ضربه فني شخصيت هاي بومي توسط قهرمانان هاليوودي در بازار لوازم مدرسه قهرمانان هاليوود بر دوش دانش آموزان ايراني

واضح آرشیو وب فارسی:ابتکار: ضربه فني شخصيت هاي بومي توسط قهرمانان هاليوودي در بازار لوازم مدرسه قهرمانان هاليوود بر دوش دانش آموزان ايراني
باربي، مرد عنكبوتي، سوپرمن، لاك پشت هاي نينجا، ربات ها، خانواده رابينسون و غيره، اين ها اسامي شخصيت ها و قهرمان هاي داستان هاي كارتوني و سينمايي دنياي امروز هستند كه از آن سوي آب ها، با رنگ و لعاب زيبا و دلفريب، خود را به پشت ويترين مغازه هاي شهرهاي ما رسانده اند و بر روي دوش كودكان و نوجوانان ما وارد مدارس شوند... حضور پر رنگ اين شخصيت ها در بازار داغ كيف و لوازم التحرير مدارس، هر سال در حالي رخ مي دهد كه جاي خالي شخصيت ها و الگوهاي ايراني و بومي در اين عرصه از يك سو و انفعال و كم توجهي فضاي فرهنگي و اجتماعي جامعه به آن از سوي ديگر، به يك امر بديهي و عادي تبديل شده است. اما بايد در نظر داشت، موضوعي كه متاسفانه حتي از ديد برخي كارشناسان و جامعهشناسان كم اهميت و سطحي تلقي مي شود، با نگاه دقيق تر، مي تواند ابعاد گسترده و پيچيده تري را به خود اختصاص دهد. .... مادر دوباره جامدادي پارچه اي صورتي رنگ را برانداز مي كند، از مغازه دار سوال مي كند: «جامدادي صورتي فلزي نداريد؟» مغازه دار همراه با پاسخ منفي چند جامدادي ديگر را كه هيچ كدام صورتي نيستند به او پيشنهاد مي دهد، اما مادر مي گويد كه چون كيف و لوازم التحرير دخترش صورتي رنگ است، جامدادي اش هم بايد صورتي باشد. صداي خواهش و التماس دختربچه دوباره بلند مي شود و از مادرش مي خواهد، همين جامدادي پارچه اي صورتي رنگ را كه عكس عروسك باربي دارد، براي او بخرد. نگاهي كه به درون كيسه لوازم التحريرش مي اندازي، كيف صورتي با عكس باربي، خط كش صورتي باربي، جعبه مداد رنگي باربي، ليوان باربي، دفتر خط دار و نقاشي باربي و حالا هم جامدادي باربي مي بيني. لوازم مدرسه برادرش هم كيف سورمه اي با تصوير مرد عنكبوتي، دفتر نقاشي با تصوير انيميشن ربات ها، ليوان و جامدادي فلزي مرد عنكبوتي بود كه اين مشخصات اغلب در مورد خانواده هايي كه براي خريد به بازار تهران آمده بودند، صدق مي كرد. عكس باربي، مرد عنكبوتي، يانگوم، امپراطور دريا، لاكپشت هاي نينجا، سوپرمن، خانواده رابينسون و...، اما جاي خالي تصاوير شخصيت هاي ايراني، مثل دارا و سارا، نه تنها در تمامي وسايل خريداري شده توسط آن خانواده ها، بلكه تقربيا در همه مغازه هاي بازار بزرگ تهران به وضوح قابل مشاهده بود.
باربي، اسب ترواي فرهنگي غرب
باربي، اسم خلاصه شده باربارا، دختر كوچك رئيس كمپاني «متل» است كه در سال 1945 شروع به توليد اين عروسك كرد و به زودي در صف اول اسباب بازي دختران در غرب قرار گرفت. در سال 1959 هر عروسك باربي به قيمت سه دلار فروخته مي شد; اما اكنون هر عروسك باربي اصل ساخت كمپاني متل، 4500 دلار قيمت دارد. باربي تا كنون بيش از 500 بار در نقش ها و شخصيت هاي متفاوت مثل پرستار، افسر پليس، آموزگار، پزشك، دندانپزشك، دامپزشك، خواننده، ژيمناستيك كار، كارآگاه، افسر نيروي دريايي، افسر خلبان، مهماندار هواپيما، دزد، گدا و عرضه شده كه اين شخصيت پردازي ها، براي كاركردهاي تربيتي اين عروسك است. به گفته برخي كارشناسان جامعه شناس و روان شناس، بلوغ زودرس، سو»تغذيه، مصرف گرايي و تجمل بخشي از تاثيرات فرهنگي است كه باربي به همراه خود وارد جامعه مي كند. اما در كشور ما شخصيت هاي طراحي شده بومي (دارا و سارا) را آن هم با جست وجو در راسته كيف و لوازم التحرير بازار تهران شايد فقط چند مغازه مي توان پيدا كرد كه مغازه داران آن ها را به درخواست مشتريان از پستوي مغازه شان بيرون مي كشيدند و نشان مي دادند. طراحي، رنگ، كيفيت ظاهري و حتي قيمت اين محصولات، در