نگاهي به عملكرد سياسي و امنيتي رئيس‌جمهور سابق پاكستان؛روزگار تلخ پرويز مشرف - محمدرضا عسكري‌مورودي

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: نگاهي به عملكرد سياسي و امنيتي رئيس‌جمهور سابق پاكستان؛روزگار تلخ پرويز مشرف - محمدرضا عسكري‌مورودي

ديكتاتورها، هرگز سقوط در را در ذهن كوچك خود جاي نمي‌دهند و بر اين اساس همواره قرباني ترجيح ذهنيت بر واقعيت مي‌شوند. آنان پايايي در حكومت را تنها از طريق ابزار جست‌وجو مي‌كنند. در حالي كه امروزه سطح پايداري دولت‌ها به بهره‌گيري از اين ابزار وابسته نيست. بنيان‌هاي قدرت‌ساز در چارچوب از ماهيتي برخوردار هستند و به‌عنوان يك شاخص سخت‌افزاري در تحكيم قدرت تاثير خود را از دست داده است، بنابراين در فرمول جديد قدرت و از يك رابطه معكوس تبعيت مي‌كند. ‌

در پاكستان نيز كه پرويز مشرف در اكتبر سال 1999 در جريان يك كودتاي آرام قدرت را در دست گرفت، در طول تقريبا 9 سال حكومت سعي داشت دوام حكومت خود را از طريق روندهاي غيردموكراتيك دنبال كند. اگرچه اين ژنرال سابق در طول حكومت خود از نسبت به خود آگاه بود، اما توانست از طريق سالياني بر پاكستان حكمراني كند. هر چند مشرف را كماندويي مي‌شناسند كه مي‌تواند در بزنگاه‌هاي دشوار از مهلكه نجات يابد، اما اين بار در اوج‌گيري فشارهاي مخالفان به تسليم شدن تن داد تا پاكستان بار ديگر شاهد به زير كشيدن ديكتاتوري باشد كه با ، را در بقاي حكومت تئوريزه كرد. حتي در آخرين سخنراني خود كه با تمام سخن مي‌گفت سعي داشت عواطف عمومي ‌را به سمتي سوق دهد كه با خواست برخي مخالفان مبني بر تحت تعقيب قرار دادن رئيس‌جمهوري مستعفي پاكستان مخالفت كنند.

مشرف تصميم‌گيري در مورد سرنوشتش را به مردم سپرد تا شايد، افكار عمومي ‌مانعي براي فشار مخالفان از جمله نواز شريف جهت به محاكمه كشانيدن اين ژنرال سابق شود.

اما پرسش اين است كه زمينه‌هاي كنار رفتن پرويز مشرف از پست رياست‌جمهوري از چه زماني پديد آمد؟

زمينه‌هاي تزلزل

هنگامي‌كه پرويز مشرف در مارس 2007، افتخارمحمد چودري رياست دادگاه عالي را از كار بركنار كرد، عملا‌ مخالفت با ادامه كار رئيس‌جمهوري پاكستان جلوه عيني يافت.‌تظاهرات گسترده قضات و وكلا‌ي پاكستاني در شهرهاي مختلف اين كشور مخالفت آشكار با مشرف را از بين برد. رياست دادگاه عالي كه به سوءاستفاده از قدرت متهم شد،‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانست در جريان رسيدگي به اتهاماتش برائت گرفته تا مشرف مجددا مجبور شود افتخارمحمد چودري را به جايگاه سابقش بازگرداند. در چنين شرايطي بود كه نواز شريف و بي‌نظير بوتو امضاكنندگان منشور دموكراسي در سال 2005 در لندن تلا‌ش‌هاي بسياري براي كنار زدن مشرف از قدرت را در قالب در دستور كار قرار دادند. مشرف در ابتدا با انجام مذاكرات محرمانه با خانم بوتو سعي كرد تا اين ائتلا‌ف را شكننده كند. در همين راستا با صدور فرمان مصالحه ملي زمينه بازگشت بوتو را به پاكستان فراهم كرد. اما در عين حال نواز شريف همچنان در آتش خشم مشرف قرار داشت. ورود نواز شريف علي‌رغم تاييد بازگشت وي به پاكستان توسط دادگاه عالي در ماه سپتامبر تنها چند ساعت دوام آورد و مجددا مهم‌ترين مخالف رئيس‌جمهوري پاكستان به عربستان بازگردانده شد. ‌

