نگاهي به آيين هاي سنتي مردم برخي مناطق كشور؛ رمضان در چهار گوشه ايران

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: نگاهي به آيين هاي سنتي مردم برخي مناطق كشور؛ رمضان در چهار گوشه ايران
ميهن: چهره تمام شهرها و روستاهاي ايران از نيمه شعبان براي استقبال از ماه مبارك رمضان دگرگون مي شود. مردم از هر نظر خود

را براي ورود به اين ماه آماده مي كنند، در بسياري از استانها قبل از شروع ماه رمضان به خانه تكاني و نظافت مي پردازند و هر كدام از اين استانها علاوه بر رسوم رايج در كشور آداب و رسوم مختص به خود دارند كه بسيار جذاب است كه در اينجا به چند استان اشاره مي شود.

* استان مركزي
يكي از رسوم متداول در اين استان سنت «پيشواز» است كه مردم با روزه گرفتن در ماههاي رجب و به ويژه سه روز آخر ماه شعبان به استقبال رمضان مي روند.
سنت ديرينه «اهو اهو» يكي ديگر از آداب متداول در اين منطقه است كه شامگاه پانزدهم ماه رمضان شب تولد امام حسن(ع) در روستاي «خورهه» از توابع شهرستان محلات برگزار مي شود.
براساس اين سنت قديمي با تاريك شدن هوا نوجوانان و كودكان در دسته هاي مجزا به در خانه ها مي روند و يكي از اعضاي گروه كه از همه بزرگتر است، با صداي بلند اشعاري را مي خواند و ديگران با صداي بلند «اهواهو» مي كنند. اين گروهها معمولاً به در منازلي مي روند كه داراي فرزند خردسال پسر باشند و وقتي اشعار خوانده شد، معمولاً پسر كوچك خانواده مقداري آجيل و تنقلات براي اعضاي گروه مي آورد و اگر پسر خانواده با تأخير اقدام به آوردن تنقلات كند اين گروه اشعارشان را كه حالتي فولكلور دارند تكرار مي كنند.
در استان مركزي نيز بردن «شب افطاري» براي نوعروس عقد كرده مرسوم است.
«بيداركردن» همسايگان، دوستان و خويشان به هنگام سحر يكي ديگر از سنتهاي رايج در ميان مردم اراك و ديگر شهرهاي استان است.
آيين «الم تراني» از جمله مراسم سنتي و مذهبي كهني است كه در ماه مبارك رمضان در شهرستان «ساوه» برگزار مي شود.
اين مراسم در شبهاي پاياني ماه مبارك رمضان بويژه آخرين چهارشنبه اين ماه بعد از اقامه نماز مغرب و عشا توسط عده اي از جوانان و نوجوانان ساوجي برگزار مي شود.
در بسياري از مناطق استان از جمله شازند هنوز هم در برخي مناطق سنت اذان گويي بر بام رواج دارد و كساني كه داراي صدايي خوش هستند، با قرائت اذان و مناجات حال و هوايي روحاني را براي روزه داران ايجاد مي كنند.
در مناطق روستايي استان رسم بر اين است كه روحاني اعزامي هر شامگاه بر سفره افطار يكي از اهالي ميهمان مي شود و روز عيد سعيد فطر اكثر بزرگان روستا با حاضر شدن در مقابل محل استقرار مبلغ، او را با سلام و صلوات تا مسجد ده مشايعت مي كنند.

