بيم ها و اميدهاي انتخابات دهم

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: بيم ها و اميدهاي انتخابات دهم

سرمايه ،كامبيز سلطانين:در آستانه چهارمين دهه از عمر پرفراز و نشيب نظام جمهوري اسلامي و در حالي كه فضاي سياسي و همچنين عرصه عمومي در انتظاري پرالتهاب براي آغاز جمهوري دهم به سر مي برد، در دالان هاي پرپيچ و خم منتهي به اين جمهوري دال هايي خودنمايي مي كنند كه ترسيم چشم اندازي از مدلول هاي نه چندان مسرت بخش را در ذهن هر انديشمند بي غرضي گريزناپذير مي نمايد؛

چشم اندازي كه حاكي از متفاوت بودن انتخابات رياست جمهوري دهم به مفهوم واقعي كلمه است تا آنجا كه به جرات مي توان گفت اين دور از انتخابات رياست جمهوري براساس هيچ يك از الگوهاي انتخاباتي مشابه در سال هاي پيش قابل تحليل يا تفسير نيست و در يك كلام اگر بگوييم ناظران مسائل سياسي ايران سال آينده با رويداد سياسي ويژه اي مواجه خواهند شد پيش بيني گزافي نكرده ايم. گرچه اظهارنظر درخصوص شدت و حدت وقوع مدلول هاي پيش بيني شده بنابر ماهيت علوم انساني كه اساساً قادر به محاسبه كمي رخدادهاي اجتماعي نيست خارج از حوزه بحث است اما همان گونه كه گفته شد در پرتو دال هاي موجود احتمال شكل گيري فضايي انتخاباتي براساس مدلول هاي مطروحه در جريان انتخابات پيش رو گزينه اي با احتمال وقوع بالا به نظر مي رسد. مگر آنكه در زمان باقي مانده به برگزاري انتخابات مزبور عواملي دروني يا بيروني كه از پتانسيل كافي براي به حاشيه راندن فضاي انتخاباتي پيش بيني شده برخوردار باشند و خود را به طور غيرمترقبه اي بر مناسبات سياسي يا اجتماعي موجود تحميل كنند.
سندروم هراس

