موسیقی و آموزش

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: موسیقی درمانی

مقدمه

جامعه شناسان ، مورخین و كسانی كه در زمینه آموزش و پرورش موسیقی دستی داشته اند همگی معتقدند كه موسیقی از زمان پیدایش تاكنون در زندگی انسان نقش موثری را ایفا كرده است. همانطور كه از گذشته‌های دور از آوای غم انگیز فلوتی ساده برای ایجاد ترانه‌ای دل انگیز در دل شبهای آرام استفاده می‌شد، جهت كوتاه كردن روزهای طولانی و نجات از تنهایی نیز توسط پسرك چوپان مورد استفاده قرار می گرفت. آهنگهای ساده ای را كه كارگران و كشاورزان بهنگام انجام كارهای سنگین، شخم زدن، بذر افشانی و درو كردن محصول اجرا می كردند خستگی را از وجودشان می زدود و آنها را در انجام بهتر و سریعتر كارها یاری می كرد.

فی الواقع در دورانی كه كارگر و موسیقیدان هر دو یكی بودند یعنی كارگر به هنگام كار با الهام از طبیعت اصواتی ایجاد می كرد كه موجب نشاط او می گردید، موسیقی بخش معینی از مراحل مختلف زندگی انسان را تشكیل می داده است. چون از موسیقی در زمینه های مختلفی چون ازدواج، اظهار عشق به دیگران، التیام دردها، عبادت برای طلب بخشایش و تقاضای باران از درگاه خدایان و بهنگام كار و تهییج در جنگها استفاده می گردید.

اگر با دیده بصیرت و توجه دقیق به زندگی انسان در عصر حاضر بنگریم در می‌یابیم اگر چه، موسیقی اثری همانند گذشته بر زندگی انسانها ندارد، ولی با جرات می توان گفت كه موسیقی همچنان در زندگی انسان كنونی نیز نقش مهم و حیاتی را برعهده دارد.

در عصر حاضر سازنده موسیقی دیگر كارگر ساده ای نیست كه در حین انجام كار و یا برای رفع خستگی و سرگرمی خود موسیقی بیافریند. زندگی پرمشغله كنونی و پیشرفت صنعت و تكنولوژی پیشرفته آنچه را كه در اطراف ما وجود دارد را مكانیزه كرده است. در چنین اوضاعی تاثیر موسیقی آنچنان وسیع و باطنی می باشد كه اندازه گیری و درك اهمیت و ضرورت موسیقی در زندگی انسان بسیار مشكل بنظر می رسد و فقط آثار آن در تجلی های گوناگون صوری و ظاهری به چشم می خورد.

حالت و ماهیت لذت بخشی كه در موسیقی وجود دارد به این هنر اجازه می دهد كه همواره در ایجاد شادی و رفع غم و اندوه و از بین بردن نگرانیها و آلام انسان بطرق مختلفی عمل نماید. انسان می تواند توسط موسیقی همانند ادبیات و نوشته های با ارزش و شاهكارهای ادبی و اصیل بر اوج اشتیاق از لحاظ شناخت زیبائی ها گام نهد و بربال تخیلات به سرزمینهای دور سفر كند و یا اینكه دنیای خیالی را كه هرگز ندیده و شاید هم اصلاً وجود نداشته باشد را تجربه كند. انسان می تواند با شنیدن موسیقی موقتاً از تحمل فشارها و خستگی های روحی خلاصی یابد و مراحل باشكوه و مختلف زندگی را هر چه عمیقتر درك نماید.

تاریخچه

تقریباً از شروع تشكیل قبایل و جوامع ابتدایی از موسیقی در ارتباط با درمان به صورت های مختلفی استفاده شده است. در قبایل بدوی آفریقا (شامان) طبیب و موسیقیدان قبیله محسوب می شد كه از طریق سحر و جادو و مراسم مذهبی، رقص و آواز و زنگها و لباسهای عجیب، ترانه های مخصوصی را می خواندند و بیمار را با خود به خلسه می بردند و می كوشیدند تا ارواح خبیثه ای را كه موجب ایجاد بیماری در فرد شده اند را فراری دهند.

