آخرين تعمير‌ هابل در راه است‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: آخرين تعمير‌ هابل در راه است‌
جام جم آنلاين: سكوي پرتاب LC-93A پس از چند روز تاخير ناشي از توفان حاره‌اي گوستاو، پذيراي شاتل فضايي آتلانتيس شد تا در ساعت 33/4 بامداد به وقت جهاني روز 13 مهرماه اين شاتل را همراه 5 خدمه آن روانه آخرين ملاقات انسان با قوي‌ترين چشم دست ساز خود در كيهان، يعني تلسكوپ فضايي‌هابل كند.

در اين ماموريت كه 11 روز به طول خواهد انجاميد براي پنجمين و آخرين بار،‌ هابل تعمير خواهد شد و عمر آن دست‌كم تا سال 2013 تمديد مي‌شود.

در اين ماموريت قرار است 2 ابزار جديد بر تلسكوپ فضايي‌هابل نصب شود و همچنين باتري‌ها و حسگرها و 6 ژيروسكوپ آن عوض شوند تا ‌هابل بار ديگر با بيشترين توان خود و براي آخرين بار به خدمت علم درآيد.

تلسكوپ فضايي‌ هابل 24 آوريل سال 1990 به مدار زمين رفت تا دريچه‌هاي جديدي به روي دانش ما از كيهان بگشايد. اگر چه در اولين تلاش‌ها معلوم شد آيينه اصلي دچار مشكل است اما وقتي نخستين ماموريت تعمير ‌هابل با موفقيت انجام شد اين تلسكوپ ثابت كرد بيش از آنچه تصور مي‌شد در رشد دانش ما نقش داشته است.

ايده تلسكوپي فضايي البته به سال‌ها قبل‌تر برمي‌گشت، زماني كه دانشمندان متوجه شدند روي زمين هر چقدر هم كه قطر آيينه‌هاي تلسكوپ‌هايشان را افزايش دهند باز هم نمي‌توانند به كيفيت ايده‌آل و مورد نظر خود دست يابند. علت اين مساله هم وجود لايه محافظ سياره ما ‌يا همان جو زمين بود.

جو زمين امكان بقا را براي ما انسان‌ها فراهم مي‌آورد. جو، نه تنها اكسيژن و ديگر گازهاي حياتي براي تنفس ما را در خود دارد، بلكه فشار لازمي ‌را كه بدن ما براي بقا به آن نياز دارد نيز تامين مي‌كند.

در عين حال مانع رسيدن امواج و پرتوهاي مرگبار فضايي به زمين مي‌شود. اين لايه جوي، طول موج‌هاي مختلفي را سد مي‌كند و تنها باريكه كوچكي از طول موج‌هاي الكترومغناطيسي را عبور مي‌دهد.

در همان حال، اختلالات جوي باعث مي‌شود رصد روي زمين همواره با چالش‌هاي فراواني همراه باشد و اين لايه‌هاي مختلف آب و هوايي، اجازه رصد دقيق را ندهد.

به همين دليل بود كه جيمز وب اين پيشنهاد را مطرح كرده بود كه تلسكوپي را به فراسوي مدار زمين ببريم تا فارغ از اغتشاشاتي كه جو زمين توليد مي‌كند و تاثيري كه بر نور ستاره‌ها دارد، بتوان آسمان را در طول موج‌هاي مختلف رصد كرد.

بدين ترتيب پايه‌هاي ساخت و طراحي تلسكوپ فضايي ‌هابل گذاشته شد و دانشمندان سال‌ها وقت صرف ساخت آن كردند تا سرانجام سال 1990‌هابل به مدار زمين رفت و در مداري به ارتفاع حدود 500 كيلومتري سطح زمين مستقر شد و پس از رفع اشكال آيينه اصلي آن، دنياي جديدي را پيش روي انسان گشود. براي نخستين بار انسان توانست شكوه كيهان را با دقت بسيار بالايي بررسي كند.

اما با گذشت زمان ابزارهاي‌ هابل نيز فرسوده و نيازمند تعمير شدند. به همين دليل تاكنون 4 بار شاتل‌هاي فضايي به ديدار ‌هابل در مدار زمين رفته‌اند تا آن را تعمير كنند و با افزودن ابزارهاي جديد به آن، بر عمر مفيد ‌هابل بيفزايند.

پيش از آن‌كه شاتل فضايي كلمبيا هنگام فرود خود به همراه 5 فضانورد در جو زمين نابود شود،‌ قرار بود شاتل فضايي براي آخرين بار به ملاقات‌ هابل برود و آن را براي پنجمين بار تعمير كند و اين امكان را فراهم آورد تا ‌هابل بتواند تا زمان آغاز به كار نسل بعدي تلسكوپ‌هاي فضايي در مدار زمين باقي بماند؛ اما پس از آن حادثه به توصيه كميسيون بررسي سقوط كلمبيا و به دليل مسائل امنيتي اين پرواز از دستور كار شاتل‌ها خارج شد.

همين موضوع سبب اعتراض‌هاي بسياري در ميان جامعه علمي‌شد به طوري‌كه دانشمندان اعلام كردند حذف ماموريت تعمير‌هابل به دلايل مختلف به هيچ‌وجه قابل قبول نيست و با توجه به دستاوردهايي كه ‌هابل براي دانش بشري داشته ماموريت آن بايد تمديد شود. سرانجام ناسا كميسيون مستقل ديگري را مامور بررسي موضوع كرد.