همان نگاه اول ذوق متقاضي كه همان كودكان و نوجوانان است را كور مي كرد و طبيعي است كه در مقابل انبوهي از طرح ها و رنگ هاي جذاب باربي و دوستانش، آگاهانه يا ناآگاهانه، دارا و سارا از ويترين مغازه ها به پستوي منتقل شوند. تقريبا همه خانواده ها نيز دليل استفاده نكردن از لوازم التحرير با تصاوير دارا و سارا را، نداشتن اطلاعات كافي نسبت به اين شخصيت ها و در مواقعي بي كيفيت اين محصولات خواندند و اين كه اين لوازم، به لحاظ بصري، تمايلي را براي فرزندانشان ايجاد نمي كند، به طوري كه دانش آموزان علاقه داشتند، لوازمي را خريداري كنند كه تصاوير قهرمانان و شخصيت هاي اصلي و تاثيرگذار داستان ها و كارتون هاي بين المللي و جهاني را روي خود داشته باشند. براي هيچكدام از اين خانواده ها فرقي نداشت كه تصوير روي لوازم التحرير فرزندانشان خارجي باشد يا داخلي، بلكه كيفيت، دوام، زيبايي، قيمت مناسب، ملاك هاي مهم انتخاب و خريد آن ها از سوي خانواده ها بود. در اين ميان فروشندگان بازار تهران كه تامين كنندگان اصلي كالاها و لوازم مدرسه در تهران و شايد كشور باشند، نيز با خانواده ها در يك موضوع اشتراك نظر دارند; براي آن ها نيز خارجي يا داخلي بودن تصوير اين لوازم اهميتي نداشت، طرح و تصويري كه بيشتر از سايرين توجه خريداران را جلب كند، مي تواند عمده بازار را از آن خود كند. به گفته اغلب فروشندگان، فروشندگاني كه در سال هاي گذشته، تنها لوازم و التحرير دارا و سارا را عرضه مي كردند، با ضرر و زيان مالي مواجه شدند و امسال نيز اين محصولات گران و فاقد كيفيت مناسب، را براي فروش انتخاب نكرده اند. اغلب اين فروشندگان كيفيت نه چندان مناسب، گران بودن نسبت به محصولات مشابه، نداشتن تنوع و جذابيت ظاهري و عدم تبليغ وسيع و مناسب اين شخصيت ها را از دلايل شكست در فروش محصولات «دارا و سارا» مي دانند. شايد در نگاه اول براي عده اي، چه مسوول و چه غيرمسوول، مهم نباشد كه كودكان و نوجوانان بر روي كيف ها و لوازم مدرسه خود چه تصاويري دارند و شايد هم از تاثيرات و زمينه سازي هاي فرهنگي گرايش آنان به شخصيت ها و قهرمان هاي داستانهاي خارجي بي خبرند. اخيرا هم كه اين حركت خزنده فرهنگي، با توليد و عرضه پلاك ها، مدال ها و آويزهايي با نوشته ها و تصاوير مختلف، خود را از محدوده سني كودك و نوجوان به جوانان رسانده، شايد موضوع آنقدر بزرگ نشده، تا در معرض ديد قرار گيرد. در اين ميان در سطح آموزش و پرورش، مسئولاني كه هر سال در شروع فصل بازگشايي مدارس، مقررات مربوط به نوع، رنگ و طرح لباس و مانتوي دانش آموزان را به خانواده ها اعلام مي كنند، مي توانند با علم به اين حركت خزنده فرهنگي بيگانه، درباره تصاوير و علايم كيف و لوازم التحرير دانش آموزان نيز اقدامي فرهنگي انجام دهند. به اعتقاد كارشناسان مسايل اجتماعي، استفاده از تصاوير شخصيت هاي مختلف خارجي بر روي وسايل شخصي و تب داغ نوشتن جملات و عبارات به زبان هاي مختلف (و حتي گاهي اوقات با شكل و مفهوم كاملا شخصي و مخفي) از سوي جوانان بر روي كيف و كوله پشتي و نصب مدال ها و آويزهايي با آرم ها، تصاوير و نقاشي هايي از مارك ها و برندهاي خارجي بر روي كيف، مانتو، شلوار و لباس، همه به نوعي حكايت از علاقه و گرايش گروهي از جوانان براي ابراز عقايد و علايقشان، در زمينه هاي مختلف و حتي نوعي تقاضا براي ارتقاي طبقاتي آن ها دارد، به طوري كه شهلا كاظمي پور كارشناس مسايل اجتماعي نيز استفاده از مارك ها و اسم هاي غيربومي و خارجي در پوشش ظاهري افراد را نوعي تقاضا براي ارتقاي طبقاتي آن ها دانست. وي در گفت وگو با ايسنا، درباره دلايل استفاده از برخي تصاوير و نوشتارهاي خارجي بر روي لباس، كيف، لوازم التحرير كودكان، جوانان و نوجوانان، اظهار كرد: استفاده از اين مارك ها و اسم ها يك نوع تقاضا براي ارتقاي طبقاتي به شمار مي رود