علامه شعرانی

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: خاندان علم و تقوا
علامه بزرگ شیخ ابو الحسن شعرانی، از شخصیتهای برجسته دانشمندان كم نظیر اسلامی قرن چهاردهم هجری است. او بازمانده خاندانی از خاندانهای علم و دانش و تقوا و معنویت بود. و اینك یادی از نیاكان پاك او:
1. ملا فتح الله كاشانی سلسله نسب میرزا ابو الحسن شعرانی، به دانشمندی بزرگ و قرآن شناسی فرزانه یعنی علامه «ملا فتح الله كاشانی» (م 988 ق.) مفسر معروف عصر صفویه می‎رسد. تفسیر «منهج الصادقین» وی به زبان فارسی شهره آفاق است.
2. ابو الحسن مجتهد تهرانی جد اعلای میرزا ابو الحسن شعرانی، شیخ ابو الحسن مجتهد تهرانی (1200ـ1272 ق.) است. در تهران و سپس اصفهان به تحصیل پرداخت آن گاه عازم عراق شده و در حوزه‎های علمیه آن دیار نزد بزرگانی چون سید علی طباطبایی (صاحب ریاض) ادامه تحصیل داد و با اجازه اجتهاد به تهران مراجعت كرد.
3. آخوند غلامحسین: پدر بزرگ میرزا ابو الحسن شعرانی، آخوند غلامحسین، یكی از علمای متقی و فاضل تهران بود.
آخوند در سال 1313 ق. در نجف اشرف به خاك سپرده شد.[1]
4. حاج شیخ محمد تهرانی: حاج شیخ محمد تهرانی، پدر میرزا ابو الحسن شعرانی عاملی متقی بود. در سال 1346 ق. از دنیا رفت.[2]
تولد و تحصیل
میرزا ابو الحسن شعرانی در سال 1320 ق. در تهران و در خانواده‎ای روحانی و دانش پرور، به دنیا آمد و پرورش یافت.
سواد قرآنی را نزد پدر عالمش، شیخ محمد تهرانی، آموخت و در حقیقت پدرش نخستین معلم او بود. بعدها كه كمی بزرگ شد وارد مدرسه مروی تهران گشته، به تحصیل پرداخت. ادبیات عرب، فارسی، منطق، فقه، اصول، فلسفه، ریاض، و ... را طی سالها آموخت.
از معروفترین اساتید او در حوزه علمیه تهران، می‎توان از آیه الله حاج میرزا مهدی آشتیانی نام برد. هم چنین حكیم محقق میرزا محمود قمی از اساتید او بود كه مردی زاهد و دانشمند بود.[3]
حبیب الله ذو الفنون[4] نیز استاد ریاضی میرزا ابو الحسن شعرانی در حوزه تهرانی بود.
میرزا ابو الحسن شعرانی، در دوره جوانی كه حوزه علمیه قم تازه تأسیس شده بود، سفری به آن دیار كرد و در محضر اساتیدی مانند‌ آیه الله حاج شیخ عبدالكریم حائری (مؤسس حوزه) حاج شیخ عبد النبی نوری به ادامه تحصیل پرداخت.
شعرانی 26 ساله بود كه پدر عالم و بزرگوارش را از دست داد. این حادثه برای او بسیار سنگین بود ولی هرگز اراده او را در راه سالها كسب دانش و سیر در آفاق و انفس برای تحصیل علم و سیر و سلوك، سست نكرد.