* استا ن همدان
يكي از محققان فرهنگ عامه همدان گفت: همه ساله مردم استان چند روز مانده به آغاز رمضان به استقبال اين ماه مي روند، كه اين استقبال آيين پيشواز از ماه رمضان ناميده مي شود.
مردم استان همدان نيز روز آخر ماه شعبان را كلوخ اندازان مي گويند، در اين روز مردم شادي كنان با تهيه و پخت غذايي مخصوص به نام كباب سرداشي، سفره خود را براي اطعام نيازمندان و فقرا پهن مي كنند. همداني ها كباب سرداشي را از مخلوط گوشت چرخ كرده، سيب زميني، پياز، تخم مرغ، ادويه و گوجه فرنگي تهيه مي كنند.
مردم همدان به روزه نيمه روز و روزه اي كه در آن بچه ها از هنگام سحر تا اذان ظهر روزه خود را نخورند، روزه قلاغي مي گويند.
يكي ديگر از سنتهاي قديمي ماه رمضان در همدان، مراسم كيسه بركت در روز 27 اين ماه است.
از ديگر آداب مخصوص اين ماه در همدان آيين توزيع آجيل مشكل گشا است، به عقيده مردم اگر ماه مبارك رمضان در روز چهارشنبه آغاز شود، اين ماه بسيار پر بركت و خوش يمن خواهد بود. بر همين مبنا زنان با خريد و بسته بندي آجيل مشكل گشا هنگام افطار به قصد نيت و طلب حاجت به مسجد مي روند و پس از اقامه نماز مغرب بين زنان نمازگزار تقسيم مي كنند.
پخت غذاهاي مخصوص از ديگر آيين هاي ماه مبارك رمضان است. پخت شيريني هاي محلي مانند كماج، انگشت پيچ، پنجه خاله، يوخا و اگرده در ماه مبارك رمضان بين خانواده هاي همداني رواج دارد. پخت و پز نان هاي مخصوص محلي نظير نان اوفاق، نان گرده چرب و نان شاتي نيز از ديگر آيين هايي است كه زنان همدان همه ساله در ماه رمضان به تهيه آنها اقدام مي كنند.
يكي از آيينهاي جالب توجه مردم استان همدان، فرستادن افطاري توسط داماد به خانه عروس است، مطابق اين سنت ديرينه در ماه رمضان جوان داراي نامزد، بايد افطاري نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد، اين افطاري شامل چند قرص نان، گرده دو زرده، برنج، روغن حيواني، يك عدد مرغ و يا ماهي، سيب سرخ، شيريني انگشت پيچ و ميوه هاي فصل است. پس از اينكه افطاري از سوي داماد به خانواده عروس برده شد، خانواده عروس نيز در شبهاي آينده، خانواده داماد را براي صرف افطاري به منزل خود دعوت مي كنند.

* استان فارس
عرقيات شيراز بسيار معروف و متنوع است، اما عرقي كه در رمضان بيشتر مصرف مي شود، عرق «گاوزبان» نام دارد كه اغلب هنگام افطار مي خورند و معتقدند كه اين عرق گرم است و سردي و رطوبت را از بين مي برد.
در اسطهبانات فارس قبل از ماه رمضان از طرف خانواده داماد، هدايايي براي نامزد يا عروس مي فرستند از جمله شيريني، برنج، مرغ، كفش و... به اين هديه «روز والون» مي گويند. خانواده عروس هم به سهم خود هديه اي براي خانواده داماد مي فرستند كه بيشتر عبارت است از يك «ارخالق» اين رسم در شهرستانهاي ديگر استان فارس هم به اشكال مختلف برقرار است. در اكثر نقاط ايران روز آخر ماه شعبان را روز «كلوخ اندازان» مي نامند، در اين روز اعضاي خانواده در خانه يا در صورت مناسب بودن فصل و هوا، در طبيعت دور هم جمع مي شوند و به شادماني مي پردازند. خوراكي هاي اين روز بسيار متنوع است و سعي دارند آنچه را كه ميل دارند بخورند. آنهايي هم كه به پيشواز ماه رمضان مي روند و روز آخر شعبان را روزه مي گيرند و از طرفي مقيد به برگزاري اين روز هستند دو يا چند روز مانده به شروع ماه مبارك به «كلوخ اندازان» مي روند.
سر سفره افطاري مردم جهرم فارس مي توان نان روغني، نان فطير خانگي و نان بازاري را مشاهده كرد. جهرمي ها شب دهم ماه، عدس پلو مي خورند شب نوزدهم را هم با نان خشك و گل آبشن افطار مي كنند و معتقدند كه اين غذا افطار حضرت فاطمه(س) بوده است.
از غذاهايي كه برخي خانواده ها در شيراز، سحرهاي ماه مبارك مي خورند «قنبرپلو» است كه از گوشت، نخودچي گل، مغز گردو ، كشمش، شيره انگور، رب انار، پياز، زردچوبه، نمك، برنج و روغن ساخته مي شود.«چنگال لوره» غذاي مخصوص افطار در اصطهبانات فارس است. براي تهيه اين غذا از زيره سبز، مغز الك (نوعي بادام كوهي)، پوست نارنج و لور (كشك تازه) استفاده مي كنند. از ديگر غذاهاي اين ماه در اسطهبانات «حلواي بكري» است كه از آرد برنج تهيه مي شود. در اين شهر در ماه مبارك چندين نوع نان پخته مي شود: نان «ستي» يا نان خشك، نان جو يا «گرده»، نان «لمو»، نان «الم»، نان «سوله ذرت»، نان «سپل ذرت»، نان شيرين. نانهاي خانگي كازرون هم در اين ماه عبارتند از: نان تنك، نان مشتك، نان جلتي، گرده ماه رجبي، نان شل شلك
در شيراز رسم است كه روز دوازدهم ماه سوره يوسف را قرائت مي كنند و زنان عقيده دارند كه خواندن اين سوره باعث زياد شدن محبت مي شود.
شيرازي ها به آخرين جمعه ماه مبارك «جمعه الودي» يا «الوداعي» مي گويند. در اين روز مسجد جامع شيراز بسيار شلوغ است و مملو از جمعيت. بسياري از آنها بعد از مراسم جمعه الوداعي از مسجد جامع به «مسجد فتح» مي روند. هركس براي برآورده شدن حاجتش شمعي روشن مي كند، عده اي از زنان هم در صحن مسجد مشغول پختن حلوا مي شوند.

