راز ماندگاري اسد

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: راز ماندگاري اسد

هادي مجيدي : باوجود اينكه پيش بيني مي شد حكومت بشار اسد با حمله هوايي اسرائيل به تاسيسات هسته اي سوريه در سال گذشته، پيوستن عبدالحليم خدام به اپوزيسيون در سال هاي اخير و نيز تشديد فشار هاي آمريكا و فرانسه بر دمشق و اخراج نيروهاي سوري از لبنان تا مرز سقوط و فروپاشي برود اما مجموع مواضع و رفتار هاي بشار در يكي، دو سال اخير كنترل و مديريت اين فشار ها حتي نشان داد حكومت بشار به آن شكنندگي كه آمريكايي ها فكر مي كردند نيست و حتي فشار هاي آل سعود هم پيمان عرب آمريكا بر سوريه نيز نتوانسته است تغيير اساسي و ماهوي در رفتار هاي داخلي و منطقه اي بشار اسد و استحكام حكومت وي

ايجاد كند.
سوري ها نه هنوز بازي قدرت در لبنان را به آمريكا باخته اند، نه آنگونه كه آمريكا مي خواست دست از حمايت حزب الله و حماس برداشته اند و نه خيال آمريكا از بابت سياست هاي آنان در عراق ناآرام راحت شده و نه هنوز كسي اميدوار است كه بشار اسد قدرت را به نفع يك جريان نزديك تر به آمريكا از دست دهد. ضمن آنكه فرانسوي ها نيز اكنون با دعوت بشار به اجلاس سران مديترانه در پاريس
در عمل به سمت گسترش همكاري با سوريه حركت كردند.
اكنون بشار اسد هم قدرت رسمي را در اختيار دارد و هم قدرت واقعي را. رئيس جمهوري طبق قانون اساسي، رئيس قوه مجريه و فرمانده كل نيرو هاي مسلح است و از زمان به قدرت رسيدن بعثي ها در سوريه رهبر حزب بعث نيز به شمار مي رفته است. به دليل اينكه سه پست رئيس جمهوري، فرمانده كل قوا و رهبري حزب بعث در يك فرد جمع مي شود بشار اسد در عمل قدرتمندترين مقام به شمار مي رود. اين سه سمت بعد از درگذشت حافظ اسد در سال 2000 در اختيار بشار اسد بوده است. بشار اسد اندكي پس از فوت پدرش، ژنرال حافظ اسد، در 10 ژوئن 2000 جانشين او شد. بشار اسد متولد 1965 سومين فرزند حافظ اسد است. او در رشته چشم پزشكي در دمشق و لندن تحصيل كرده است. بشار اسد پس از فوت برادر ارشدش (در يك سانحه رانندگي در سال 1994) كه بنا بود پس از پدرش رياست جمهوري را برعهده گيرد به ارتش پيوست و در سال 1999 به درجه سرهنگي رسيد. بشار اسد همچنين رهبر حزب بعث و فرمانده كل قواي ارتش است.
پست معاون رئيس جمهور كه در واقع نفر دوم در سلسله مراتب قدرت به شمار مي رود تا پيش از بركناري عبدالحليم خدام از اين سمت در اختيار وي بود اما پس از بركناري خدام اين سمت با ارتقاي فاروق الشرع از وزارت خارجه به معاونت رئيس جمهوري به وي واگذار شده كه اكنون متحد اصلي بشار در حفظ قدرت به شمار مي رود. از سوي ديگر اگرچه در نظام سياسي سوريه نخست وزير در راس هيات وزيران قرار دارد ولي اختيارات اصلي در قوه مجريه حتي حكومت در اختيار رئيس جمهور است.
حزب بعث كه عمدتاً در اختيار اقليت علويان است، بيش از يك ميليون عضو دارد ولي در چارچوب ساختار قدرت، بشار نفر اول قدرت به شمار مي رود. شوهر خواهر وي آصف شوكت در راس اطلاعات نظامي است. برادرش ماهر اسد نيز از فرماندهان اصلي گارد رياست جمهوري است. در درون نيروهاي مسلح نيز پس ازبازنشسته شدن مصطفي طلاس كه وزير دفاع اما در عمل قدرتمندترين فرد نيروهاي مسلح بود اكنون وزير دفاع سپهبد حسن تركماني است و رئيس ستاد ارتش است. در درون حزب نيز پس از برگزاري آخرين كنگره فاروق الشرع به نفر دوم تبديل شده است.