در فرهنگ مصر یا چین و هندوستان آئین معبدها با مراسم خاص موسیقی همراه بوده است در یونان قدیم "آپولو" رب‌النوع موسیقی رطب محسوب می شده است. یونانیان قدیم عقیقده داشتند كه بیماری در نتیجه عدم هارمونی و هماهنگی دروجود شخص ظاهر می شود و موسیقی را عامل بازگرداننده هماهنگی و هارمونی در وجود شخص می دانستند.

افلاطون فیلوسف بزرگ یونانی می گوید:

« شما ثقیل ترین روح را در اختیار من بگذارید تا من به یاری نیروی موسیقی كدورت عارضی را از روان زدوده و مردمی هوشمند و سلحشور به شما تحویل دهم.»

در قرون وسطی تاثیر موزیك بر شخصیت و رفتار آدمی مورد تاكید قرار گرفت و موسیقی به عنوان شاخه ای از ریاضی عامل نظم و هارمونی در موجودات شناخته شد. در قرن هجدهم كه طلوع عصر علمی در طب محسوب می شود. موسیقی نیز جزئی از تئوریهای عمومی معالجه و درمان پزشكی قرار می گیرد.

در طی قرن نوزدهم با پیشرفت تكنولوژی موسیقی و طب تا حدود زیادی از یكدیگر فاصله می گیرند و موسیقی به عنوان یك هنر صرف تلقی شده و ارتباط آن با طب به دست فراموشی سپرده می شود. در اواخر قرن نوزده موسیقی و طب دوباره بهم نزدیك می شوند و به كارگیری موسیقی در برنامه های آموزشی معلولین و عقب ماندگان ذهنی و افراد مبتلا به ناراحتی های روانی مورد توجه قرار می گیرد. در چند دهه اخیر تشكیلات موسسات موزیك تراپی شكل گرفته بطوری كه در بسیاری از كشورهای جهان از جمله كانادا، انگلیس، استرالیا، نیوزلند و ژاپن و برزیل و ... مراكزی دایر شده است.

موسیقی در ادبیات ایران

مولوی شاعر بزرگ ایرانی از موسیقی در باروری های ذهنی و تحریك روانی خود بهره می برده او با ضرب ساده چكش دكان زركوبی به وجد می آمده و به پایكوبی و سماع می پرداخته و در جلسات سماع با استفاده از نوازندگان به سرودن اشعار می پرداخته و موسیقی حوصله او را دو چندان می كرده و اوزان شعری خود را با ریتم های موسیقی هماهنگ می كرده و پای می كوبیده است و گاهی حضار را به تكرار ترجیع بندهایی از اشعار فرا می خوانده :

من كه مست از می جانم تنتاها یاهو

فارغ از كون و مكانم تنتاها یاهو

مطربا بهر خدا یك نفسی با من باش

من كه سراز پای ندانم تنتا یاهو

مولانا 3500 غزل در 55 بحر ساخته كه هیچكدام از شعرا توانایی او را نداشته اند.