این بود كه پس از سالها تحصیل در حوزه تازه تأسیس قم، آهنگ حوزه كهن و پر خاطره نجف اشرف كرد و مدتها در آن جا موفق به بهره‎گیری از محضر اساتید بزرگ شد. در بین اساتید حوزه علمیه نجف، سید ابوتراب خوانساری (متوفای 1346 ق.) بیشتر از دیگران، شعرانی را مجذوب خود كرد. سید ابوتراب خوانساری در بین علماء شخصیت بر جسته‎ای داشت و علاوه بر فقه و معارف شیعه، با فقه اهل سنت نیز آشنا بود.[5]
بازگشت
شیخ ابو الحسن شعرانی پس از تكمیل تحصیلات علمی و سیر و سلوك عرفانی و عملی، در اوج استبداد رضا خانی، به تهران بازگشت و شروع به تبلیغ و تدریس و تحقیق و ادامه سیر و سلوك كرد. او خود در این باره می‎نویسد:
«چون عهد شباب به تحصیل علوم و حف اصطلاحات و رسوم بگذشت ... از هر عملی بهره بگرفتم و از خرمنی خوشه برداشتم. گاهی به مطالعه كتب ادب از عجم و عرب، و زمانی به دِراست (تدریس) اشارات (ابن سینا) و اسفارِ (ملاصدرا) و زمانی به تتبع تفاسیر و اخبار، وقتی به تفسیر و تحشیه كتب فقه و اصول و گاهی به تعمق در مسائل ریاضی و معقول تا آن عهد به سر آمد ...
سالیان دراز، شب بیدار و روز تكرار همیشه ملازم دفاتر و كراریس (همراه دفترها و جزوه‎ها) و پیوسته موافق اخلام و قراطیس (همدم قلمها و كاغذها) ناگهان سروش غیب در گوش، این ندا داد كه علم برای معرفت است و معرفت بذر عمل و طاعت، و طاعت بی‎اخلاص نشود و این همه میسر نگردد مگر به توفیق خدا و توسل به اولیا، مشغولی تا چندها.
علم چندان كه بیشتر خوانی
چون عمل در تو نیست نادانی
شتاب باید كرد و معاد را زادی فراهم ساخت، زود برخیز كه آفتاب برآمد و كاروان رفت، تا به قیمتی باقی است و نیرو تمام از دست نشده، توسلی جوی و خدمتی تقدیم كن.»[6]
آشنایی با زبانهای متعدد
علامه شعرانی علاوه بر مهارت كافی در فقه و اصول و تفسیر و حدیث و فلسفه و ریاضی و عرفان و كلام و ...، با چندین زبان ـ غیر از فارسی و عربی ـ آشنا بود:
1. فرانسه: شعرانی به زبان فرانسه، كاملاً تسلط داشت و بسیاری از كتب علوم اسلامی ترجمه شده به زبان فرانسه را خود مطالعه و با متن اصلی تطبیق می‎كرد و صحت و سقم ترجمه را تعیین می‎نمود.
2. تركی: زبان تركی را مثل زبان مادری می‎دانست و می‎خواند و می‎نوشت.
3. انگلیسی: وی به زبان انگلیسی نیز به قدر متعارف و لازم آشنایی داشت.
4. عبری: شاید شگفت انگیز باشد كه عالمی دینی با آن همه وسعت اطلاعات و اشتغالات در علوم مختلف، به زبان عبری هم تسلط داشته باشد! ایشان این زبان را از یك روحانی یهودی فرا گرفته بود.[7]
شاگردان فرزانه
علامه میرزا ابو الحسن شعرانی در مدت عمر پر بركت خویش شاگردانی فرزانه و حكیم و فقیه تربیت كرد. بسزاست به معرفی برخی از آنان بپردازیم.
1. آیه الله میرزا هاشم آملی (1322ـ1413 ق.)