جريان شناسي اپوزيسيون سوريه

جريان هاي سياسي و مخالف حكومت سوريه از تنوع عقيدتي و راهبردي برخوردار هستند. اين گروه ها و جريانات در درون خود نيز داراي اختلافاتي هستند و هنوز در درون آنها يك جبهه متحد شكل نگرفته است. مهم ترين اين جريانات عبارتند از:
1- جريان تحت رهبري عبد الحليم خدام معاون پيشين رئيس جمهور
2- جريان تحت رهبري رفعت اسد عموي بشار اسد
3- جريان اخوان المسلمين
4- جريانات كردي
5- جند الشام
6- ليبرال ها و فعالان حقوق بشر
جريان ليبرال و فعالان حقوق بشر يك طيف گسترده از گروه هاي كوچك، شخصيت هايي را در بر مي گيرد كه هر يك ممكن است به لحاظ شخصي در صف مبارزه و چالش با دولت سوريه قرار گرفته باشند. اين جريانات پس از اصلاحات اوليه اي كه در ابتداي حكومت بشار اسد صورت گرفت از روند فضاي باز سياسي حمايت كردند ولي پس از تغيير رويكرد دولت بشار اسد دوباره به انتقاد از دولت روي آوردند كه منجر به بازداشت تعدادي از آنان شد. چندي پيش، ده ها روشنفكر و فعال سياسي سوري در پيامي به دولت اين كشور، خواستار بازگشت به دوران بهار سياسي دمشق و آزادي همه زندانيان سياسي سوريه شدند. از جمله اين فعالان كه اكنون در زندان به سر مي برند، علاوه بر دو نماينده مجلس خلق سوريه، مي توان به عارف دليله، حبيب عيسي، وليد البني، فواز تللو، حسن ديب و رياض درار اشاره كرد. روشنفكران سوريه در ابتداي سركار آمدن بشار اسد خواستار اصلاحات سياسي شدند. خواسته اصلي آنان پايان دادن به وضعيت فوق العاده كشور پس از 40 سال وآزادي كليه زندانيان سياسي است. فعالان سوري اميدوارند نظام سياسي نياز به اصلاحات را تشخيص دهد و سياست آشتي ملي را به عنوان راه دفاع در برابر فشار آمريكا دنبال كند. دولت سوريه اغلب تظاهراتي را كه در اين رابطه برگزار مي شود تحمل نكرده و مشاركت كنندگان را بازداشت كرده است.

جريانات كردي

كرد هاي سوريه در شمال شرقي اين كشور و در مجاورت مرز هاي عراق و تركيه زندگي مي كنند. در بين كردهاي مخالف چندين حزب و گروه سياسي وجود دارند اما يك رهبري واحد بين آنها هنوز شكل نگرفته است. يكي از اين احزاب حزب دموكرات كرد به شمار مي رود. عمده فعاليت هاي جريانات كردي مخالف حكومت سوريه بر شهر قاميشلي بزرگ ترين شهر كردنشين سوريه و شهرهاي اصلي استان كردنشين «حسكه» مانند «عين ديوار» و «راس العين» متمركز است. پس از سقوط حكومت صدام در عراق، در اسفندماه سال 1382و در پي يك بازي فوتبال در شهر قاميشلي تماشاچيان «كرد و عرب» با يكديگر درگير شدند. اين درگيري به خيابان هاي اطراف سرايت كرد و به به آتش كشيدن چند مغازه در شهر قاميشلي منجر شدو دامنه ناآرامي به مناطق كردنشين شهرهاي حلب و دمشق نيز راه يافت. طبق گزارش رسمي وزارت كشور سوريه در اين درگيري ها 25 نفر از جمله يك پليس جان باختند اما مخالفان تعداد كشته و بازداشت شدگان را بسيار بيشتر مي دانند. پس از آن تاكنون در شهر كردنشين قاميشلي تدابير امنيتي و نظامي برقرار بوده است. در همان ايام «معشوق خزنوي» روحاني معروف كرد سوري و معاون رئيس مركز مطالعات اسلامي دمشق، نيز به طرز مرموزي كشته شد كه روابط بين كرد هاي سوريه و دولت اين كشور را متشنج تر كرد. با اين وجود ظرف ماه هاي اخير اكثر تشكل هاي سياسي كرد سوريه اعلام كرده اند موقعيت سياسي كنوني را براي برگزاري تجمعات ضد دولتي مناسب نمي بينند زيرا نظام سوريه متحمل فشارهاي طاقت فرساي خارجي است. آمريكا به عنوان مهم ترين دشمن حكومت سوريه اوايل سال 2006 كردهاي مخالف بشار اسد را در واشنگتن گردهم آورد ولي اطلاعات دقيقي از اين نشست در دست نيست. در مجموع سوريه نگران است تحولات عراق و افزايش نقش كردهاي عراق در حكومت اين كشور باعث تشديد تحركات جدايي طلبانه بين كرد هاي سوريه شود. لذا در شرايط كنوني فضاي مناسبي بين حكومت سوريه و رهبران كرد هاي عراق از جمله طالباني و بارزاني برقرار نيست.