كاربرد موسیقی در مناطق مختلف ایران
استفاده از موسیقی در مراسم بخصوصی طی تشریفاتی خاص در برخی از مناطق ایران مثل مناطق تركمن نشین، سیستان و بلوچستان و مناطق ساحلی جنوبی ایران كماكان رواج دارد. در بلوچستان بیماری گواتی تنها بوسیله و طی مراسمی خاص بهبود می یابد. فرد مبتلا كه به عقیده مردم این ناحیه درونش بوسیله گوات یا بار تسخیر شده است و رفتارش را تحت كنترل گرفته است با كمك مادر گواتر كه رهبر و اجرا كننده مراسم است به مرحله از خود بیخود شدن هدایت می گردد و به این صورت بهبود می یابد. در سواحل جنوبی ایران بخصوص اهالی جزیره قشم معتقدند كه بادهایی در بدن بیمار حلول كرده است كه موجب ناراحتی های روانی در او می شود آنها معتقدند كه این بادها از آفریقا رسیده اند و انواع مختلفی دارند جن، نوبان، مشایخ و زار از آن جمله هستند. حتی معتقدند بادها كافر و مسلمان هم دارند بادهای كافر آدم را بیشتر اذیت می كنند زار یك نوع باد كافر است كه مبتلایان را بیشتر می آزارد در جزیره قشم مریض روانی را پیش "ماماخینفه " و "بابامردیش" می برند آنها واسطه درمان هستند، مثلاً باد زار از زبان مریض با آنها سخن می گوید مریض وقتی به مجلس وارد می شود بعد از روبوسی با حضار مجلس كه "اهل هوا" نامیده می‌شوند در مراسم شركت می كند و منتظر می ماند تا صدای ساز و دهل اهل هوا نفس باد را ببوید سپس مدتی در تنهایی خود می نشیند تا باد مزاحم را آسوده بگذارد و انگشتری خرج سفره اهل هوا می شود تا بیمار بهبود یابد. اهل هوا معتقدند كه هر نوع بادی با رقص و آهنگ بخصوصی از بدن بیمار خارج می شود. باید توجه داشته باشیم كه استعداد تلقین پذیری بیماران در این زمینه بسیار مهم و حائز اهمیت می باشد. مثلاً وقتی همراه با مراسم معالجه شكل جن را كه در بدن بیمار نفوذ كرده است را كشیده و آن را آتش می زنند و با جن ها صحبت می كنند و وارد مذاكره می شوند بار تلقینی چنین آدابی همراه با حركات و آواز و اشعار در بیمار هیستری اثر می كند و خود را نجات یافته می بیند چرا كه بیمار هیستری بطور ناخودآگاه دچار هیجان می گردد و چون جنبه ارگانیكی در میان نیست بیمار بهبود می یابد و آنها از روی كمی اطلاعات آن را به عوامل ماورای طبیعت نسبت میدهند اما در بیماران سایكوتیك كه هذیان و توهم دارند قراردادن آنها در چنین مجالسی معالجه آنها را بیشتر به تاخیر می افكند تا اینكه بار درمانی داشته باشد.

موسیقی از دیدگاه عصب شناسی

امروزه در زبان عصب شناسی از تغییرات در سیستم عصبی – حركتی اعصاب نباتی، هیجانی – عاطفی غدد و هورمونی و نهایتاً هشیاری و آگاهی و شناخت صحبت می شود با روشهایی دقیق تاثیر موسیقی در فرآیندهای روانی از جمله سازمان بندی رفتار حركتی – احساس – ادراك – شناخت – آگاهی بخصوص هیجان و عاطفه را بطور عینی و تجربی بررسی می كنند. نتایج اجتماعی تاثیر موسیقی در فرآیندهای عصبی – زیستی به قرار زیر است :

1- تاثیر موسیقی ارتشی و مارش نظامی بطور عمده در سیستم حركتی اعصاب مركزی است و در حد محدودی نسبت به پذیرش و آشنایی و تجربه های فردی در هیجان انگیزی خلاصه می شود.

2- بخشی از اثرهای موسیقی تاثیر بركاركرد حواس از جمله حس بینایی است با موسیقی آرام و دل‌پذیر، احساس و ادراك بینایی تغییر می یابد و به امواج مخصوصی از طیف امواج بینایی حساس‌تر می شود در تبلیغات و آموزش و در نهایت در فروش كالا از این مطلب استفاده علمی می شود یعنی رنگ اجناس و كالای موردنظر را در زمینه امواجی كه به چشم حساس تر می شود در معرض دید قرار می دهند و همزمان موسیقی آرام بخش می شود.

3- تاثیر موسیقی در سیستم غدد درون ریز و سیستم خود مختار حیاتی انسان مثل تنفس، ضربان قلب، گردش خون و انواع متابولیسم های شیمیایی بدن مشخص است . مثلاً با ثبت تنفس شخصی كه موسیقی به چایكوفسكی علاقمند است و به موسیقی های دیگر علاقه ای ندارد مشاهده می شود كه رتیم تنفس در زمان شنیدن موسیقی چایكوفسكی طبیعی است ولی با شنیدن موسیقی غیرخوشایند تنظیم دستگاه تنفس بهم می خورد.

