غلبه بر يك قرن خصومت قومى

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: غلبه بر يك قرن خصومت قومى
[محمد بخشنده ]
رفتن عبدالله گل رئيس جمهور تركيه به شهر ايروان ، جايى كه يك قرن از آنجا صداى دشمنى و نفرت شنيده است يك تصميم متهورانه بود ‎/ آنچه اقدام آنكارا و ايروان را در برچيدن اين حصار بلند خصومت زيباتر جلوه داد ، بهره جستن آنها از يك رويداد ورزشى براى گشودن طلسم يك اختلاف سياسى بود. به تعبيرى ، اين بار نيز ورزش به يارى سياست آمد و قبل از آنكه ديپلمات ها سفره دوستى بگسترانند تيم هاى فوتبال دو كشور در ديدارى نمادين كار را براى تصميم گيران سياسى آسان ساختند.
اهميت اولين تماس تاريخى سران تركيه و ارمنستان براى همه ملت هايى كه از روز سقوط امپراتورى عثمانى تاكنون شاهد و ناظر اين نزاع دو طرف بوده اند روشن است. اختلاف ارامنه و ترك ها همانند بسيارى از نزاع هاى قومى در جوامع ديگر ، در بستر تاريخى چون يك غده بدخيم درآمد و هر چه زمان گذشت خطر سرايت آن بيشتر شد ‎/ جلوه هاى ناگوارى از اين اختلاف در سال هاى اخير نمايان شد، وقتى كه لابى ارامنه در غرب رضايت حدود 20 كشور را براى محكوميت تركيه و ثبت واقعه ۱۵ آوريل در شمار جنايات تاريخى جلب كرد.
طبيعى بود كه در اين فضاى جنگ سردگونه ، «سياست ستيز» سايه خويش را بر همه ابعاد روابط فرهنگى و اقتصادى دو طرف حكمفرما سازد. اندكى بعد از استقلال ارمنستان در سال ۱۹۹۱ دو كشور آخرين ريسمان روابط ديپلماتيك خويش را هم بريدند، مرزهاى مشترك بسته شد و اين دو ملت كه هر كدام داراى تاريخ و تمدنى كهن هستند به معناى كامل در ميان حصار دشمنى محبوس شدند حتى كسانى كه خويشاوندانشان در خاك همديگر زندگى مى كنند از ديدار و تماس محروم شدند.
با اين سرگذشت ناگوار است كه تصميم عبدالله گل و دولت اسلامگراى تركيه براى حضور در ايروان رنگ يك رويداد تاريخى به خود گرفت و اغلب محافلى را كه در يك قرن اخير صداى دشمنى از دو سوى مرز شنيده بودند غافلگير ساخت. اغلب ناظران اين اتفاق را به عنوان سنگ بناى حركتى كه مى تواند چشم انداز تيره مناسبات ارامنه و ترك ها را تغيير دهد نگريسته اند. اين اقدام بويژه در روزهايى كه صفحات قفقاز را حوادثى خونين پوشانده اعتبار ويژه اى نزد محافل سياسى پيدا كند ‎/ رئيس جمهور تركيه كه از اثرات و بازتاب تصميم خويش آگاه بود هنگام ورود به فرودگاه ايروان اعلام كرد كه اين ديدار گامى است به سوى تأمين صلح و ثبات در منطقه. واقعيت نيز همين است كه ديدار تاريخى روز شنبه ايروان نوعى تلطيف فضاى مسموم قفقاز بود.
سران ايروان وآنكارا در شرايطى سرود صلح خواندند كه بوى جنگ منطقه قفقاز را فرا گرفته و مرزهاى تركيه و ارمنستان از سوى ارتش هاى توسعه طلب غربى و دولت هاى جاه طلب منطقه ناامن شده است.
با اين همه سؤالات زيادى حول ديدار تاريخى عبدالله گل و سركيسيان مطرح است.
شايد مهم ترين پرسش در اين باره به اسباب و عللى مربوط شود كه موجب شد ايروان و آنكارا به سياست طولانى ستيز و تقابل پايان دهند.
مراحل زدودن
بى گمان جرقه اين تصميم پيش از همه در ذهن نسل جديد زمامداران دو كشور روشن شد. زمزمه يك تجديدنظر در ميان سياستمداران واقعگراى دو كشور از دو سال پيش شروع شد. در اين بازنگرى بود كه دولتمردان اسلامگراى تركيه آشكارا اعلام كردند ادامه خط دشمنى ميان دو همسايه بى فايده و غير قابل تحمل است. در واقع آنها با اين تصميم به مبارزه با گذشته سياسى شان رفتند. گويى آنها در اين بازانديشى دريافته بودند كه زندگى در سايه خصومت جز اتلاف توان و بر باد دادن فرصت ها براى دو كشور نتيجه اى ندارد.
