آشنايي با انديشمندان جهان اسلام / سيدمحمود طالقانيروش تفسيري آيت‌الله طالقاني، توجه به بعد هدايتي قرآن كريم است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: آشنايي با انديشمندان جهان اسلام / سيدمحمود طالقانيروش تفسيري آيت‌الله طالقاني، توجه به بعد هدايتي قرآن كريم است
گروه انديشه: آيت‌الله طالقاني در تفسير «پرتوي از قرآن»، آگاهانه به بعد هدايتي قرآن كريم توجه كرده كه فلسفه نزول وحي و غايت آن است.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، 29 سال پيش، 19شهريور سال 1358 هجري شمسي، آيت‌الله «سيدمحمود طالقاني» دانشمند، مفسرقرآن كريم و روحاني مبارز ايراني بدرود حيات گفت و ملّت ايران را داغدار كرد.

آيت‌الله طالقاني از كودكي تحصيل علم را آغاز كرد و در سال 1317 شمسي بدرجه اجتهاد نائل آمد. ايشان از ايام جواني در بطن حوادث سياسي كشور قرار داشت و در سال 1331 شمسي به صلاحديد آيت‌الله العظمي بروجردي براي شركت در اجلاس بيت‌المقدس به فلسطين و مصر سفر كرد.

آيت‌الله طالقاني در سال 1341 به اتهام فعاليت ضد رژيم پهلوي دستگير و زنداني شد. اما پس از آزادي در مسجد «هدايت» به افشاگري چهره رژيم پهلوي ادامه داد. اين روحاني مبارز در قيام 15 خرداد 1342 شمسي به اتهام تهيه و تنظيم اعلاميه ضد دولتي و تشويق قواي نظامي به تمرد از رژيم به 10سال زندان محكوم شد.

آيت‌الله طالقاني از آن زمان به بعد بارها دستگير، زنداني و تبعيد شد و سرانجام در آستانه پيروزي انقلاب اسلامي از زندان آزاد شد و مورداستقبال مردم مسلمان و مبارز قرار گرفت. ايشان به امر امام خميني(ره) رياست شوراي انقلاب و امامت جمعه تهران را برعهده گرفت. هم‌چنين درمقام نمايندگي مردم تهران به مجلس خبرگان راه يافت. از آيت‌الله طالقاني كتاب‌هاي ارزشمندي چون «پرتوي از قرآن» به جاي مانده است.

«پرتوي از قرآن» تفسيري شش جلدي و ناتمام از سيدمحمود طالقاني است كه طي سال‌هاي 1341 تا 1357 شمسي فراهم آمده و به تدريج منتشر شده است. جلد اول اين اثر داراي يك مقدمه، تفسير سوره مباركه حمد و 144 آيه از سوره مباركه بقره است. آيات 145 تا پايان سوره مباركه بقره در جلد دوم، سوره مباركه آل عمران در جلد سوم، بخش اول جزء سي‌ام قرآن از آغاز سوره مباركه نبأ تا آخر سوره مباركه الطارق در جلد چهارم و بخش دوم جرء سي‌ام از سوره مباركه اعلي تا آخر قرآن كريم در جلد پنجم و 22 آيه سوره مباركه نساء در جلد ششم تفسير شده است.

پرتوي از قرآن از بسياري از تفاسير طراز اول قرآن كريم دلنشين‌تر و دلپذيرتر و ديده گشاتر است. پرتوي از قرآن اخگري بود كه از برخورد گرمابخش دل‌ها و از درس و بحث روياروي قرآن برخاسته بود، هيچ آدابي و تكليفي و تكلفي در كارش نبود، و چون از دل برخاسته بود به دل‌ها مي‌نشست. آن‌چه در پرتوي از قرآن مهم است، ذوق و مهارت كم‌نظير در اظهار نظر و ربط و رجوع دادن معاني است. خود ايشان روش كارشان را در جلد اول چنين نوشته‌اند:

«نخست چند آيه به رديف و شماره آورده شده پس از آنان ترجمه‌ آيات به فارسي تطبيقي آمده. سپس معاني مترادف و موارد استعمال و ريشة لغات، در موارد لزوم بيان شده. آنگاه به فكر نگارنده رسيده و بر ذهنش پرتو افكنده منعكس مي‌شود. آن‌چه پيرامون آيات و از نظر هدايت قرآن، نگارش مي‌يابد عنوان تفاسير (پرده برداري) ندارد و به حساب مقصود نهايي قرآن نيست، از اين رو عنوان و نام «پرتوي از قرآن» را براي آن مناسب‌تر يافتيم.

