گياهان دارويي ايران متنوع اما گمنام نقش گياهان دارويي را در چرخه درمان احيا كنيم( بخش پاياني)

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: گياهان دارويي ايران متنوع اما گمنام نقش گياهان دارويي را در چرخه درمان احيا كنيم( بخش پاياني)
حسن آقايي
قوطي هاي داروي گياهي در عطاري ها در ويترين و قفسه ها جاي مي گيرد. فراواني رويكرد مردم به مصرف داروهاي گياهي از سه دهه اخير، باعث احياي دوباره اين گونه طبابت هاي سنتي- تجربي شده و البته از يك سال پيش در كشور با تحولات علمي، تخصصي، جايگاه داروهاي گياهي نظامندتر شده است. تشكيل ستاد گياهان دارويي و طب ايراني، تأسيس دانشكده طب سنتي، ايجاد درمانگاه ها و مراكز تحقيقاتي و آموزش تخصصي گروهي از پزشكان و داروسازان، نمادي از تحول و نظام مندي نسبت به جايگاه طب سنتي ايران و درمان دارو گياهي است.
بازار جهاني گياهان دارويي به لحاظ مبادلات داروهاي گياهي طي سال هاي اخير سير صعودي و پررونق مي پيمايد. كشورمان يكي از غني ترين كشورهاي دنيا در برخورداري از گياهان دارويي است. تاكنون 1400 گونه گياهي طبي شناخته شده اند اما از اين رقم فقط 220 گونه به صورت دارو در طب گياهي معين شده است در حالي كه حدود 8 هزار گونه گياه ديگر همچنان ناشناخته مانده است.
با «دكتر عباس حاجي آخوندي» مشاور وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در امور طب سنتي و مكمل و صنايع گياهان دارويي، درباره نقش و جايگاه گياهان دارويي و طب سنتي در عرصه هاي درماني، غناي گياهان دارويي كشورمان، موقعيت نظارت بر شيوه كارسنتي- تجربي «عطاران» و لزوم آموزه و شناخت شان به دانش روز به گفت وگو نشستيم. وي ابتدا وضعيت كاربردي داروهاي گياهي و حجم مبادلات روبه افزون آن در اقتصاد جهاني را شرح مي دهد:
«وضعيت مبادلات داروهاي گياهي در دنيا متداول و رو به پيشرفت است.
همچنان كه در سال 1994 ميلادي صادرات و واردات اين گونه داروها به ارزش 12.5ميليارد دلار انجام شده كه اين رقم در سال 2000 به 30 ميليارد دلار افزايش يافته است. گفته مي شود حجم داد و ستد داروهاي گياهي در سال 2050 به 50ميليارد دلار خواهد رسيد. قابل توجه اين كه پرجمعيت ترين كشور دنيا؛ چين طي دو دهه اخير بزرگترين كشور صادركننده داروي گياهي در جهان است و مقام اول دارد. از سوي ديگر بيش از 80درصد سلامت مردم چين وابسته به طب سنتي- گياهي گزارش شده است. اصولاً بخش زيادي از مردم دنيا از داروهاي گياهي و طب سنتي و مكمل استفاده مي كنند و هر كشوري وابسته به سنن قديمي و متولي سلامت مردم به نام طب سنتي بوده و است. گياهان هم در مكاتب طب مختلف سنتي و مكمل و هم مكتب طب جديد كاربرد دارند. اصولاً در كنار هر طب سنتي يك سري طب مكمل وجود دارد و طب سنتي كشورهاي ديگر نيز در كشور ما مكمل ناميده مي شود.»
ايران، متنوع ترين آب و هواي جهان
در واكاوي موقعيت هاي ممتاز و بعضاً استثنايي كشورمان در زمينه گياهان دارويي مي توان گفت ايران در گروه كشورهاي دارنده گياهان دارويي يكي از غني ترين ها در جهان و به لحاظ تنوع وضعيت آب و هوايي داراي بيشترين تنوع در بين كشورهاي ديگر است. به حدي كه از مجموع 14 تنوع آب و هواي دنيا، سرزمين ايران برخوردار از 11تنوع آن است. شايان توجه است كه گران ترين گياه جهان يعني زعفران در ايران مي رويد.
«دكتر حاجي آخوندي» مشاور وزير بهداشت در پاسخ به سؤالم درباره آمار گياهان دارويي كشور مي گويد: «1400گونه گياهي شناخته شده داريم كه اثرطبي دارند. از اين تعداد، فقط 220 گونه در قالب دارو در طب جديد تعيين شده است. اين داروها در داروخانه ها عرضه مي شود. در نظر داشته باشيم كه بين گياه دارويي و داروي گياهي تفاوت است. آن كه داروست به صورت داروي گياهي بر مبناي طب جديد ساخته شده است.» وي ادامه مي دهد: «در عطاري ها گياه دارويي فراورده شده عرضه مي شود.اما اين كه چه تعداد گياه داريم، ازنظر روييدني گياه، داراي حدود 8هزار گونه گياهي هستيم اما هنوز شناخته شده نيستند.»