به تدريج اين تفكر واقعگرايى به ميان سياستمداران ايروان نيز راه يافت تا حدى كه سرژ سركيسيان پس از بدست گرفتن قدرت ، نويد آشتى و همكارى با تركيه را داد و در چند سخنرانى خود از سرگيرى مناسبات دو كشور را به مصلحت دو ملت دانست.
اما در اين ميان دو عامل ديگر به يارى دولتمردان آنكارا و ايروان آمد. اول ، نظرخواهى عمومى از ارامنه و تركها كه برپايه نتايج آنها اعلام شد كه يك قرن براى دورى و دشمنى دو ملت كافى است و ديگر ساكنان اين دو حوزه تاريخى نمى خواهند با انديشه دشمنى زندگى كنند و دوم تحولات منطقه بويژه رويدادهاى اخير قفقاز كه تهديدات مشتركى را متوجه دو كشور ساخت.
بر همين اساس دولتمردان اسلامگراى تركيه تصميم خويش را پاسخى به خواست مردم دانستند. عبدالله گل اين پيام مردم اش را به طرف مقابل رساند. خطر مهمى كه به دنبال اين نظرخواهى ها سران دو كشو به آن پى بردند اين بود كه مبادا در پايان يك قرن خصومت مردم دو كشور تصور كنند اين نزاع جزوى از بازى بزرگان است ‎/
اين خطر در آنكارا بيشتر حس شد وقتى كه دريافت ماجراى ۱۵ آوريل به يك اهرم تسويه و انتقام از سوى حريفانش بكار گرفته مى شود و دولت هايى مثل فرانسه كه با عضويت تركيه در اروپا مشكل ديرينه دارند به همين ريسمان اختلاف تركها و ارامنه توسل جسته اند.
البته نبايد از نظر دور داشت كه دولت هاى حاكم بر ايروان و آنكارا از آن جا كه منابع اقتصادى را مبناى سياست خارجى خويش قرار داده اند در برداشتن اين گام به منافع حاصل از آن نيز نگاه دارند.از اين منظر از سرگيرى روابط سياسى بين تركيه و ارمنستان فوايد متعددى براى تركيه دارد كه نجات از بار سنگين كشتار ارامنه و افزايش نقش اين كشور در منطقه قفقاز از جمله اين فوايد به شمار مى رود و به اين كشور امكان مى دهد در حل اختلافات در منطقه نقش بيشترى ايفا كند. پس از آغاز مناقشه ميان گرجستان و روسيه در ماه اوت بر سر كنترل اوستياى جنوبى و آبخازيا، (سرزمين هاى جدايى طلب گرجستان) آنكارا پيشنهاد تأسيس مجمع همكارى براى قفقاز با هدف برقرارى ثبات منطقه اى را ارائه داد.
تركيه بسيار اميدوار است كه در نتيجه اين تحولات به يك «نيروى صلح» مؤثر تبديل شود و براى رسيدن به چنين خواسته اى بايد روند عادى سازى مناسبات را با ارمنستان آغاز كند، اما ارمنستان آخرين كشورى است كه تركيه اختلافاتش را با آن حل نكرده است.
تركيه نمى تواند چهره كشورى را داشته باشد كه با كشورهاى كوچك اطرافش مناقشه دارد.
از طرفى براى آنكارا آشتى با ارامنه پس از آشتى با قبرس در حكم يكى از كليدهاى ورود به اروپا است. به همين دليل ديدار رئيس جمهور تركيه از ارمنستان پيامدهاى مثبتى را در پى داشت ، رياست فرانسوى اتحاديه اروپا پنجشنبه از اين ديدار استقبال كرد و آن را اقدامى قوى و مشوق خواند.
از طرفى در فضاى بحرانى قفقاز براى ايروان نيز اين اتفاق سودمند است.
بحران گرجستان يكى از عواملى است كه طرف ارمنى را به نزديك شدن به تركيه ترغيب كرد. ارمنستان واقعاً به تركيه به عنوان تنها راه دسترسى اين كشور به بقيه نقاط جهان نياز دارد زيرا گرجستان طرف مطمئنى نيست.
ادامه دارد
شنبه 23 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 278]