4- مهمترین استفاده گسترده موسیقی امروزه در كاهش درد و اضطراب است زنان عشایر و برخی قبیله‌های چند ساعت قبل از زایمان محلی آرام در كنار آبشار انتخاب می كنند صدای آبشار با موسیقی و ریتم طبیعی خود فعالیت بیوالكتریكی و شیمیایی ساقه مغزی و ارتباطش با قشر مخ را به نحوی تغییر می دهند كه اولاً : آرامش و ثانیاً : كاهش درد را باعث شوند.

آزمایشات روانشناختی در مورد تاثیر موسیقی

دیسرنس و فین نتیجه گرفتند :

موسیقی از ملال خاطر می كاهد و موجب می شود خستگی دیرتر به افراد در حین كار اثر بگذارد و نیز در حواس و آستانه آنها تاثیر گذاشته و واكنش های عضلانی را تقویت می كند.

جانسن بیان می دارد : (Janson)

او تاثیر جاز را سرودهای سوگواری را در ماشین نویسی بررسی كرده و بیان میدارد :

جاز در سرعت نوشتن تاثیر نداشته اما بر شماره خطاها می افزاید و سرودهای سوگواری در سرعت نوشتن موثر بوده و آن را كم می كند اما در خطا تاثیری ندارند.

وایتالی (Whitely) تاثیر موسیقی را در یادگیری و حفظ مطالب اینگونه گزارش میكند : اشخاص مسن در مطالعه براثر استماع موسیقی دچار آشفتگی خاطر و تنش عضلانی می شوند اما بسیاری از جوانان عصر یا حین شنیدن موسیقی درس نیز می خوانند.

هال (Hall) : با انجام آزمایشاتی تحت عنوان اثر موسیقی در زمینه فهم موضوعی خواندنی در مورد 278 دانش آموز كلاسهای دوم و سوم متوسطه دریافت كه 60% دانش آموزان دوره اول متوسط هنگام گوش كردن به موسیقی مطالب خواندنی را با سرعت و دقت بهتری خوانده و آن را به خوبی فهمیده اند.

یات و لانگ دان (Wyall & lngdon) ضمن آزمایشاتی در كارخانجات صنعتی انگلستان اثر موسیقی را بروی خستگی ناشی از كار مطالعه نمودند و مشاهده كردند كه در حین كار مدتی كه موسیقی اجرا می شد راندمات كار از 2/6% به 2/11% افزایش یافت. و سپس نتیجه می گیرند كه موسیقی برای آن عده از مردم كه به كارهای یكنواخت و اكثراً از نوع كارهای دستی اشتغال دارند و نیز در كارهایشان نیاز به تمركز دارند موثرتر است.

در زمینه تاثیر موسیقی در ایجاد آرامش روانی پژوهشی در سال 68-67 توسط خانم پورمقدم زیر نظر جناب آقای دكتر هاشمیان صورت گرفته است نتایچ پژوهش به صورت زیرگزارش گردیده است:

در مورد تاثیر موسیقی در حالت آرامش روانی در رابطه با 4 عامل سن ، شغل ، جنس و تحصیلات مشخص گردید. میزان احساس آرامش در سنین بالا بیشتر است. 66% از زنان و 62% از مردان احساس آرامش نموده اما مردان بیش از زنان گروه به آرامش كامل دست یافتند.

میزان آرامش بوجود آمده در افراد زیردیپلم 64% در افراد دیپلمه 64% در دانشجویان 68% و در افراد لیسانس به بالا 80% می باشد.

اطلاعات جنبی دیگر كه در طی این پژوهش بدست آمدند.

99% از كل افراد تحت مطالعه به شنیدن موسیقی علائم نشان دادند كه از بین آنها 53% به موسیقی اصیل ایرانی و 33% به موسیقی اصیل و كلاسیك تواماً و تنها 7% به موسیقی جاز علاقه نشان دادند.

و از این تعداد 50% بیش از یك ساعت به موسیقی گوش می كنند.
27% كمتر از یكساعت و 18% یك ساعت درشبانه روز باموسيقي سر گرم هستند

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 281]