مشرف در حالي در ششم اكتبر 2007 در انتخابات رياست‌جمهوري شركت كرد كه مطابق قانون اساسي نامزد شدن در انتخابات همزمان با در اختيار داشتن پست رياست ارتش و رياست‌جمهوري ممنوع بود. اما مشرف بدون توجه به اين اصل مصرح، توانست با 671 رأي مجالس ايالتي، سراسري و سنا، پست رياست‌جمهوري را در اختيار بگيرد. مشرف پس از آنكه توانست اين جايگاه را به دست آورد، پست رياست ارتش را به ژنرال كياني واگذار كرد تا وانمود كند مي‌خواهد يك باشد نه يك اما او كه سال‌ها با به قدرت نگريسته بود، نمي‌توانست باشد، لذا با تاخير دادگاه عالي در مورد تاييد انتخابات، مشرف با تعليق قانون اساسي و بركناري قضات و رئيس دادگاه عالي، در پاكستان وضعيت فوق‌العاده اعلا‌م كرد. بي‌ترديد مهم‌ترين اشتباه استراتژيك مشرف در اعلا‌م وضعيت فوق‌العاده در پاكستان بود. اگرچه تا قبل از اين شرايط، مخالفان تنها كناره‌گيري مشرف از رياست ارتش را خواستار بودند، اما پس از آن، كناره‌گيري از رياست‌جمهوري را نيز در دستور كار قرار دادند. حتي اين گمانه كه مذاكرات پشت پرده بوتو - مشرف به تقسيم قدرت در پاكستان منجر خواهد شد و پارلمان با اصلا‌ح قانون اساسي زمينه حضور سوم بوتو در پست نخست‌وزيري را فراهم خواهد كرد، در اين شرايط رنگ باخت. اعلا‌م وضعيت فوق‌العاده عاملي براي همگرايي مخالفان شد تا علي‌رغم اختلا‌ف بين مخالفان، ائتلا‌ف دموكراسي‌خواهان كنار رفتن مشرف را سرلوحه فعاليت‌هاي خود قرار دهند.

اپوزيسيون پيروز

‌ لذا انتخابات فوريه 2007 بستر مناسبي شد تا زمينه بركناري مشرف فراهم شود. با پيروزي حزب مردم و مسلم ليگ شاخه نواز در انتخابات پارلماني و تشكيل دولت ائتلا‌في، رهبران احزاب پيروز در مورد چگونگي برخورد با مشرف دچار اختلا‌ف شدند. ‌

نواز شريف تاكيد داشت كه بايد هرچه سريع‌تر زمينه محاكمه مشرف در دادگاه فراهم شود اما مقامات حزب مردم ضمن نفي برخورد شتابزده با مشرف، واكنشي تدريجي و در بستري آرام را مورد توجه داشتند. اين اختلا‌ف باعث خروج وزراي حزب مسلم ليگ شاخه نواز از دولت ائتلا‌في يوسف رضا گيلا‌ني شد، اما سرانجام در دو هفته قبل و در پي مذاكرات سه روزه آصف علي زرداري و نواز شريف رهبران احزاب پيروز توافق مشترك براي استيضاح مشرف حاصل شد. با طرح رسمي ‌استيضاح مشرف، رئيس‌جمهوري مستعفي پاكستان حتي متحدان قديمي‌خود را نيز در كنار خود نديد. رهبران حزب مسلم ليگ شاخه قاعد اعظم كه عمر سياسي مشرف را تمام شده مي‌ديدند، تمايل نداشتند تا آينده سياسي حزب خود را به فردي گره بزنند كه در آستانه وداع با قدرت قرار گرفته است. لذا مشرف اگرچه از اين حق برخوردار بود كه از ابزارهاي در اختيار خود براي مقابله با استيضاح‌كنندگان استفاده كند، اما شرايط و بستر براي اين اقدام هرگز پديد نيامد. درخواست بيش از 86 درصد مردم پاكستان براي كنار رفتن مشرف، مخالفت گسترده احزاب مخالف، قطع حمايت متحدان سابق داخلي و خارجي، باعث شد اين ژنرال سابق نتواند از ماده 58 قانون اساسي پاكستان براي انحلا‌ل پارلمان استفاده كند. مطابق اين ماده رئيس‌جمهوري مي‌تواند با تشخيص خود پارلمان را منحل و زمينه‌هاي برگزاري انتخابات زودهنگام پارلمان را فراهم كند.