* استان كرمان
مردم كرمان سعي مي كنند تا هر گونه جشن و مراسمي را كه تدارك ديده اند قبل از حلول ماه مبارك رمضان در ماه شعبان برگزار كنند كه از آنها به عنوان «كلوخ انداز» نام مي برند.
در كرمان بزرگترها با دادن «سر روزه اي» به دختران و پسران كه نوعي هديه است به بچه هايي كه به سن تكليف مي رسند آنان را به فريضه مقدس روزه ترغيب مي كنند.
اكثر خانواده ها در ماه مبارك رمضان در هنگام افطار و سحر «قاتق عدس، شيربرنج، شله زرد، فرني، نان برنج، قاووت، پشمك، زولبيا و باميه» ميل مي كنند.
براي احترام شهادت امام علي(ع) در ايام شبهاي قدر و دادن فرصت براي احياي اين شبها و در روزهاي 28 و 29 اين ماه به خاطر ملزم نشدن ميزبان به پرداخت فطريه از رفتن به منزل يكديگر خودداري مي كنند.
يكي ديگر از سنتهاي ماه مبارك رمضان در اين استان را كه بيشتر در گذشته رايج بود، خواندن «ا... رمضوني» توسط پسران و «كليدزني» دختران در شبهاي قدر است.

* استان مازندران
نذر حلوا از نذورات مردم استان مازندران است كه در شب 15 ماه مبارك رمضان همزمان با ميلاد امام حسن مجتبي(ع) زنان به عنوان نذر قند، چاي، خرما به مسجد مي برند كه اين كار تا پايان ماه مبارك رمضان ادامه دارد.
قديم در ساري در زمان افطاري هر كسي كه نذر داشت، مجمعه اي از كل نذورات خود را به عنوان افطاري درست مي كرد و به زندان شهر مي برد.
كساني كه در مازندران براي نخستين بار به سن تكليف مي رسند و روزه مي گيرند تا زماني كه از جانب بزرگترها به عنوان «روزه سري» هديه اي نگيرند، افطار نمي كنند.
مازندراني ها بر اين اعتقادند كه سحر را نمي خوابند، زيرا نماز نافله شب مي خوانند و به ويژه مناجات حضرت امير(ع) در مسجد امير را به نام «مولا يا مولا» زمزمه مي كنند.
در مازندران از شب 27 ماه مبارك رمضان مراسم وداع برگزار مي شود.
در اين شبها مداحان و مبلغان ديني نداي خوش الوداع با رمضان، الوداع شهر نور و القرآن را سروده و با اشعار زيبايي از سروده هاي محلي با ماه رمضان وداع مي كنند و براي ورود به ماه شوال و بزرگترين عيد اسلامي آماده مي شوند.
مردم مازندران در شب ضربت خوردن حضرت علي(ع) خوردن شيريني را حرام مي دانند.