اخوان المسلمين

گروه اخوان المسلمين كه در دهه 1980 غيرقانوني اعلام شد مهم ترين حزب اسلامگراي منتقد دولت سوريه است كه از تفكراتي شبيه اخوان المسلمين مصر برخوردار است و اكثريت اعضاي آن را مسلمانان سني تشكيل مي دهند. اعضاي اين گروه به اتهام توطئه عليه دولت حافظ اسد در سال 1982 سركوب شدند. حزب بعث سوريه كه به اهداف لائيك، ملي گرايانه و سوسياليستي معتقد است با گروه اخوان المسلمين كه قديمي ترين و
با نفوذ ترين گروه اسلامگرا در منطقه تلقي مي شود، روابط دوستانه اي ندارد. در سال 1982، هواداران اخوان المسلمين در شمال سوريه دست به شورش زدند كه به شدت توسط دولت مركزي سركوب شد و در جريان آن هزاران نفر جان خود را از دست دادند. اين گروه همراه با خدام اكنون مهم ترين تشكيلات مخالف دولت بشار را تشكيل داده اند و هفته گذشته نشست مشتركي را در لندن برگزار كردند. در اين نشست پنج تن از سران مخالف حكومت سوريه از جمله خدام و صدرالدين بيانوني رهبر اخوان المسلمين شركت داشتند.

جندالشام

گروه جندالشام كه پس از حمله آمريكا به عراق اعلام موجوديت كرده داراي گرايشات القاعده اي است. اين گروه معتقد به مبارزه مسلحانه با حكومت سوريه است و به سبك ساير شعبات القاعده تلاش كرده در ماه هاي گذشته سلسله حملاتي را به مقامات و اماكن دولتي سوريه انجام دهد. از آغاز سال جاري ميلادي تاكنون نيروهاي امنيتي سوريه هفت بار با جندالشام درگير شده اند. اين وضعيت از سال 1982ميلادي كه رويارويي خونين گروه اخوان المسلمين با ارتش سوريه در شهر حما رخ داد، تاكنون مشاهده نشده است. اعضاي اين تشكيلات تروريستي تاكنون در شهرهاي الحسكه، حما، حلب، حومه دمشق و كوه قاسيون با نيروهاي امنيتي سوريه به زد و خورد مسلحانه پرداخته اند. از اسنادي كه از اين گروه تكفيري به دست آمده چنين برمي آيد كه آنها رژيم هاي حاكم بر كشورهاي عربي را «طاغوتي، مستبد و مسيحي زده» قلمداد و جنگ عليه آنها را «تكليف شرعي» تلقي مي كنند. اين گروه افراطي گرا همچنين معتقد است بايد عليه صليبي ها و شيعيان جنگيد.