... و اما استعفا

در شرايطي كه روز سه‌شنبه 18 آگوست آغاز روند رسمي‌ استيضاح در پارلمان بود، مشرف در روز دوشنبه در نطقي تلويزيوني با اعلا‌م استعفاي خود از پست رياست‌جمهوري از قدرت خداحافظي كرد. ‌

به‌دنبال اعلا‌م استعفاي مشرف از رياست‌جمهوري پاكستان، واكنش‌هاي بسياري در سطح محافل سياسي و رسانه‌اي مطرح شد. كشورهاي غربي از جمله آمريكا، انگليس و مقامات اتحاديه اروپايي، كنار رفتن پرويز مشرف را براي آينده دموكراسي پاكستان بسيار مهم توصيف كردند. وزير خارجه آمريكا نيز گفت كه پرويز مشرف خدمات ارزنده‌اي در همكاري با كاخ سفيد در عرصه مبارزه با تروريسم به نمايش گذاشت و كناره‌گيري وي از قدرت مي‌تواند به تقويت دموكراسي در پاكستان منجر شود. در داخل پاكستان نيز گروه‌هاي مختلف بسياري ضمن ابراز شادماني از استعفا، كنار رفتن مشرف را پايان ديكتاتوري ارزيابي كردند. اما نگاه دو كشور مهم و داراي اختلا‌فات شديد با پاكستان در قبال استعفاي مشرف نيز درخور توجه بود. در هند، اگرچه سخنگوي وزارت خارجه اين كشور كناره‌گيري مشرف را يك مساله داخلي عنوان كرد، اما مقامات هند از حاكم بودن يك نظامي‌در راس قدرت پاكستان همواره نگران بودند. اين نگران وجود داشت كه ژنرال سابق ارتش همانند جنگ كارگيل بار ديگر به ابزار نظامي ‌براي پايان دادن به مناقشه كشمير متوسل شود. ‌

لذا استعفاي مشرف را بازگشت نسبي آرامش به فضاي سياسي ملتهب روابط دو كشور توصيف كردند. ‌

پاكستان بدون مشرف

در حال حاضر كه مشرف از قدرت كنار رفته است، مردم پاكستان انتظار دارند كه احزاب ائتلا‌في ضمن كنار گذاشتن اختلا‌فات، رونق اقتصادي را در دستور كار قرار دهند. علا‌وه بر اين اتخاذ مواضع مستقل از آمريكا از ديگر انتظاراتي است كه از دولت ائتلا‌في وجود دارد. با توجه به اينكه يكي از عوامل تضعيف موقعيت مشرف در بين مردم، حمايت حداكثري وي از سياست‌هاي آمريكا در منطقه بود، لذا اين احتمال وجود دارد كه در صورت تداوم روند گذشته در دولت گيلا‌ني، اقبال عمومي ‌به احزاب مخالف مشرف نيز به شدت تعديل شود. بنابراين در حال حاضر ترسيم چشم‌انداز آتي در عرصه سياست داخلي و خارجي از موضوعاتي است كه مي‌تواند در تقويت و يا تضعيف جايگاه احزاب ائتلا‌في نقش ايفا كند.

مقامات حزب مردم با وقوف به خواست عمومي‌ مبني بر اتخاذ موضع مستقل از آمريكا در ظرف ماه‌هاي گذشته تاكيد كرده‌اند كه بايد اساس روابط اسلا‌م‌آباد و واشنگتن تغيير يابد. اما اينكه دولت گيلا‌ني و اساسا حاكميت در پاكستان تا چه ميزان بتواند از آمريكا فاصله بگيرد، ترديد‌هاي زيادي وجود دارد با توجه به اينكه كاخ سفيد از اين امكان برخوردار است كه براي تحت فشار قرار دادن پاكستان در جهت همكاري بيشتر براي مبارزه با طالبان، سمت و سوي همكاري‌هاي خود را به سوي هند معطوف كند. با توجه به رقابت‌هاي ديرپاي هند و پاكستان، آمريكايي‌ها مي‌توانند از اين وضعيت در جهت منافع خود استفاده كنند. ‌

به نظر مي‌رسد مهم‌ترين موضوع چالش‌برانگيز در پاكستان پس از مشرف، موضوع توزيع قدرت است. در حال حاضر حزب نواز شريف خواهان واگذاري تعيين رئيس‌جمهوري توسط دومين حزب پيروز در انتخابات پارلماني است. از نظر مقامات اين حزب با توجه به اينكه حزب مردم پست نخست‌وزيري را در اختيار گرفته بنابراين بايد مقام رياست‌جمهوري نيز در اختيار ديگر حزب ائتلا‌في قرار گيرد. شكست دور اول مذاكرات نواز شريف و آصف علي زرداري براي تعيين رئيس‌جمهوري جديد در چنين فضاي اختلا‌في شكل گرفت. اين واقعيت فراروي احزاب پيروز وجود دارد كه در صورت تداوم اختلا‌فات بر سر تعيين رئيس‌جمهوري پاكستان، زمينه براي تشديد خشونت‌ها در مناطق قبايلي از سوي طالبان محلي فراهم خواهد شد. ‌

* كارشناس ارشد روابط بين‌الملل

انتهاي خبر // روزنا - وب سايت اطلاع رساني اعتماد ملي//www.roozna.com
------------

------------
شنبه 9 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 97]