و به نوعي پرستيژ اجتماعي تبديل شده است، به طوري كه اين موضوع در بين برخي جوانان و حتي كودكان ما به صورت يك پديده درآمده، تا حدي كه در اين زمينه، فضاي رقابتي به وجود آورده است. به طوري كه بايد از مدل و مارك خاصي استفاده كنند، تا مورد پذيرش گروههاي همسالان خود واقع شوند. وي افزود: به علت وجود نوعي نگاه بيگانه پروري و ضعف هويت ملي در كشور كه شايد ازدوره قاجار به جا مانده باشد، به اجناس و كالاهاي خارجي بيشتر بها داده مي شود كه البته برخي توليدات بي كيفيت داخلي نيز به اين موضوع دامن زده است. وي توصيه كرد: دولت بخشي از بودجه اي را كه براي توليد ابزار فرهنگي به وزارت ارشاد اختصاص مي دهد، را صرف پرداخت يارانه به توليدات فرهنگي و ابزار الگويي براي قشرهاي مختلف جامعه كند، تا اين كالاها توانايي رقابت با نمونه هاي مشابه خارجي را كسب كنند. دكتر كاظمي پور افزود: برخي كالاهاي فرهنگي مانند شخصيت هاي عروسكي «دارا و سارا» كه قرار بود، جايگزين عروسك هاي مشابه خارجي شوند، به علت نداشتن جذابيت هاي بصري، تنوع در رنگ و سايز از سوي مخاطبان كنار گذاشته شدند و نتوانستند، به عنوان نماد هويت فرهنگي و بومي كشور مورد پذيرش جامعه قرار گيرند. وي اظهار كرد: كالاهاي فرهنگي بايد با صرف هزينه هاي كافي به سرعت تغيير كنند و مطابق با سلايق و خواسته هاي مخاطبان عرضه شوند كه در اين خصوص هزينه هاي لازم در كشور انجام نشده است. اين جامعه شناس با انتقاد از ورود و عرضه بي رويه و آزادانه كالاهاي فرهنگي خارجي به كشور از يك سو و منع قانوني و اجباري جامعه نسبت به استفاده ازآنان از سوي ديگر، تحقق فرهنگ سازي با اعمال زور و خشونت را امري غيرممكن دانست و عنوان كرد: در شرايطي كه براي حفظ منافع تجار، دروازه هاي كشور براي ورود كالاهاي فرهنگي خارجي باز است، جواني كه نمي تواند بسياري از خوب و بدها را تشخيص بدهد، لطمه خواهد خورد، وقتي در يك فروشگاه مجاز لباس عرضه مي شود، مخاطب جوان به گمان اين كه خريد آن مجاز است، اقدام به خريد و استفاده از آن مي كند، در شرايطي كه در فضاي جامعه با اين نوع پوشش وي برخورد مي شود. دكتر كاظمي پور تاكيد كرد: كاربرد خشونت در عرضه فرهنگ سازي آسيب زيادي به ذهنيت افراد وارد مي كند كه در كوتاه مدت مرتفع نمي شود، اين در حاليست كه مسئولين رده بالاي كشور با به كارگيري خشونت مخالف هستند، اما به علت ضعف نظارت هاي فرهنگي در جامعه، عده اي از مسئولان رده هاي مياني، اعمال خشونت در جامعه را به كار مي گيرند. ارائه و ترويج نوع خاصي از پوشش، توليد و عرضه كيف و لوازم مختلف گروه هاي سني كودك، نوجوان و جوان با تصاوير و آرم هاي خارجي و حتي اهداي برخي از اين كالاها توسط فروشگاه ها و رستوران هاي زنجيره اي خارجي در كشور، در ظاهر امري بديهي و عادي به نظر مي رسد، اما شايد منصفانه ترين برداشت از وضعيت موجود، اذعان به بهره برداري حداكثري مارك ها و برندهاي (BRANDS) خارجي از «خلا» فرهنگي» كشور در عرصه توليد لوازم و ابزار فرهنگي باشد، آن هم در سنين بسيار مهم كودكي تا جواني كه پايه و اساس هويتي افراد در حال شكل گيري است. در اين ميان جلوگيري صرف از عرضه محصولات و كالاهاي فرهنگي خارجي و تكرار برنامه هاي فرهنگي نه چندان موفقي همچون «دارا و سارا» شايد روبنايي ترين اقداماتي باشد كه مسئولان فرهنگي كشور مي توانند، انجام دهند، در مقابل انجام پژوهش هاي اجتماعي، شناسايي نيازهاي هويتي كودكان، نوجوانان و جوانان در عرصه هاي مختلف فرهنگي و اجتماعي، الگوسازي مناسب و ارائه صحيح آن در جامعه، كم ترين توقعي است كه از مسئولان و متوليان فرهنگي و آموزشي كشور وجود دارد.
دوشنبه 18 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ابتکار]

[مشاهده در: www.ebtekarnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 396]