او در شهرستان آمل متولد شد و پس از گذراندن دوره ابتدایی و مقدمات، عازم تهران شد و در نزد شهید مدرس، سید محمد تنكابنی و شعرانی ادامه تحصیل داد. در سال 1345 ق. به قم رفت و دوره عالی فقه و اصول را از آیه الله شیخ عبدالكریم حائری و آیه الله سید محمد حجت كوه كمری فرا گرفت و به درجه اجتهاد رسید. مدتی نیز در نجف در محضر میرزا حسین نایینی، آقا ضیاء عراقی و سید ابو الحسن اصفهانی ادامه تحصیل داد. او سالها در حوزه علمیه قم به تدریس فقه و اصول پرداخت و شاگردانی بزرگ و دانشمند تربیت كرد.[8]
2. آیه الله شیخ عبدالله جوادی آملی
از فقها، مفسران و فلاسفه بزرگ معاصر و از اساتید حوزه علمیه قم دارای دهها اثر علمی و فقهی و تفسیری است.[9]
3. آیه الله شیخ حسن حسن زاده آملی
حكیم الهی، فقه، ریاضیدان، ادیب، شاعر و متبحر در نجوم و هیئت، و عارف سالكِ معاصر، كه در آسمان دانش و معرفت هم چون خورشید می‎درخشد. ایشان سالها در تهران ازمحضر علامه شعرانی در زمینه فقه و تفسیر و ریاضی و حكمت و عرفان و ... استفاده كرده و بهره‎های فراوان برده است و خاطراتی شیرین و شنیدنی از آن استاد الهی به یاد دارد.
4. استاد شیخ محمد حسن احمد فقیه یزدی
استاد شیخ محمد حسن احمدی فقیه یزدی، از شاگردان موفق علامه شعرانی و از اساتید حوزه علمیه قم است.
5. علی اكبر غفاری[10]
استاد دانشمند علی اكبر غفاری از شاگردان فرزانه علامه شعرانی است كه در زمینه تصحیح، تحقیق و طبع آثار حدیثی شیعه خدمات ارزنده‎ای انجام دادند.
6. محدث اُرمُوی (1323 ق ـ1358 ش) [11]
استاد علامه مرحوم میر جلال الدین محدث ارموی از شاگردان علامه شعرانی بود. در شهر ارومیه دیده به جهان گشود و پس از عمری تحصیل و تحقیق و تألیف و تصحیح آثار علمی و دینی گذشتگان، در سال 1358 شمسی در تهران درگذشت. او بیش از هفتاد اثر گران قدر را تصحیح یا تألیف كرده است.
یادگارهای ماندگار
آثار قلمی علامه شعرانی، بهترین وسیله شناخت وسعت و عمق علم و دانش و تفكر اوست:
الف. تفسیر و علوم قرآنی: 1. حاشیه بر مجمع البیان (در ده جلد) 2. تصحیح كامل تفسیر صافی (در دو جلد) 3. حواشی و تعلیقات بر تفسیر منهج الصادقین (در ده جلد) 4. مقدمه و حواشی و تصحیح كامل تفسیر ابو الفتوح رازی (در دوازده جلد) 5. نثر طوبی، دائره المعارف اصطلاحات قرآن، از الف تا حرف صاد 6. تجوید قرآن 7. طبع و چاپ بیش از 60 نسخه قرآن در اندازه‎های مختلف.
ب. حدیث و روایت: 1. جمع حواشی و تحقیق و تصحیح كتاب وافی اثر مرحوم فیض كاشانی (در سه جلد) 2. تعلیقات بر شرح اصول كافی اثر ملا صالح مازندرانی، (در دوازده جلد) 3. تعلیقات بر وسائل الشیعه (از جلد 16 تا 20) 4. حاشیه بر ارشاد القلوب دیلمی 5. ترجمه و شرح دعای عرفه سید الشهداء ـ علیه السلام ـ، ضمیمه كتاب فیض الدموع 6. ترجمه و شرح مفصل صحیفه كامل سجادیه 7. تحقیق و تصحیح جامع الرواه 8. رساله در علم درایه.
ج. فقه و اصول: 1. المدخل الی عذاب المنهل، در اصول 2. شرح كفایه الاصول ـ آخوند خراسانی ـ 3. شرح تبصره علامه حلی 4. حاشیه كبیره بر قواعد 5. رساله در شرح شكوك صلاه در عروه الوثقی 6. فقه فارسی و مختصر برای تدریس در مدارس 7. مناسك حج با حواشی 9 نفر از مراجع تقلید.
