گل گشت

واضح آرشیو وب فارسی:آفرينش: گل گشت
اصفهان
تاريخچه اصفهان
اصفهان در ميان شهرهاي ايران گوهري يگانه است كه در پي فراز و فرودهاي تاريخي و از پس غبار قرون و اعصار همچنان درخششي ناب و سحرانگيز دارد. چنان تازه و پرطراوت است كه گوئي هم امروز پا به عرصه هستي نهاده و چنان اصيل و ريشه دار كه گوئي همواره بوده. فرهنگ غني و طبيعت زيباي اصفهان هماهنگي شگفتي دارند چنانكه گوئي بازتاب يكديگرند.گنبدهاي فيروزه اي ، آسمان آبي را طنين تكرار بخشيده ، گلدسته هاي بلند ، نداي خاموش چنارهاي كهنسال را كه آيه هاي خاكي خداوندند به بانگي رسا نغمه توحيد سرداده و نقش و نگار گل و بوته ها و اسليمي ها ، باغهاي خرم و شاخه هاي پرشكوه را بي خزان و جاودان كرده و جلوه هاي رنگ و نور در كاشي ها ، آفتاب درخشان اصفهان را معناي تازه اي بخشيده است.اصفهان از ديرباز بخاطر وجود پربركت زاينده رود ، اين سرچشمه حيات ، از كانونهاي مهم زندگي در اين سرزمين بوده است ، چنانچه در تمامي ادوار تاريخي شناخته شده از شهرهاي مهم ايران به شمار ميرفته است.در دوره هخامنشي آن را گابا يا گي مي ناميده اند كه بعدا به جي تبديل شده و از اقامتگاههاي ويژه پادشاهان و از استانهاي مهم ايران بوده است. در دوره اشكاني نيز اصفهان يكي از چهار ايالت پهله قديم و از مراكز مهم حكومت اشكاني بوده است . قلعه سارويه و گنجينه بزرگ كتاب آن مربوط به همين دوره است. در دوره ساساني اصفهان مركز تجمع سپاهيان و پادگان مركزي ايران بوده است و از همين رو آن را اسپاهان يا سپاهان ناميده اند. اصفهان در سال 21 هجري به تصرف سپاهيان اسلام در آمد و در سده هاي چهارم و پنجم هجري در دوره حكومت ديلميان اصفهان پيشرفت و عمران بسياري يافت ، كتابخانه بزرگي داشت و مهمترين مركز علوم ديني ، ادبي و فلسفي در ايران بود. در همين دوره است كه ابن سينا دانشمند و فيلسوف بزرگ ايران به تدريس مي پردازد و چندي نيز وزارت مي يابد.اصفهان در دوره سلجوقي و صفوي كه بعنوان پايتخت برگزيده شده به اوج شكوه و عظمت خود دست يافت و يكي از بزرگترين و آبادترين شهرهاي جهان بود. در فاصله ميان دوره سلجوقي و عصر صفوي يعني در دوره اوج و شكوفائي دو مصيبت بزرگ نيز بر اصفهان وارد آمد. يكي حمله مغول در قرن هفتم و ديگري قتل عام تيمور در اواخر قرن هشتم . اما اصفهان آنچنان كه در طول تاريخ پرفراز و نشيبش نشان داده بار ديگر از ميان آتش و خاكستر سربرآورد شكوه گذشته را باز يافت .اكنون اصفهان بعنوان يكي از زيباترين شهرهاي جهان با پشتوانه عظيم فرهنگي ، هنري ، صنعتي و اقتصادي خود مورد توجه جهانگردان و ايرانگردان داخلي و خارجي قرارگرفته است.