جريان رفعت اسد

رفعت اسد عموي بشار اسد و برادر مرحوم حافظ اسد رئيس جمهوري فقيد سوريه است كه از سال 1984 به بعد كه از مقام معاونت رئيس جمهوري بركنار شده درصف مخالفان و جريانات اپوزيسيون حكومت قرار دارد. وي هم اكنون در اسپانيا مستقر است و شبكه تلويزيوني ANN را عليه حكومت سوريه راه اندازي كرده است. رفعت اسد متهم به دست داشتن در ترور رفيق حريري نخست وزير فقيد لبنان است.
«استرانفورد» هسته مشاوران آمريكايي از رفعت اسد به عنوان فرد مظنون نام برده كه در ترور رفيق حريري در سال 2005 نقش داشته است. به گفته اين مشاوران، هدف رفعت تضعيف و بي ثبات كردن رژيم سوريه بوده است. با وجود اين، نام رفعت در گزارش مهليس بازپرس ويژه سازمان ملل در ارتباط با اين جنايت ذكر نشده است. رفعت اسد در سال 1937 در خانواده «علوي ها» در قرداحه نزديك لاذقيه در غرب سوريه متولد شد. رفعت درسال 1970 نقش بسيار مهمي در به قدرت رسيدن برادرش حافظ اسد داشت. پس از آن، او رياست نيروهاي ويژه امنيت داخلي و وزارت دفاع را برعهده گرفت. رفعت در دهه 1970 در سوريه نقشي محوري ايفا مي كرد، به طوري كه تا سال 1984 بسياري او را جانشين احتمالي حافظ اسد مي پنداشتند. رفعت در فوريه 1982 فرماندهي نيروهايي را كه به سركوب اخوان المسلمين در شهر مركزي «حما» پرداختند، برعهده داشت. از اين حادثه در تاريخ سوريه به نام «قتل عام حما» ياد مي شود. هنگامي كه حافظ اسد در سال 1983 دچار سكته قلبي شد، رفعت كميته اي متشكل از شش نفر براي اداره كشور ترتيب داد. در همان زمان، سربازان رفعت كه شمار آنها به بيش از 55 هزار نفر مي رسيد با تانك، تسليحات نظامي، هواپيما و هلي كوپتر كنترل دمشق را در دست گرفتند و درگيري بين نيروهاي هم پيمان حافظ و رفعت، كشور را دچار بحران كرد. در اين هنگام حافظ اسد به كمك مصطفي طلاس وزير دفاعش، كنترل كامل كشور را دوباره در دست گرفت. حافظ اسد فرماندهي وزارت دفاع را به فرد ديگري داد و رفعت را به خارج از كشور تبعيد كرد. هرچند رفعت در سال 1992 براي شركت در مراسم خاكسپاري مادرش سفر كوتاهي به سوريه داشت ولي از آن پس در فرانسه در تبعيد به سر مي برد. رفعت تا سال 1998 رسماً معاون رئيس جمهور بود. با وجود آنكه دست رفعت از قدرت كوتاه ماند و تلاش هاي وي به نتيجه اي نرسيد ولي او به همراه پسرش، شومار، شروع به فعاليت ضد دولتي درخارج از اين كشور كرد. در سال 1999 هنگامي كه ميان حاميان رفعت دودستگي ايجاد شد، شمار زيادي از حاميان او به دست نيروهاي كشوري دستگير شدند. پس از مرگ حافظ اسد، رفعت در فرانسه مخالفت خود را با جانشيني بشار اسد به عنوان رئيس جمهور سوريه اعلام كرد و حتي تهديد كرد براي برقراري دموكراسي و به دست گرفتن قدرت و برقراري عدل و داد به سوريه باز خواهد گشت. تا اين تاريخ تهديدهاي او صرفاً در قالب كلمات بود و از اعتبار ديگري برخوردار نبوده است. گفته مي شود رفعت با نمايندگان تبعيدي اخوان المسلمين ارتباط برقرار كرده و اكنون در حال مذاكره با نمايندگان آمريكا است تا بتواند با كمك آنها و تشكيل يك ائتلاف با ساير گروه هاي ضداسد، رهبري كشور سوريه را به دست گيرد. رفعت اسد در آخرين مواضع خود با انتقاد شديد از نظام سوريه خواهان انجام كودتايي براي سرنگوني اين نظام شده است. وي اعلام كرده برادرزاده اش با در پيش گرفتن سياست هاي استبدادي زيان هاي سنگيني را به كشور وارد كرده است. رفعت از ارتش خواسته است با كودتايي حكومت بشار اسد را سرنگون كنند. وي كه خود را رهبر حزب «تجمع ملي يكپارچه» مي خواند از تمامي گروه هاي معارض خواسته است مانند قلعه اي محكم از سوريه محافظت كنند و آن را از انزوا و شكست فرهنگي انتقام جويانه اي كه نظام اسد در پيش گرفته، نجات دهند.

