واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: کتاب - منظومه «سام و بهرام» تالیف فیاض لاهیجی داستان عشق سام (جوانی از طبقه فرودست) و بهرام دختر پادشاه اصفهان و تنها وارث و ولیعهد اوست که در تجربه زندگانی به اعتلای روحی و ستایش ذات الهی رهنمون می شوند. به گزارش خبرآنلاین، منظومه «سام و بهرام» تالیف فیاض لاهیجی با تصحیح و تحقیق دکتر عبدالحسین نوایی و الهام ملک زاده از سوی نشر لوح محفوظ منتشر شده است. «نقاب برانداختن از چهره عشق، چهره نمودن مطلوب در آیینه خواب و باعث شدن بر تالیف کتاب، پیدا کردن نسبت سام، سفر کردن سام به جانب دارالسلام، عاشق شدن سام و بهرام، بی تابی کردن سام در عشق بهرام، محرم یافتن سام در عشق بهرام، رفتن سام بر سر راه بهرام، به پای افشاند سام جمعیت و سر در بیابان نهادن...» از جمله بخش های این منظومه هستند. سام و بهرام که هر دو، دو نام مردانه و دو شخصیت شاهنامه ای است و ریشه در تار و پود فرهنگ ایران و ایرانی دارد و نیز نام دو شاهزاده نام آشنای صفوی یعنی «سام میرزا و بهرام میرزا» هم بوده است، در این منظومه در قالب عاشق و معشوقی در تجربه زندگانی به اعتلای روحی و ستایش ذات الهی رهنمون می شوند که این مهم را «پیری دانا» که در منظومه راهنمای مسیر اعتلای معنوی به شمار می رود به سر منزل مقصود می رساند. عاشق و معشوق این منظومه یعنی سام (جوانی از طبقه فرودست) و بهرام دختر پادشاه اصفهان و تنها وارث و ولیعهد او (جالب آنکه نام هر دو شخصیت نام های مردانه است که شاید بتوان دلیل آن را شرایط و موقعیت اجتماعی و مذهبی حاکم بر ایران عصر صفوی دانست که رابطه عاشقانه زن و مرد در قالب شعر و به صورت مکتوب شده را که می توان در جامعه بازتاب های مختلفی داشته باشد برنمی تابد و به تعبیری شاید ساده دلانه و ناپخته! به نوعی تفکرات ضد زن بر جامعه مسلط است که همچون مراسم تعزیه و بعدها در تئاترها که پسران نقش زنان را ایفا می کردند، اینبار هم نامی مردانه در کسوت ابراز احساسات رقیق دو دلداده خودنمایی کرده باشد؟!!) وجود پیری دانا که به داد دل این عاشق دل خسته برسد و با راهنمایی های خود او را تشویق به برملا نمودن راز سر به مهر خود کند. نهایت آنکه وقایع به سمت و سویی کشیده می شود که کار دلدادگی نه فقط به صل که این بار با از میان رفتن موانع و جلب نظر دختر و کسب موافقت پدر دختر (که البته این بخش از منظومه تا حد یک عشق مادی دچار نقصان و سبکی شده) و با حضور سران و دولتمردان حکومتی، مراسم عقد و ازدواج این دو دلداده برپا می شود و کماکان داماد خوشبخت با وجود غلیان احساسات بهرام نو عروس در همان حد عاشق و دلداده باقی مانده، عنان حکومتی و اریکه سلطنتی همچنان در دستان بهرام باقی می ماند. ضمن آنکه پیر دانا هم به وزارت برگزیده می شود. بدین ترتیب حکومتی زنانه با تکیه بر خردی کهنه کار به نمایندگی از تفکر مردانه بر سریر قدرت تکیه می زند. الهام ملک زاده در مقدمه این کتاب در خصوص چگونگی تصحیح این اثر اینگونه توضیح داده است: «در یکی از جلسات درس استاد عبدالحسین نوایی، دکتر از منظومه ای نام برد که تا پیش از این نه من که در این وادی نابلد بودم که حتی دکتر نوایی