در عرصه رفتارشناسي از ديرباز مدلي تحت عنوان انتخاب عقلايي مبتني بر سنجش گري عاقلانه در بروز رفتارهاي انساني بود مطرح بود اما براساس آخرين تئوري در اين عرصه كه از آن دو دانشمند علوم اقتصادي به نام هاي كانمن و تورسكي است رفتار انسان ها نه براساس مدل انتخاب عقلايي بلكه براساس گزينه دفع ترس و ضرر شكل مي گيرد،چرا كه انسان اساساً موجودي ترسو است و بنابراين در بروز رفتار گزينه اي كه در اولويت قرار مي گيرد گزينه ضرر است و بنابراين رفتارها نيز در واكنش به چنين احساسي شكل مي گيرند.
به نظر مي رسد ابزار تحليلي كانمن در شفافيت مطالعات چندمجهولي رفتارهاي سياسي احمدي نژاد از اعجاز ويژه اي برخوردار است.
اگر چه اين رفتارها در اغلب موارد با پيشي گرفتن از چارچوب هاي منطق و علم سياست، زمينه سردرگمي ناظران سياسي را فراهم مي آورند اما در پرتو تئوري كانمن از شفافيت ويژه اي برخوردار مي شوند به طوري كه نه تنها مي توان به پنهاني ترين لايه هاي رفتارهايي از اين دست نفوذ كرد بلكه با به كارگيري چنين افزاري مي توان رفتارهاي آتي را نيز تا حدودي شبيه سازي كرد.
از اين زاويه پافشاري احمدي نژاد بر تداوم سفرهاي خود به استان هاي كشور قابل درك است؛ سفرهايي كه تحت عنوان سفرهاي استاني و با هدف برگزاري جلسات هيات دولت در استان هاي مختلف صورت مي گيرند. اما اقدام احمدي نژاد به رفتارهايي همچون «ديدار رو در رو با مردم و توزيع پول نقد در ميان آنها»، «سخن گفتن با لحن و لهجه مردم منطقه» و «پوشيدن لباس هاي محلي» در جريان اين سفرها ترديدي در ذهن ناظران باقي نمي گذارد كه اهداف انتخاباتي پررنگ ترين وجه اين سفرهاست؛ سفرهايي كه احمدي نژاد از سال 84 و بااهداف ديگري آغاز كرد و در سال هاي پاياني اهداف انتخاباتي به خود مي گيرد.
گرچه دلواپسي رئيس جمهوري از عدم تكرار پديده سوم تير 84 و احتمال ثبت شدن نام او به عنوان نخستين رئيس جمهوري دو مرحله اي كه تنها يك دوره موفق به تشكيل دولت شد در مقابل عنوان خاتمي كه همچنان عنوان دارنده بيشترين راي در تاريخ انتخابات رياست جمهوري را يدك مي كشد به طور طبيعي احساسي آزاردهنده است.
در هشدار به وجود چنين مسائلي بود كه حسن روحاني (نماينده مقام معظم رهبري در شوراي عالي امنيت ملي) چندي پيش تاكيد كرد: «شبهه انتخاباتي عمل كردن دولت خطرناك است.» (آفتاب 4/مهر/87)
روحاني همچنين تصريح كرد: «در فضاي انتخابات مساله مهم تري وجود دارد كه اميدوارم به آنجا كشيده نشويم و آن اين است كه در اين فضا گاهي تنها سخن، شعار و بحث در فضاي انتخاباتي مطرح مي شود اما گاهي است كه عمل، برنامه و فعاليت، انتخاباتي مي شود كه اين بسيار خطرناك است.»
روحاني افزود: «اين بدان معناست كه مقاماتي كه قدرت كشور در اختيار آنهاست و مي توانند از اين جايگاه مقرراتي وضع كنند و مصوبه اي به تصويب برسانند اگر خداي نكرده فضاي انتخابات در اعمال و رفتار كارگزاران تاثير بگذارد يعني فعاليت اجرايي و تصميمات، انتخاباتي شود آن وقت تكليف چيست؟»عضو شوراي مركزي جامعه روحانيت مبارز تهران تصريح كرد: «اگر خداي نكرده، يك وقت دولتي بخواهد در فضاي انتخاباتي عمل كند آنگاه كار بسيار سخت خواهد بود. البته اين آفت فقط براي دستگاه اجرايي نيست. اگر خداي ناكرده مجلس هم در آستانه انتخابات بخواهد قوانيني براي جلب افكار عمومي وضع كند اين هم بسيار خطرآفرين خواهد بود چرا كه نگاه مصالح واقعي مردم مدنظر نيست و صرفاً پيروزي در انتخابات هدف مي شود.»
وي با بيان اينكه يك وقت رفتار انتخاباتي تنها در حد شعار است و كانديدايي در سخنراني شعارهايي را مطرح مي كند و اين في نفسه خيلي مهم نيست چرا كه در حد سخن است، گفت: «كسي حرفي مي زند و به قول مقام معظم رهبري طرف مقابل هم پاسخ آن را مي دهد اما اگر برنامه مصوبات و عمل انتخاباتي شد، چه مي شود؟»
نماينده تهران در مجلس خبرگان رهبري با اشاره به اينكه در اين شرايط شبهه اي در ذهن عده اي از مردم ايجاد شده كه اين شبهه را خوب است خود دولت برطرف كند، گفت: «آن شبهه اين است كه عده اي از مردم احساس مي كنند كه در اين ايام و از اين پس دولت مي خواهد انتخاباتي عمل كند.»
وي ادامه داد: «اين شبهه به وجود آمده كه در فاصله هشت، 9 ماهي كه به زمان انتخابات باقي مانده است از اين پس هر مساله اي كه توسط دولت مطرح مي شود، به ويژه مسائل مهم اقتصادي يا هر مصوبه و هر اقدام اجرايي كه صورت مي گيرد، عمدتاً براي انتخابات است. اگر اين شبهه تسري پيدا كند، آثار بدي خواهد گذاشت. اين مساله باعث مي شود كه اگر عدم اعتماد وجود دارد بيشتر شود و اگر عدم اعتماد وجود نداشته، به وجود آيد.»
عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام در بخش ديگري از سخنان خود با اشاره به برخي شعارهاي مطرح شده توسط دولت نهم كه مرتب هم تكرار مي شود، اظهار داشت: «بايد ببينيم كه اين شعارها، چقدر به مقام عمل نزديك شده اند. مثلاً در حوزه مسائل داخلي دولت شعار «عدالت» را مطرح كرده و گفته مي خواهد نابرابري توزيعي را در عرصه اقتصاد از بين ببرد، رفاه ايجاد كند، نفت را به سفره هاي مردم بياورد، مشكلات معيشتي را كم كند، تورم را يك رقمي كند، بيكاري را يك رقمي كند و از اين دست شعارها داده است.»