د. فلسفه و كلام: 1. شرح تجرید در علم كلام 2. حاشیه بر فصل الخطاب محدث نوری 3. كتاب راه سعادت در اثبات نبوت و رد شبهات یهود و نصارا 4. ترجمه كتاب «الامام علی صوت العداله الانسانیه» با نقدِ لغزشهای نویسنده (جرق جرداق) 5. تعلیقاتی بر كتاب «محمد پیامبر و سیاستمدار» نوشته مونتگمری وات 6. اصطلاحات فلسفی 7. مقدمه و حواشی محققانه بر اسرار الحكم سبزواری
هـ. هیئت و نجوم: 1. شرح عمل به زیج (جدولی كه از روی آن به حركات سیارات پی می‎برند) مبتنی بر هیئت جدید 2. تعلیقه و مستدرك تشریح الافلاك با اشاره به هیئت جدید 3. هیئت فلاماریون، ترجمه از زبان فرانسه 4. تقاویم (تقویم‎های) شبانه روزی.
و. تاریخ: 1. ترجمه «نفس المهموم» اثر حاج شیخ عباس قمی 2. مقدمه، تصحیح و تحقیق كشف الغمه 3. مقدمه و تصحیح منتخب التواریخ 4. مقدمه كتاب وقایع السنین خاتون آبادی 5. مقدمه، تصحیح و تعلیقات بر كتاب «روضه الشهداء».
ز. فنون دیگر: 1. تصحیح كامل و مقدمه و حاشیه بر جلد اول و سوم كتاب «نفایس الفنون فی عرابس العیون» اثر محمود آملی از دانشمندان قرن هشتم.[12]
وفات
علامه میرزا ابو الحسن شعرانی در اواخر عمر دچار ضعف و بیماری قلب و ریه شد و زیر نظر پزشك بود. وقتی بیماری‎اش شدت یافت برای معالجه به آلمان برده شد و در بیمارستانی در شهر هامبورگ بستری گردید. اما معالجات سودی نبخشید و شاید تقدیر چنین بود! ...
سرانجام این عالم عامل و دانشمند كم نظیر، پس از هفتاد و سه سال زندگی پر افتخار، در شبِ یك شنبه، هفتم شوال 1393 (12/8/1352) جان به جان آفرین تسلیم كرد و دعوت حق را لبیك گفت.
روز چهارشنبه، جنازه‎اش به تهران و قبل از ظهر روز پنج شنبه تشییع گردید و در جوار ملكوتی حضرت عبدالعظیم حسنی، روبروی باغ طوطی، به خاك سپرده شد.[13]
[1] . همان، ص 24، به نقل از نفس المهموم.
[2] . مجله نور علم، شماره 50ـ51، ص 76.
[3] . روزنامه جمهوری اسلامی، 28/11/1371.
[4] . دهخدا، ذیل: حبیب الله؛ برای آشنایی با آثار او. ر.ك: الذریعه، آقا بزرگ تهرانی، 4/4396 و 401 و 403؛ 8/219.
[5] . ر.ك: علماء معاصرین، ملا علی واعظ خیابانی، ص 139ـ143؛ معارف الرجال، محمد حرز الدین، ج 3، ص 310.
[6] . ترجمه نفس المهموم، ص 2.
[7] . مجله نور علم، ش 50ـ51، ص 94.
[8] . روزنامه جمهوری اسلامی، 8/12/71؛ مجله نور علم، ش 52ـ53، ص 195.
[9] . درباره زندگی ایشان، مراجعه شود به كیهان فرهنگی، ش 9، سال دوم.
[10] . ر.ك: كیهان فرهنگی، سال 1365، ش 3.
[11] . آثار محدث ارموی در كیهان فرهنگی، آبان ماه 1364، معرفی شده است.
[12] . كیهان اندیشه، شماره 45، ص 82؛ چهره درخشان، دكتر قوامی واعظ، ص 30.
[13] . مجله نور علم، ش 50ـ51، ص 86 به بعد.
منبع:اندیشه قم

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 373]