تنها دانستن فنون معمولي براي درك بلاغت وسيع و متنوع قرآن كافي نيست. بلكه با تأمل و تفكر آزاد مي‌توان به رموز بلاغت قرآن آشنا شد و اين آشنايي اندك اندك به صورت ملكه در مي‌آيد و خود ايشان چنين ملكه‌اي داشت و با آن‌كه از آيين و آداب تفسير عدول نمي‌كرد و تفسير به رأي را به آن معنا كه «شخص نظر و رأيي داشته باشد و بخواهد قرآن را با رأي خود منطبق سازد و به آن براي نظر خود دليل آورد» معمول نمي‌داشت ولي گاه تا حد تأويل نيز پيش رفته‌اند.»

خصيصه‌ي بارز ديگر اين تفسير اعتنا به مسائل علمي و در واقع انطباق اطلاعات عادي علمي با بعضي آيات قرآني است. مسائل اجتماعي مخصوصاً سياسي، برخلاف مسائل علمي و اخلاقي، و عكس آن‌چه همگان تصور مي‌كنند و انتظار دارند در پرتوي از قرآن چندان زياد نيست.

تكاملي كه در جاي جاي پرتوي از قرآن مطرح است تكامل دارويني نيست، بلكه كمال‌جويي و استكمال انفسي و آفاقي و كمال‌گرايي صدرايي است كه يكي از نظريه‌هاي پيشرفته و پخته و پرورده صدرالدين است و نقطه آغاز و قوس نزولش چون نقطه انجام، در طي قوس صعود، همانا خداوند است كه يگانه مبدأ و منتهاي همه چيز است. از آن‌جا كه غالب بخش‌هاي پرتوي از قرآن در زندان تأليف شده، كمبود منابع گوناگون اعم از تفسيري يا حتي علمي كه مورد علاقه خاص ايشان بوده، احساس مي‌شود.

باري فراتر از علم و استناد و منبع و مرجع، آن‌چه بيش از هر چيزي مي‌تواند براي خوانندگان و دوستداران اين تفسير جاذبه داشته باشد، لحن دردمندانه و دلنشين آن و عرفان اخلاقي يا اخلاق عرفاني است كه چون رايحه‌اي روح‌نواز است، از سراپاي اجزاي ششگانه آن مي‌تراود، و پرتو قرآني است كه ظلمت نفساني و زنگار هوا جنس شيطاني را از دل مي‌زدايد.

شيوه‌ي آيت‌الله طالقاني در اين تفسير آشكارا با تفاسير سنتي متفاوت است. مفسر در مقدمه جلد اول روش خود را در تأليف اين اثر ناظر به آن دانسته است كه پرتو آيات قرآن در ذهن فارسي‌زبانان جاي گيرد و از هدايت آن بهره‌مند شوند. از اين رو نخست چند آيه را مطرح كرده و ترجمه آن‌ها را به فارسي آورده و در تفسير آگاهانه به بعد هدايتي قرآن توجه كرده كه فلسفه نزول وحي و غايت آن است.

از ويژگي‌هاي برجسته پرتوي از قرآن تحليل زباني و تأملات ادبي است. مؤلف با اين كار نكات تازه و لطيفي را كشف مي‌كند كه براي اهل ايمان آگاهي بخش و گاه هيجان‌انگيز است. مؤلف در تفسير در حد اعتدال از دستاوردهاي كلام بهره‌جسته بي‌آن‌كه مرعوب آن‌ها شود.

مجلدات ششگانه پرتوي از قرآن تاكنون بارها انتشار يافته و جمع شمارگان آن به چند هزار رسيده است. اقبال مردم به ويژه روشنفكران و جوانان به اين تفسير كم‌نظير را و مي‌توان ناشي از نوانديشي‌هاي مؤلف در تفكر ديني و شخصيت مبارزه و مقاوم و پرجاذبه او دانست. در جلد ششم، فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبيرات پرتوي از قرآن كه به همت «سيدمحمدمهدي جعفري» تهيه شده در حدود 150 صفحه درج شده است كه راهنماي مفيدي است.*

* منابع: پايگاه اطلاع‌رساني صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، دانشنامه رشد، پايگاه اطلاع‌رساني كتاب نيوز.
يکشنبه 17 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 117]