مختصات متفاوت احمدي نژاد

يكسان انگاشتن مختصات گزينه احمدي نژاد در انتخابات 1384 با مختصات گزينه احمدي نژاد در انتخابات 1387 پيش فرضي است كه به طور طبيعي و به صورتي ناخودآگاه در اذهان وجود دارد كه در صورت بي توجهي به آن و عدم تصحيح به خطاهاي فاحشي در حوزه تحليل هاي انتخاباتي منجر مي شود.
توجه به اين نكته كه در زمان انتخابات رياست جمهوري نهم احمدي نژاد به عنوان شهردار تهران گزينه نسبتاً ناشناخته اي بود كه با حضور گزينه هايي همچون محمدباقر قاليباف، علي اكبر ولايتي و علي لاريجاني اساساً با بي توجهي چهره ها و جريان هاي شاخص جناح راست مواجه شد و بنابراين نام وي نيز به عنوان نامزد انتخاباتي در ليست انتخاباتي هيچ كدام از تشكل ها قرار نگرفت و در نتيجه به طور طبيعي مسائلي همچون انتقاد، تخريب و حتي تامل درخصوص وي به عنوان نامزدي مطرح و حريفي مساله ساز نيز موضوعيت چنداني نيافت. گرچه در تمامي نظرسنجي هاي اعلام شده در رتبه هاي پايين قرار داشت با اين حال در نهايت موفق به ورود به كاخ رياست جمهوري شد.
علاوه بر آنچه كه رقباي انتخاباتي احمدي نژاد در آن زمان از آن تحت عنوان «نيروها و امكانات سازمان يافته» نام بردند در پيروزي وي عامل ديگري نيز تاثير داشت كه در رابطه با تحليل انتخابات سال آينده بسيار راهگشا به نظر مي رسد.
دكتر صادق زيباكلام (استاد علوم سياسي دانشگاه تهران) در مقاله اي تحت عنوان «يكپارچگي در قدرت» مي نويسد: «رويارويي ميان هاشمي رفسنجاني و احمدي نژاد بالاخص با فضايي كه محافظه كاران عليه هاشمي به راه انداختند سبب شد تا احمدي نژاد به عنوان نامزدي مطرح شود كه هيچ يك از نقاط ضعف هاشمي را ندارد. او جوان بود، فاقد شائبه هرگونه فسادي در قبال خود و اطرافيانش بود و در هيچ يك از ناكامي هاي گذشته نقش نداشت به علاوه و مهم تر از همه اينها سمبل عدالت طلبي، آرمان خواهي اوليه انقلاب، درستي، صداقت و سادگي شده بود. هيچ كس نمي تواند به ضرس قاطع به اين پرسش پاسخ دهد كه اگر در مقابل احمدي نژاد معين يا كروبي قرار گرفته بودند آيا او هنوز هم مي توانست 17 ميليون راي را از آن خود كند.» (ويژه نامه روزنامه شرق 1384)
در مواجهه با مسائل انتخابات پيش رو در رابطه با گزينه احمدي نژاد اين پرسش مي تواند مطرح شود كه از ميان پتانسيل هاي سياسي، اجتماعي، اقتصادي يا لجستيكي مطروحه كدام يك از توان كافي براي فعال شدن مجدد در انتخابات مزبور برخوردار هستند؟