جبهه مشترك اپوزيسيون

گروه هاي مخالف دولت سوريه كه در تبعيد به سر مي برند هنوز فاقد يك رهبري مشترك و از اختلافات بسياري در حوزه هاي عقيدتي و سياسي برخوردار هستند. يكي از نكات مورد اختلاف آنها ايراداتي است كه هر يك به سوابق ديگري دارند. بين رفعت اسد و اخوان المسلمين بر سر سركوب قيام اخواني ها در سال 1982 كه به دست رفعت اسد انجام شد اختلاف شديدي وجود دارد. از طرف ديگر خدام و رفعت اسد هر يك تلاش مي كنند رهبري اپوزيسيون را به دست آورند. در اين ميان اخواني ها به خدام نزديك تر شده اند و هنوز با رفعت اسد همكاري نزديكي ندارند.
خدام و البيانوني رهبر اخواني ها طي ماه هاي اخير ديدارهاي متعددي را در بروكسل و پاريس برگزار كرده و بر تلاش براي تغيير نظام سوريه از راه هاي مسالمت آميز و بدون دخالت خارجي ها توافق كرده اند. از طرف ديگر كرد هاي سوريه اعتماد چنداني به اعراب حاضر در اپوزيسيون ندارند و نوعي اختلافات قومي بين آنها وجود دارد. ضمن آنكه اعراب سني نظير اخواني ها و جريان خدام با علوي هايي نظير رفعت اسد اختلافات مذهبي و سياسي دارند و حكومت را حق اعراب سني به عنوان اكثريت جمعيتي مي دانند نه علوي ها كه به عنوان اقليت حكومت را در اختيار دارند. به همين دليل تلاش هاي صورت گرفته براي متحد كردن جريانات مخالف حكومت سوريه تاكنون توام با موفقيت نبوده اگر چه آمريكا طي ماه هاي گذشته تحركات و فشار شديدي را در اين زمينه وارد كرده است. در اين چارچوب خدام اخيراً براي تشكيل يك جبهه مشترك به منظور تشكيل دولت انتقالي براي جايگزيني دولت «بشار اسد» تلاش كرده است و پس از نشست دو روزه گروه هاي مخالف دولت سوريه در بروكسل، چند روز قبل نشست ديگري بين آنها در لندن برگزار شد. در نشست بروكسل گروه هايي از قبيل اخوان المسلمين، ليبرال ها، كمونيست ها و كردها حضور داشتند. مخالفان حكومت سوريه در نشست بروكسل كه در مارس 2006 در بروكسل برگزار شد، طرح ملي تغيير نظام سوريه را كه در برگيرنده تشكيل دولت موقت بعد از سقوط دولت اسد است، ارائه دادند و اعلام كردند اين تغيير مستلزم حركت داخلي و تلاش ملت سوريه است. اين گروه ها بيانيه مشتركي درخصوص دوره انتقالي شش ماهه براي دوران پس از اسد تهيه كردند. اما هنوز مشخص نيست اين جبهه مشترك گروه هاي مخالف دولت سوريه تا چه ميزان مي تواند حمايت مردمي در اين كشور به دست آورد. خدام اعلام كرده تمامي جناح ها و فعالان مخالف دولت سوريه به اين نتيجه رسيده اند كه رژيم سوريه بايد تغيير كند.
نشست لندن نيز با حضور خدام و البيانوني و 50 تن از شخصيت هاي معارض سوريه در خارج از اين كشور از جمله اعضاي احزاب كرد، مستقل و كمونيست در چهارم و پنجم ژوئن (چهاردهم و پانزدهم خرداد) با عنوان «جبهه معارض آزادي ملي سوريه» و با هدف ايجاد طرح كامل تغيير مسالمت آميز نظام سوريه برگزار شد.
جمعه 15 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 212]