وي اشاره اي گذرا به درآمدزايي اين نعمت خدادادي دارد و مي گويد: «در زمينه گياه دارويي اگر بتوانيم در بازار جهاني مشترك و سهم داشته باشيم باعث ايجاد ثروت، اشتغال و توليد علم مي شود. درحال حاضر سهم كشورمان در اين بازار بسيار كم است. بايد ازنظر كمي و كيفي سهم خود را افزايش دهيم.»
كاربرد فرآيندهاي گياهي
در صنايع نظامي و دفاعي
گياهان مصرف گسترده و متنوعي در كشور مي توانند داشته باشند. توليد ماده خام گياهان براي فرآورده هاي دارويي، بهداشتي، آرايشي، استفاده در سموم و محصولات تقويتي براي كشاورزي، حشره كش ها، مكمل هاي غذايي، تنقلات، نوشابه سازي، شيريني سازي و به عنوان شوينده هاي (طبيعي- گياهي) و حتي فرآورده هاي گياهي مي توانند در صنايع نظامي و دفاعي مورد استفاده قرار بگيرند. همچنان كه آمريكا در جنگ با ويتنام از گياهان (معروف به باران زرد) استفاده مي كرد.
عوارض شيميايي
داروهاي مدرن
مشاور وزير بهداشت در امور طب سنتي، درباره عوارض شيميايي داروهاي صنعتي چنين مي گويد: «در قانون الهي هم همه چيز عوارض دارند. هر چيزي كه طبيعي باشد سلامت بخشي آن بيش از عارضه است. بهتر است بگوييم كه داروهاي گياهي دامنه سلامت بيشتري نسبت به داروهاي شيميايي دارند و عوارض و اثرات جانبي ناخواسته آن ها كمتر است. اما شيميايي، عوارض جانبي بيشتري دارد. از درختي به نام «سرخدار» داروي «تاكسول» شناخته شده و ضد سرطان به دست مي آيد ولي مانند همه داروهاي ضد سرطان، مصرف بي رويه آن ايجاد مسموميت سلولي مي كند. لذا بايد ميزان مصرف مناسب براي سلامتي را شناسايي و آن مقدار مصرف را هميشه رعايت كنيم.»
لزوم آموزش عطاران
در خصوص نظارت بر كاركرد عطاري ها و فروشندگان گياهان دارويي كه به صورت سنتي دستي در گياه درماني دارند از مشاور وزير بهداشت در صنايع گياهان دارويي، مي پرسم. وي با بيان اين كه در بازار بزرگ گياهان دارويي، عطاري ها بخش بزرگي در ايران وابسته به وزارت بازرگاني هستند، مي افزايد: «عطاري ها نيازمند يك دوره كارورزي و آموزش هستند كه سطح كاري شان را به لحاظ علمي و استانداردهاي مورد قبول بهداشتي بالا ببرند.»
34 كارخانه توليد گياهان دارويي
در ايران تقريبا 34 كارخانه توليد گياهان دارويي فعال هستند، از اين تعداد 16 كارخانه فقط در بخش دارويي فعالند. بقيه هم داروي گياهي و هم داروي شيميايي توليد مي كنند.
يك دكتر پژوهشگر امور داروهاي گياهي، احياي رويكرد مصرف گياهان دارويي پس از سال ها ركود و بي رونقي را از سه دهه پيش مي خواند: «طي 30 سال كار تحقيقاتي و با تأسيس داروخانه گياهي در تهران به زعم حتي نخستين داروخانه در خاورميانه-، طب داروي گياهي به جايگاه اصلي و واقعي خود رسيده است. فرق كلي داروخانه با عطاري هاي متداول در اين است كه عطاري ها داروي گياهي فله اي (بسته بندي پلاستيكي به اوزان مختلف) مي فروشند اما داروخانه گياهي دارو هاي تمام بسته بندي شده كلاسيك كارخانه اي و در شرايط بهداشتي با شماره گذاري معتبر عرضه مي كند. اين شيوه تغييراتي به رويكرد فراگير استفاده از داروهاي گياهي مي انجامد.»
به باور وي داروهاي گياهي داروخانه اي بدون هيچ فعل و انفعال شيميايي هستند. تفاوت ديگر كار اين گروه داروخانه ها با عطاري ها در آن است كه آن ها براساس تجربه شان فعاليت مي كنند ليكن تشخيص داروخانه اي در ارائه داروي گياهي بر پايه پژوهشي است و سعي شده، دانستني هاي گياهان قديمي در قالب اطلاعات جديد ارائه شود.