اين كميسيون ضمن اين‌كه كل مسائل امنيتي شاتل‌ها را بررسي كرد سناريو‌هاي ديگري را نيز مدنظر قرار داد كه مهم‌ترين آن انجام ماموريت تعمير با كمك يك ماموريت رباتيك بود، اما پس از آن‌كه مشخص شد ربات فضانورد ناسا تا زمان اين ماموريت آماده نخواهد شد،‌ كميسيون در نظر نهايي خود اعلام كرد با حفظ تمامي‌ تدابير امنيتي ممكن، شاتل فضايي آتلانتيس به ديدار ‌هابل خواهد رفت.

اين ماموريت تنها ماموريت شاتل‌ها پس از سقوط كلمبيا خواهد بود كه به مقصدي غير از ايستگاه بين‌المللي فضايي انجام خواهد شد.

اين ماموريت فضايي كاملا پيچيده و در رده دشوارترين ماموريت‌هاي تاريخ بشر ارزيابي مي‌شود. نصب ابزارهاي جديد بر ‌هابل و باز و بسته كردن پيچ‌هاي محفظه‌هاي بيروني در شرايط بي‌وزني و درعين حال خطرات معمول پرواز شاتل‌ها همه را متوجه امنيت اين پرواز كرده است تا اين پيچيده‌ترين ماموريت فضايي پس از ماموريت فتح ماه با موفقيت انجام شود.

در اين ماموريت، غير از تعمير‌هابل 2 ابزار جديد به آن افزوده خواهد شد. يكي از آنها ابزاري به نام مكانيسم گرفت نرم يا Soft-Capture Mechanism است كه كمك خواهد كرد تلسكوپ پس از سپري شدن عمرش به مداري امن منتقل شود و ديگري دوربين ميدان ديد باز شماره 3 يا 3 WFC است.

اين دوربين به ‌هابل امكان مي‌دهد بازه وسيع‌تري از طول موج‌ها را در يك ميدان ديد ثبت كند. اسكات آلتمن (فرمانده) ، گرگوري جانسون (خلبان) ، مايكل گود ، مگان مك آرتور ، ميشائيل ماسيمينو و اندرو فستل (تكنسين‌هاي ماموريت) وظيفه دارند در اين ماموريت‌ هابل را احيا كنند تا اين ابزار ارزشمند علمي‌ بتواند تا زمان آماده شدن تلسكوپ فضايي جيمز وب چشمان انسان را به روي عالم باز نگاه دارد.

اما در همان حالي كه اين افراد مشغول تعمير تلسكوپ فضايي‌هابل هستند، در زمين تيمي‌ از فضانوردان بر عرشه شاتل فضايي انديور روي سكوي 39 B آماده پرواز خواهند ماند. اين افراد در كل مدت ماموريت آتلانتيس در آماده‌باش به سر مي‌برند تا در صورتي كه به هر دليل، حادثه‌اي براي آتلانتيس رخ داد و بازگشت آنها به جو زمين خطرناك تشخيص داده شد،‌ انديور زمين را به مقصد مدار تلسكوپ فضايي‌ هابل ترك كند.

اگر ضرورتي براي اين ماموريت ايجاد شود، براي اولين بار 2 شاتل فضايي عمليات مشتركي را انجام خواهند داد. در اين عمليات نجات، خدمه شاتل فضايي آتلانتيس بايد در مراحل مختلف ‌با كمك ابزارهاي راهپيمايي فضايي خود از آتلانتيس به انديور منتقل شوند.

چنين عملياتي تاكنون در تاريخ اكتشافات فضايي رخ نداده است و بر خلاف ظاهر ساده‌اش، فوق‌العاده پيچيده و خطرناك خواهد بود؛ اما اهميت زنده نگاه داشتن‌ هابل به حدي است كه اين ماموريت را توجيه كرده است.

با انجام اين ماموريت‌، هابل دست‌كم تا سال 2013 مي‌تواند به فعاليت علمي ‌خود ادامه دهد و پس از آن براي هميشه بازنشسته خواهد شد. در آن هنگام جامعه علمي ‌با كمك چشم ديگري به آسمان خواهد نگريست.

تلسكوپ جيمز وب،‌ كه به نام ارائه‌ كننده پيشنهاد تلسكوپ‌هاي فضايي به اين نام ناميده شده است با آيينه‌اي 3 برابر آيينه ‌هابل به مداري بسيار دورتر مي‌رود. اگر‌ هابل تنها حدود 500 كيلومتر با سطح زمين فاصله دارد، جيمز وب به يك ميليون و 500 هزار كيلومتري زمين و پشت مدار ماه خواهد رفت تا جهان را در طول موج‌هاي مختلف كاوش كند.

بسياري از اخترشناسان اميدوارند با تمديد ماموريت‌ هابل و اعزام جيمز وب به مدار زمين بتوان اطلاعات ارزشمندي را جمع‌آوري كرد كه با كمك آن انسان بتواند به برخي پرسش‌‌هاي اساسي خود از جمله فرآيند شكل‌گيري و تحول كيهان، ‌آينده جهان، ‌سيارات فراخورشيدي و امثال آن پاسخ دهند.

هابل به بسياري از پرسش‌هاي انسان پاسخ داده است، اما هر پاسخ هزاران پرسش ديگري را براي ما به وجود آورده است و تلاش براي پاسخ دادن به اين پرسش‌هاست كه دانش را به پيش مي‌برد.

پوريا ناظمي‌
سه شنبه 26 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 58]