زمينه ذهني تغيير در عرصه عمومي

شنيده شدن زودهنگام پچ پچ هاي انتخاباتي از محافل عمومي و خصوصي در جامعه را مي توان به عنوان وجود زمينه هاي ذهني لازم (و نه الزاماً كافي) براي حركت در عرصه عمومي به سمت تغيير دولت كنوني تعبير كرد؛دولتي كه نه تنها بر سفره مردم چيزي نيفزود بلكه سبد خريد آنها را نيز هر روز سبك تر از ديروز كرد تا آنجا كه به رغم وجود پتانسيل عظيم ملي قادر به انجام وظايف عمومي خود در قبال جامعه از قبيل تامين برق در تابستان و گاز در زمستان نيز نشده است.
با اين حال احتمال تبديل شدن زمينه هاي ذهني ناهمسو با دولت به عاملي عيني كه تحولي كيفي در انتخابات سال آينده را منجر شود، در حال حاضر با ترديد مواجه است. از سويي ديگر نيز اين گزاره كه سمت گيري تغيير احتمالي در انتخابات آتي الزاماً به نفع صندوق راي اردوگاه اصلاح طلبان خواهد بود، نمي تواند به عنوان تنها نتيجه منطقي بحث آغازين (وجود زمينه هاي ذهني تغيير در عرصه عمومي) باشد چرا كه تمامي تشكل هاي سياسي داراي نامزد در انتخابات مي توانند احتمال اين تغيير را به سود خود تفسير و برداشت كنند.
در چنين شرايطي است كه اهميت و حساسيت پلت فرم هاي انتخاباتي آلترناتيو بيش از هردوره ديگري در اين دوره از انتخابات رخ نمايد زيرا با يك تحقيق ميداني سطحي نيز اين امر آشكار است كه بيش از آنكه چشمان عرصه عمومي در انتظار گام نهادن نامزدي از حلقه چپ يا راست به گود انتخابات باشد، گوش هاي آن براي شنيدن بر نامه اي صريح و تاحدي جسورانه در انتظاري پرالتهاب به سر مي برد؛برنامه اي كه از لحاظ عملي از توان كافي براي جلوگيري از استمرار رفتارهاي سياسي در جريان برخوردار باشد و تغييري هرچند اندك در جهت بهبود اين رفتارها را باعث شود.
در پرتو اين تحليل امتناع خاتمي از اعلام تصميم نهايي خود براي نامزدي در انتخابات و در عين حال تاكيد او بر چگونه آمدن در اين عرصه، قابل تامل است.
به جرأت مي توان گفت در اين دور از انتخابات رياست جمهوري نامزدي پيروز عرصه خواهد شد كه تشكل سياسي متبوع او از توان زايش برنامه اي صريح و تا حدي جسورانه براي تغيير وضع موجود برخوردار باشد.