چشم انداز روشن طب ايراني
با تشكيل ستاد كشوري گياهان دارويي و طب ايراني از سال گذشته، فناوري تحقيقات تخصصي در فازهاي طب سنتي و داروسازي سنتي و همچنين خيزش جهاني براي توسعه بازار گياهان دارويي كليد زده شد. بر اين مبنا، افق درخشان پايه گذاري آينده چرخه داروهاي گياهي و طبابت سنتي نقش گرفت.
«دكتر حاجي آخوندي» در اين باره توضيح مي دهد: «يك سري فعاليت ها در يك سال اخير براساس توجه شايسته دولت نهم در مورد فناوري هاي گياهان دارويي و طب ايراني با تشكيل ستاد كشوري گياهان دارويي و طب ايراني صورت گرفته است. مهمترين آن ها كه مي تواند چشم انداز روشني را براي آينده اين رشته در ايران ايجاد كند تأسيس دانشكده طب سنتي و ايجاد درمانگاه هاي طب سنتي در تهران، تشكيل 10 مركز تحقيقات گياهان دارويي در مراكز استان هاي مختلف و ايجاد مركز تازه تأسيس رشد داروهاي گياهي در اصفهان بوده است. در كنار اين اقدامات، متخصصان و چهره هاي مؤثر فرهنگ ساز كشور در ارتباط با اين ستاد هستند و 48 نفر پزشك و 18 نفر داروساز در دانشكده طب سنتي مشغول تحصيل تخصصي در رشته هاي طب سنتي و داروسازي طب سنتي شده اند.
حاصل كار 10 مركز تحقيقاتي، يافتن فناوري هاي مرتبط با گياهان دارويي بوده است.»
طرحي براي ورود جهاني
گياهان دارويي ايران
اين مقام وزارت بهداشت، همچنين از پروژه هاي ديگر كه راهيافت به بازار گياهان دارويي ايران در كشورها را هدف گيري كرده است، مي گويد: «به منظور توسعه بازار گياهان دارويي ايران در دنيا با استفاده از فرصت ها و مزيت هاي ايران اسلامي، طرح مشتركي با پژوهشكده گياهان دارويي جهاد دانشگاهي منعقد شده است.»
فرهنگ طب سنتي ايران
عامل رويكرد به داروهاي گياهي
يكي از پژوهشگران داروهاي گياهي در ادامه صحبت هاي خود دليل رويكرد استفاده قشرهاي مختلف مردم به مصرف داروهاي گياهي را ناشي از فرهنگ طب سنتي ايران كه مختص ايراني است ذكر مي كند.
وي مي گويد: «بر اين مبنا و در نتيجه به طور روزافزون مصرف داروي گياهي - به لحاظ نياز درماني- نسبت به گذشته بالاتر مي رود. دكترهايي كه گرايش به طب سنتي دارويي گياهي دارند در نسخه هاشان جداي از داروي مدرن (شيميايي) چند قلم هم داروي گياهي تجويز مي كنند. مردم هم خود با مقايسه تاثيرات داروهاي شيميايي با داروهاي گياهي رغبت بيشتر به مصرف داروي گياهي نشان مي دهند.»
موفقيت 93 درصدي طب سنتي
در جهان پزشكي
اين دكتر مؤسس داروخانه گياهي، در پايان بيان نظر و صحبت هاي خود با اشاره به اين كه سازمان بهداشت جهاني اعلام كرده است طب جديد - در كاربردهاي خود- 7 درصد موفق اما طب طبيعي (سنتي) 93 درصد موفق است، مي افزايد: «ايران يكي از متنوع ترين گياهان دارويي را در كشورهاي جهان داراست كه حرف اول را در اين زمينه مي زند.»
كنگره بين المللي گياهان دارويي
كنگره بين المللي گياهان دارويي با هدف گسترش و رواج رونق فرهنگ تحقيق و پژوهش در بهار سال آينده (88) در دانشگاه آزاد گرگان برگزار خواهد شد.
«رضا علي محسني» رئيس دانشگاه آزاد شهرستان گرگان نيز با بيان اين موضوع كه در كنگره مذكور آخرين دستاوردهاي تحقيقاتي و كاربردي درباره گياهان دارويي و طب سنتي و تبادل تجارب و دستيافت ها مطرح خواهد شد، مي گويد: «آخرين پژوهش ها و يافته هاي علمي در خصوص گياهان دارويي و هم انديشي در جهت بهينه سازي گياهان مزبور معرفي مي شوند.»
در كنگره يادشده، نتايج تحقيقات اعضاي هيئت علمي، محققان دانشگاه ها، مؤسسات تحقيقاتي، پژوهشگران و دانشجويان در محورهاي مختلف از جمله كاربردهاي باليني گياهان دارويي به زراعي و به نژادي و همچنين آفات و بيماري ها و اكولوژي، بيوشيمي، فيزيولوژي، مهندسي ژنتيك، كاربردهاي گياهان دارويي در علوم پزشكي ارائه و مورد بررسي قرار مي گيرد.
دوشنبه 11 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 217]