* استان گيلان
امروز مردم اگرچه براي وقت سحر ديگر گوش به بانگ خروس سحر نمي دهند، اما هنوز بعضي از كوه نشينان گيلان چشم بر ستاره «ميزان» يا «ششه» دارند و آن مجموعه شش ستاره است كه وقتي از شرق آسمان طلوع مي كند، زمان بيداري است و چون يك سوم آسمان را طي كند، غذا بر آتش مي نهند و وقتي در افق مغرب غروب كرد، ديگر بايد دست از طعام خوردن بكشند كه در هر دو مورد تقسيم سهگانه زمان قابل توجه است.
براي افطار نيز در گيلان رسمهايي وجود دارد، افطاري دادن به عنوان نذري و دعوت از خويشاوندان عروس يا داماد، بخصوص در دوران نامزدي تقريباً در تمام نقاط استان گيلان در ماه مبارك رمضان معمول است.
براي نذري و خيرات بيشتر در شبهاي احيا افطاري مي دهند و ميهمانيهاي افطاري در ساير شبها انجام مي شود.
در برخي مناطق و روستاهاي استان گيلان مانند نومندان براي خيرات به اصطلاح «احسان آش» مي پزند و «افطار آشي» مي دهند.
در منطقه تالش مردم بر اين باورند كه در يكي از اين شبها، براي لحظه اي بركت بر زمين نازل مي شود و آن لحظه اي است كه «خدر» يعني حضرت خضر(ع )گذر مي كند، در آن لحظه هر كس نيتي كند و حاجتي بخواهد، برآورده مي شود.
با ديده شدن هلال ماه شوال، ماه مبارك رمضان و يك ماه روزه داري مؤمنان به پايان مي رسد و فرداي آن روز عيد فطر است.
عيد فطر در منطقه تالش و هشتپر و رضوانشهر به اين صورت است كه اول صبح و قبل از نماز عيد فطر به سراغ خفتگان خاك مي روند، آش، حلوا، عسل، ماست و خوردنيهاي ديگر به گورستان مي برند و سر مزارها سوره ياسين مي خوانند و پس از آن براي نماز عيد به مسجد مي روند.

* استان سيستان و بلوچستان
جامعه مسلمان شيعه و سني سيستان و بلوچستان همانند مردمان ديگر مناطق كشور آداب و رسوم ويژه اي در ماه مبارك رمضان دارند.
در روستاهاي اين منطقه با وجود وسايل سمعي و بصري، براساس سنت ديرينه هنگام سحر صداي سحرخواني ريش سفيدان به گوش مي رسد كه با خواندن دعاهاي ويژه اقدام به بيداركردن مردم مي كنند.
براساس برخي شنيده ها، آيين سحرخواني و رمضان خواني از 1400 سال پيش يعني از اوايل اسلام، نزد ساكنان سيستان مرسوم بوده است.
آيين رمضان خواني نيز از هشتم تا چهاردهم ماه رمضان در سيستان مرسوم است.
در اين آيين كه شب هنگام اجرا مي شود، جمع زيادي از نوجوانان و جوانان هر محله در مقابل منازل ساير مردم اجتماع كرده و اشعار محلي را با صداي رسا قرائت مي كنند.
شركت كنندگان در اين آيين پس از اجراي برنامه رمضانخواني منتظر دريافت انعام از سوي صاحبخانه مي مانند، در گذشته تعدادي از جوانان عيار و با ايمان با اجراي آيين رمضان خواني هر شب غذاها و پول جمع آوري شده از مردم را ميان نيازمندان و فقرا تقسيم مي كنند.
شب زنده داري مسلمانان اين منطقه در ماه مبارك رمضان پر رونق تر از گذشته است و افراد تا سحر بيدار مي مانند، خواندن نماز تراويح يكي از آيينهاي اهل سنت در ماه مبارك رمضان در اين خطه است.
پس از اذان و نماز عشا مسلمانان اهل سنت، نماز مستحب تراويح كه 21 ركعت است را به طور جماعت برپا مي دارند.
همچنين اهل سنت از بيستم ماه رمضان، نماز قيام را برپا مي كنند كه اين نماز از ساعت 12 شب آغاز و پيش از سحر به پايان مي رسد، در نماز قيام هر شب، نمازگزار بايد سه جز قرآن را در نماز تلاوت كند يا به امام جماعت كه تلاوت مي كند گوش فرا دهد.
سه شنبه 12 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 350]