مسجد حكيم
از جمله مساجد بسيار جالب و مشهور عصر صفوي، مسجد حكيم اصفهان است كه كاشيكاريهاي زيبا و خطوط متنوع، كار اساتيد نامدار عصر صفويه، آن را در عداد يكي از شاهكارهاي معماري اسلامي قرار داده است.
اين مسجد با شكوه در محل مسجدي واقع شده كه در دوران حكومت ديالمه آن را جورجير مي ناميده اند. و چون در انتهاي بازار رنگرزان واقع بوده به جامع رنگرزان نيز معروف بوده است. امروز جز سردر اين مسجد بر جاي نمانده است. در نماي اين سردر اختلاف سطح ها را با نوعي اندود پر كرده بودند كه پس از زدودن اندودها طرحهاي بسيار جالب توجهي نمودار گشته است . اين سردر نفيس و باشكوه با 1000 سال قدمت يكي از آثار طراز اول صدر اسلام به شمار مي رود. مسجد حكيم در زمان سلطنت شاه عباس دوم صفوي ساخته شده است. علت نامگذاري اين مسجد به «حكيم» اين بوده كه باني مسجد «محمد داوود» نامي بوده كه به طبابت اشتغال داشته و حكيم داوود ناميده مي شده است.
مورخين و محققيني كه در تاريخ صفويه تتبع و مطالعه كرده اند درباره اين شخص مي نويسند : وي طبيب شاه عباس دوم بوده كه به دلائلي مورد خشم قرار مي گيرد. و از بيم جان به هندوستان مي گريزد. و چون در آن ديار ترقي مي كند و برخي معالجاتش در مورد بزرگان و امرا موثر واقع مي شود به لقب تقرب خان ملقب شده و ثروت زيادي مي اندوزد. حكيم داوود مقداري از اين ثروت براي كسانش به اصفهان مي فرستد و از آنان مي خواهد مسجدي عالي در شهر اصفهان بنا كنند.
بدين ترتيب مسجد حكيم ساخته مي شود. كتيبه سردر شمالي مسجد كه به خط ثلث سفيد بر زمينه كاشي لاجوردي است بيانگر اين مطلب است، كه خطاط اين كتيبه محمد رضا امامي خوشنويس نامدار عصر صفوي است و تاريخ آن 1073 هجري قمري يعني سال اتمام مسجد است. در طرفين اين سردر در دو لوحه كوچك با خط نستعليق سفيد بر زمينه لاجوردي رنگ سازنده اين سردر زيبا و نفيس به نام محمد علي بن استاد علي بيك بنا» اصفهاني معرفي شده است.
بر سر در شرقي مسجد حكيم با خط نستعليق سفيد برزمينه كاشي لاجوردي سال شروع ساختمان مسجد يعني 1067 هجري قمري نوشته شده است.
در داخل ايوان جنوبي بعد از آيات و عبارات قرآني نام محمد رضا امامي و تاريخ 1071 هجري قمري آمده است. تزئينات داخل گنبد مسجد معقلي ساده تركيب آجر كاشي است. كتيبه اطراف اين گنبد به تاريخ 1069 هجري كتابت شده است و نويسنده آن محمد رضا امامي است. نويسنده كتيبه اطراف محراب نيز محمد رضاامامي و تاريخ كتابت 1071 هجري است.
دو شبستان در شرق و غرب گنبد قرار گرفته كه كتيبه شبستان شرقي به تاريخ 1069 هجري به وسيله محمد رضاامامي نوشته شده است. اما خطاط كتيبه شبستان غربي محمد باقر شيرازي است و تاريخ آن 1254 هجري قمري است.
ايوان شمالي مسجد نيز حاوي كتيبه هاي بسيار زيبا است در اطراف اين ايوان آيات قرآن كريم به خط محمد رضا امامي و تاريخ 1071 هجري نوشته شده است.
در طرفين اين ايوان دو حجره كوچك خودنمائي مي كنند كه بر آنها اشعاري با خط بنائي ساده سه رگي نوشته شده است. در ايوان غربي نيز آيات قرآني با نام محمد رضا امامي و تاريخ 1073 هجري به چشم مي خورد. مسجد حكيم شبستان مسقف و زيبائي دارد كه در سمت مغرب واقع شده است و داراي محراب بسيار نفيس و جالبي مي باشد كه كتيبه آن به خط ثلث سفيد بسيار عالي نوشته شده است. يكي از دلايل شهرت مسجد حكيم علاوه بر فرم و ساختار گلي مسجد كه آن را در عداد يكي از بهترين بناهاي مذهبي ايران درآورده است وجود خطوط بنايي در گوشه هاي اين اثر نفيس و كم نظير است. توضيح اين نكته ضرورت دارد كه آغاز استفاده از خط بنايي كه الهامي از خط كوفي است به عصر تيموريان باز مي گردد اما در عصر صفويه اين خط در اصفهان به كمال و اعتلا» رسيد و مراحل تكامل را پيمود و به مرتبه اي رسيد كه خطاطان و استادان از آن در اماكن متبركه و مساجد استفاده كردند.
از مجموع مطالعات انجام شده بر روي مسجد حكيم اين نكته مشخص مي گردد كه قسمت گنبد و مقصوره و شبستانهاي طرفين مسجد حكيم در دو مرحله ساخته شده است. مرحله اول همزمان با ساخت مسجد در عهد صفويه و مرحله ديگر در زمان گسترش مسجد در دوره هاي بعد از صفويه بود. با احداث خيابان حكيم و نمايان شدن جبهه غربي مسجد بر تعداد گردشگراني كه اين ساختمان بي بديل را مورد بازديد قرار مي دهند افزوده شده و علاقمندان بسياري براي بازديد از آن اظهار اشتياق مي كنند.
دوشنبه 4 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفرينش]

[مشاهده در: www.afarineshdaily.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 145]