هم اطلاع چندانی از آن نداشت. منظومه ای تحت عنوان «سام و بهرام». دکتر که خود آموخته ادبیات فارسی بود با توجهی خاص به این منظومه و مضمونش علاقمند شد. از آن جالب تر آنکه دکتر محدث هم پس از پشت سرگذاشتن افت و خیزهای زیادی موفق به دست یافتن یکی از نسخه های آن شده بود، به همین واسطه دلبستگی خاصی نسبت به نسخه مزبور احساس می کرد. در مراجعه به فهرست منزوی نکته جالب تری هم دیده شد و آن اینکه این منظومه در سه کتابخانه کاخ گلستان، مجلس شورای اسلامی و دارالکتب قاهره فهرست شده بود و حال آن که دکتر محدث نسخه مزیور را از کتابخانه توپکاپی ترکیه تهیه کرده بود. با جستجوهای دیگری که جهت تهیه سایر نسخ انجام شد، دو نسخه کاخ گلستان و کتابخانه مجلس شورای اسلامی که هر دو به صورت حاشیه نویسی بودند تهیه شد. با وجود تمام تلاش هایی که از طریق دفتر حفاظت منافع دولت مصر که هنوز در ایران سفارتخانه رسمی نداشت و چه با لطف دوستانی که در سفرهای علمی خود به مصر و اردن و سایر کشورهای عربی...جهت یافتن این نسخه بر ما منت گذاردند، بر آن شدیم تا نسخه قاهره را هم به دست آوریم که متاسفانه هر چه بیشتر گشتیم، کمتر یافتیم. بالاجبار همان نسخه مرحمتی میرعلی محدث که البته خوش خط ترینف مرتب ترین و کامل ترین نسخ هم به شمار می رفت به عنوان نسخه اصل و دو نسخه دیگر به عنوان نسخه بدل های کار انتخاب شد.» از نکته های شاخص این نسخه تعبیرات، تشبیهات و استعارات بسیار زیبایی است که در نعت پیامبر (ص)، حضرت علی (ع) و طبیعت آمده استو اتحائ عشق و عاشق و معشوق که هر سه وحدت وجود را موجب می شود و همه تجلیات مختلف حضرت حق را عیان می سازد و در این اثر موج می زند به زیبایی هر چه تمامتر به رشته نظم درآمده است. پیر دانا که به حد رشد رسیده و در طریقت پیش رفته است، رسالت راهبری را عهده دار می شود. تخیلات بسیار عمیق و نازک خاص سبک هندی که در منظومه فیاض لاهیجی با مشرب عرفانی اش به کرات اشاره های فراوانی به آن شده، چنان لطیف و نازک است که اگر کسی به آن آشنا نباشد کمتر می توان متوجه آن شد. در بخشی از این منظومه با عنوان «بی تابی کردن سام در عشق بهرام» می خوانیم: دلی کش عشق آویزد به دامن اگر جان می برد، سنگ است و آهن سری کاز شور عشق پاک پر شد دمی خالی شود، کاز خاک پر شد درونی را که سازد عشق منزل اگر جان برنخیزد وای بر دل شراری باشد اول عشق سرکش ولی آخر شود، دریای آتش چو آید، قطره باشد عشق خودکام به طوفانی برآرد عاقبت نام تماشای رخ شیرین شمایل چراغ دیده باشد، آتش دل چو سام از عشق بهرام پریوش زد اندر خانمان صبر، آتش به هر دم این هوس پرورده تر شد شبش از روز، روز از شب بتر شد فزودش هر نفس میلی به میلی شراره دوزخی شد قطره سیلی ز بس پر شد ز عشق آن جفاکیش تمام آتش شد و افتاد در خویش رخ اندیشه از هر کار برتافت نشان یار جز در دل نمی یافت نه صبری بر غم نادیدنش بود نه یارای خبر پرسیدنش بود ز پوشیدن غمش طغیان برآورد غم پنهان دمار از جان برآورد اگر صد غم فزاید بر سر هم چنان نبود که پنهان کردن غم چه غم زان غم که بتوان بازگفتن بلا باشد یلایی را نهفتن 191/60
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 283]