالمشعشعين، ج 1، ص 454 فصل 10، نور سوم نقل شده است.
اما هنوز هم بين صاحب نظران در مورد تشخيص كوه سفيد اختلاف نظر هست. بسياري از علماي قم اعتقاد دارند منظور از كوه سفيد، كوه خضر نيست. بلكه همان كوهي است كه از تمام نقاط شهر قم ديده مي‌شود. (موقع رفتن به قم از حدود 10 كيلومتري قم به خوبي ديده مي‌شود.)
كوهي به رنگ سفيد (و به همان نام يعني «كوه سفيد») كه هنوز دسترسي به آن زياد آسان نيست، سفيدي كوه مثل كوه‌هاي مناطق كوهستاني است، اما در واقع روي كوه برف ننشسته، رنگ اصلي كوه سفيد است. اما رنگ كوه خضر نبي شبيه ساير تپه‌هاي مجاور و آجري رنگ است. در هر صورت برخي نقل مي‌كنند روزي كه حضرت مهدي ظهور كنند، پرچم او روي كوه سفيدي در قم به اهتزاز درخواهد آمد.
چهل روز در كوه خضر
در شش‌كيلومتري مركز شهر قم كوهي وجود دارد كه از بالاي آن مي‌توان همه شهر را ديد. بر اساس برخي نسخ، اين كوه منسوب به حضرت‌خضر(ع) با قدمت سه هزار سال است. مي‌گويند بر قله اين كوه در سه هزار سال پيش(حدود هزار و 500 سال قبل از هجرت) غاري بوده كه خضر نبي در آن غار به عبادت و نيايش مي‌پرداخت، غاري كه امروز به مسجد كوچكي تبديل شده است و سال‌ها پيش از اين در حالي كه هنوز قم آنقدر بزرگ نشده بود كه خود را به دامنه اين كوه برساند گفته مي‌شود معبد عارفان بوده.
يكي از اصلي‌ترين و مشهورترين دلايلي كه اين كوه وجهه خود را از آن كسب كرده است نقل قولي است از آقاي مجتهدي. بر اساس اين نقل «وقتي كه آقاي مجتهدي در قم اقامت داشتند با كوه خضر بسيار مانوس بودند. در آن زمان هنوز مسجد همان حالت قديمي خود را داشت(يعني به صورت اتاقكي بوده) و معنويت عجيبي بر فضاي آن حاكم بود و ايشان مي‌فرمودند: مسير عبور حضرت مهدي از زميني كه مسجد جمكران در آن واقع است هنوز روشن است. كوه خضر نيز از اماكن مورد علاقه ايشان بود و در آنجا خلوت مي‌كردند و به دعا و توسل مي‌پرداختند. آن سال تصميم گرفته‌ بودند كه اربعيني (مدت زماني برابر 40 روز كه براي اهل زهد و عرفان عدد مقدسي است) را در كوه خضر سپري كنند و 10روز پيش از فرا رسيدن ماه رمضان (تا انتهاي ماه رمضان) به كوه خضر رفتند و در اتاقي كه در آنجا بود ساكن شدند و ارتباط‌شان را جز با معدودي از دوستان قطع كردند... »
برگرفته از توضيحاتي كه متوليان كوه منتشر كردند
خضرهاي ايران
در ايران سه نقطه به نام «قدمگاه خضر» شهرت دارد، يكي كوه خضر نبي در قم(كه در لغتنامه‌ها از آن نامي برده نشده است) و دوتاي ديگر در مازندران وجود دارند. اولي برجي است در آمل نزديك سبزه‌ميدان كه در قبرستاني معروف به مصلي واقع شده است. و دومي بناي كوچكي است بين شهر استرآباد و قلعه‌خندان. نامگذاري اماكن به نام «خضر» در ايران و كشور‌هاي اسلامي بسيار شايع است. در شمال، جنوب، غرب و مركز ايران اماكني به نام خضر نامگذاري شدند. حسين‌آباد كوه خضر در مركز كشور كه دهي است از دهستان توابع ارسنجان بخش زرقان شهرستان شيراز، دست خضر كه دهي است از دهستان حومه بخش مركزي شهرستان شيراز، خضر دهي است از دهستان چهاربلوك بخش سيمينه رود شهرستان همدان و زيارتگاهي هم به نام خضر دارد.
برگرفته از لغتنامه دهخدا
يکشنبه 14 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: شبکه خبر]

[مشاهده در: www.irinn.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 223]