خیام ، پدیده ای شگفت

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: خیام، هم از نظر شخصیت و هم از نظر تاریخى که در آن مى‏زیسته پدیده‏اى شگفت و پیچیده است.شاید کمتر کتابى در دنیا مانند مجموعه ترانه‏هاى خیام تحسین شده، مردود و منفور بوده، تحریف شده، بهتان خورده، محکوم گردیده، حلاّجى شده، شهرت عمومى و دنیاگیر پیدا کرده و بالاخره ناشناس مانده.

اما کوشش و جستجوى محققان ایرانى و اروپایى پرتوى بر زندگى و آثار او انداخته و شناخت نسبى او را ممکن ساخته است.آثار علمى او چاپ شده و درباره ارزش آن آثار داورى شده است.آنچه بخصوص در اینجا مورد توجه است بحثى کوتاه است درباره شعر او.
البته اکنون تصور اینکه خیام سراینده رباعیات غیر از خیام حکیم و ریاضى‏دان صاحب جبر و مقابله است مردود و بى‏اساس است.
۷
نجم الدین رازى او را معروف به فضل و حکمت و کیاست معرفى کرده و با نقل دو رباعى از او، او را به بیچارگى و سرگشتگى و گم‏گشتگى فیلسوفان منسوب داشته است.
۸
خیام را در فنون حکمت نظیر ابو على سینا دانسته‏اند
9
و نوشته‏اند که در علوم یونان متبحر و در حکمت و نجوم بى‏قرینه بود.
۱۰
به هر حال از آنچه درباره او نوشته‏اند بر مى‏آید که حکیم ریاضى‏دان و طبیب بوده امّا از قرآن و فقه و ادب نیز بهره کافى داشته است.با وجود این آنچه در دنیا مایه شهرت شگفت‏انگیز او شده است رباعیات او است.

[تصویر: 4612316732115842161271643016615424716075128.jpg]

[تصویر: 4612316732115842161271643016615424716075128.jpg]

از میان انبوهى از رباعیات که به او نسبت داده‏اند حدود هفتاد رباعى که در مرصاد العباد، نزهة المجالس، تاریخ جهانگشا، تاریخ گزیده، مونس الاحرار و چند جنگ معتبر آمده است به احتمال قوى از او است.
۱۲
پشتوانه این رباعیات اندیشه خردمندى آشنا با فلسفه یونان و سرخورده و آزرده از عوام و رؤساى آنان است.در رباعیات او شک و بدبینى و اغتنام فرصت و عشرت‏جویى با طعنه به بى‏خردى و کج فهمى رؤساى عامه ترکیب بدیعى به وجود آورده است و معنى این رباعیات را دقیق و عمیق و لطیف کرده است.
اندیشه شک و بدبینى و اغتنام فرصت که محتواى شعر خیام به آن مشهور است با او آغاز نشده و در اندیشه فیلسوفان یونان که خیام با اندیشه آنان آشنا بوده سابقه دارد.در ادبیات اسلامى از فارسى و عربى نیز پیش از خیام سابقه داشته.
۱۳
چنانکه گفته‏اند فردوسى پیش از او و بیش از او این اندیشه را در شعر خود بازتاب داده است.اما این اندیشه در میان پنجاه، شصت هزار بیت شاهنامه مستور مانده و توجه چندانى به آن نشده است.
در شعر ابو العلاى معرى اندیشمند شکاک هم که چون خیام جهان را گورستانى بزرگ و ذرّات خاک را اندام‏هاى خاک شده مى‏دید به فراوانى دیده مى‏شود.نوشته‏اند که خیام با آثار او آشنایى هم داشته است.اندیشه خوش‏باشى غنیمت شمردن دم را هم در شعر رودکى و دیگران مى‏توان یافت امّا هر چه هست این اندیشه‏ها در رباعیات خیام تبلور و درخششى خاص یافته که در شعر پیشینیان او نیافته است.
شک خیام چون شک اهل زندقه با استهزاى عقاید کامل دیگران همراه نیست بلکه همراه با عاطفه و رقّت است.

او نه مى‏خواسته مسلکى ایجاد کند و نه مى‏خواسته مریدى دور خود جمع کند
.درباره جهان و انسان اندیشیده و خود را هم در ذرّات خاک شده پیشینیان دیده است و هم در هیئت و حالت آیندگان.از نظر او سرنوشت انسان‏ها به یک شکل و به یک گونه رقم خورده است همه انسان‏ها از خاک بر مى‏آیند و بر باد مى‏شوند و جهان استمرار این ناپایدارى است.او در اسرار تقدیر خوض مى‏کند و بر گذشته خط بطلان مى‏کشد و به آینده نیز اعتقاد و امیدى ندارد و تنها دم گذرا را غنیمت مى‏شمارد دمى بین دو عدم.
باید اشاره شود که ارزش رباعیات خیام تنها در محتواى آن نیست بلکه فصاحت شعر و تصویرهاى زیبا و متناسب و آرایش‏هاى دور از تکلف به این رباعیات معدود او زیبایى و ارزش خاص بخشیده است.مثلا در رباعى

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 194]