لجستيك انتخاباتي

هاشمي رفسنجاني چهارم تيرماه سال 1384 طي بيانيه اي خطاب به ملت ايران تصريح كرد: «بنا ندارم كه در مورد انتخابات شكايت به داوراني ببرم كه نشان دادند نمي خواهند يا نمي توانند كاري بكنند. شكايت خود را فقط همانند مورد قبلي در دادگاه عدل الهي مطرح مي كنم.»
رفسنجاني سه روز پيش از آنكه بيانيه معروف خود را در انتقاد به روند انتخابات رياست جمهوري نهم صادر كند در برنامه گفت وگوي ويژه خبري 30:22 كه اول تيرماه از شبكه دوم سيما پخش شد، گفت: «طي روزهاي اخير بي سابقه ترين كارهاي ضداخلاقي و ضدديني را در حق من روا داشتند و تهمت هاي سنگيني را به من زدند كه اميدوارم مسوولان ذي ربط به اين مساله در چارچوب قانون رسيدگي كنند.»
وي در همين برنامه تلويزيوني همچنين از ميليون ها CD كه با پول بيت المال عليه او تكثير شده سخن به ميان آورد و اظهار تاسف كرد كه چرا هيچكس به آن رسيدگي نكرده است.
رفسنجاني گفت: «تاكنون چهار مركز شناسايي شده كه با دو مورد آن برخورد و عوامل گرداننده اين مراكز اكنون به مراجع ذي ربط معرفي شده اند و دو مركز هم كه به نحوي در تخريب بنده در شهر قم نقش مهمي داشتند نيز شناسايي شده است.» اين در حالي است كه به گفته مهدي هاشمي كه در آن زمان رياست ستاد انتخابات پدر خود را برعهده داشت، رفسنجاني در حالي مطالب فوق را در تلويزيون بيان مي كرد كه ليست كاملي از تخريب كنندگان را به همراه سمت هاي آنها در جيب خود داشت كه به عللي قابل درك از خواندن آن امتناع كرد.
شكل گيري پديده اي تحت عنوان پديده رفسنجاني در انتخابات سال 1384 اما قابل پيش بيني بود. چرا كه چندي پيش از آن نيز بخش قابل توجهي از نامزدهاي اصلاح طلب و از جمله بيش از صد تن از نمايندگان اصلاح طلب مجلس ششم كه اقدام به تحصن در اين مجلس كرده بودند، براساس يك قانون نانوشته از حق شركت در انتخابات مجلس هفتم محروم شده بودند كه حاكي از عزم جدي براي حذف كامل آغازگران جريان اصلاحات از عرصه سياسي كشور بود.
روندي كه در انتخابات مجلس هشتم نيز ادامه يافت و با توجه به افزايش برخي پالس هاي ويژه در فضاي سياسي و رسانه اي كشور پيش بيني مي شود اين روند در انتخابات رياست جمهوري سال آينده از ابعاد تازه و متفاوتي نيز برخوردار شود.
از جمله پالس هايي كه اخيراً در عرصه رسانه اي كشور مخابره شده است مي توان به سرمقاله روزنامه كيهان در دوم ماه جاري اشاره كرد. در بخشي از اين سرمقاله چنين آمده است:«براي جريان اصولگرا كانديدا نشدن خاتمي در انتخابات سال آينده حقيقتاً يك خبر بد است. اصولگرايان بايد همه تلاش خود را حتي از راه ايجاد اطمينان در خاتمي بابت نگراني هايي كه دارد به خرج بدهند تا او رقابت با كانديداي اصولگرايان - كه در صورت حضور خاتمي قطعاً بيش از يك نفر نخواهد بود- در انتخابات آتي را بپذيرد. تنها در صورت حضور خاتمي در مقابل كانديداي اصولگراست كه يك بار ديگر دو قطبي اصولگرايي انقلابي در مقابل اصلاح طلبي غرب گرا به صورت شفاف و صريح شكل خواهد گرفت و اين فرصت به وجود خواهد آمد كه مردم پس از شنيدن حقايقي كه تا امروز فقط به اقتضاي مصلحت ناگفته مانده، يك بار ديگر پاي صندوق هاي راي از مدعيان انحصاري دموكراسي توهم زدايي كنند.»
سرمقاله نويس كيهان در ادامه افزوده است:«اين فرصتي طلايي بر اي تفكر اصولگرايي است، فرصتي كه برخي ظرفيت هاي بسيار قدرتمند آنها را هم كه متاسفانه در ميانه ناشكيبايي ها و بداخلاقي هاي درون جناحي مغفول مانده يا كمرنگ شده است، مجدداً احيا خواهد كرد. اگرچه تجربه نشان داده اصلاح طلبان نه از پيروزي و نه از شكست درس نمي گيرند و اساساً فاقد ابزارهاي كافي براي تحليل درست پديده هايي از اين دست هستند، اما جريان اصولگرا بايد از هر امكاني براي ورود به يك وزن كشي صريح با اصلان طلبان - كه فقط با حضور خاتمي ميسر خواهد شد- استقبال كند. چنين امري ضرورتي حياتي براي آينده سياسي ايران به طور عام و سرنوشت سياسي جريان اصولگرا به طور خاص است و تكليف بسياري از خيال هاي خام را يك بار براي هميشه روشن خواهد كرد، بايد تلاش كرد تا خاتمي و اصلاح طلبان يك بار ديگر اين فرصت را به وجود بياورند.»
اين در حالي است كه پيش از آن روزنامه مزبور به كرات طي مطالبي مختلف اعم از سرمقاله، خبر و گزارش در خصوص حضور خاتمي در انتخابات سال آينده هشدار داده بود تا آنجا كه در مقطعي حتي او را تهديد به رد صلاحيت از سوي شوراي نگهبان كرده بود اما اخيراً در اقدامي شگفت انگيز با چرخشي
180 درجه اي خواهان ورود و شركت خاتمي در اين دور از انتخابات شده است كه به طور روشن حاكي از اطمينان مضاعف جناح مقابل اصلاحات از امكانات ويژه انتخاباتي مختص به خود است.
يکشنبه 14 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 251]