در گفتگوي مشروح فارس با دبيركل مجمع تقريب مذاهب اسلامي مطرح شد نزاع مذاهب اسلامي نزاع خطا و ثواب است نه كفر و ايمان

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: در گفتگوي مشروح فارس با دبيركل مجمع تقريب مذاهب اسلامي مطرح شد نزاع مذاهب اسلامي نزاع خطا و ثواب است نه كفر و ايمان
خبرگزاري فارس: دبيركل مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي گفت: هدف فعاليت‌هاي تقريبي اين است كه به جايي برسيم كه اختلافات مذاهب اسلامي نزاع در خطا و ثواب باشد نه نزاع كفر و ايمان.

خبرنگاران گروه سياست خارجي خبرگزاري فارس مدتي قبل ميهمان آيت الله محمدعلي تسخيري دبيركل مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي بوده و با وي در مورد فعاليت‌هاي مجمع و سابقه فعاليت‌هاي تقريب مداهب در جهان اسلام به گفتگو نشستند كه متن كامل اين گفتگو در پي مي‌آيد.

* فارس: جناب آقاي تسخيري تفاوت وحدت و تقريب در چيست و مجمع جهاني تقريب مذاهب با سازماني كه قرار است در زمينه وحدت مسلمين تلاش كند چه تفاوتي دارد؟

- تسخيري: بسم الله الرحمن الرحيم، نقطه فصل اين دو اين است كه وحدت اسلامي كه قرآن مجيد مورد تاكيد قرار داده است، وحدت در موضع گيري همه افراد مسلمان در هر جاي جهان است. پس زمينه وحدت موضع‌گيري‌هاي عملي است اما زمينه تقريب در حوزه انديشه است. انديشه‌ها را نمي‌توان يكي كرد چون انديشه‌ها بر اساس مباني استنباط مختلف است و زواياي ديد هم بر اين اساس مختلف است و بر اين اساس اختلاف انديشه طبيعي است.
قرآن و اسلام در زمينه انديشه دعوت به وحدت نمي‌كند بلكه دعوت به تقريب مي‌كند و مقصود از تقريب اين است كه ديدگاه‌ها مي‌تواند كم‌كم به هم نزديك شود و طي چهار مرحله نخست زمينه‌هاي مشترك را بشناسند، دوم مساحت‌هاي مشترك را بين دو ايده كشف كنند، سپس سعي در گسترش دادن اين مساحت كنند و زمينه‌هاي اختلاف را هم بشناسند و در مرحله بعد همكاري در اجراي زمينه‌هاي مشترك و معذور داشتن يكديگر در صورت وجود اختلاف است، اين نقطه تفاوت وحدت و تقريب است.

* فارس: از نتايج عملي فعاليت‌هاي مجموعه تقريب مذاهب و ساير مجموعه‌هاي مشابه كه در ديگر كشورهاي اسلامي صورت مي‌گيرد و شما هم در آنها عضويت داريد، البته با ذكر مصاديق توضيحاتي ارائه دهيد.

- تسخيري: فعاليت‌هاي تقريبي مورد استقبال علماي گوناگون در جهان اسلام است، مگر بعضي علماي متحجر كه آمادگي تقريب را ندارند و به جر آنها ساير علماي جهان اسلام از اين فعاليت‌ها استقبال كردند و اين تلاش‌ها به تاييد مجامع جهاني هم رسيده است، حتي اين فعاليت‌ها به مرحله سياسي هم رسيده است و اخيراً در اجلاس سران طرحي 10 ساله از سوي كشورهاي اسلامي به تصويب رسيد و يكي از ابعاد آن فعاليت ‌براي شناسايي ديگر مذاهب اسلامي و فعاليت در زمينه تقريب بين مذاهب اسلامي است.
به اين ترتيب حتي بعد سياسي فعاليت‌هاي تقريبي در اين سطح نمود پيدا كرده است و اجلاس سران يك استراتژي تقريب در سطح جهان اسلام را در سطح سران كشورهاي اسلامي به تصويب رساند، نتايج عملي‌‌ آن هم روشن است، احساس مسؤليت مسلمين نسبت به يكديگر، گسترش فقه مقايسه‌اي بين مذاهب، حضور علماي مذاهب در اجلاس‌هاي گوناگون، تصميم گيري درباره مذاهب اسلامي و باز شدن باب اجتهاد و عدم محصوريت ذهن در يك مذهب، همه اينها از نتايج عملي فعاليت‌هاي تقريبي است.
پس از جنگ 33 روزه اسرائيل و حزب‌الله ما شاهد افزايش خشونت‌هاي فرقه‌اي در گوشه و كنار جهان اسلام از لبنان گرفته تا پاكستان هستيم، اينها در حقيقت به شكلي استثنايي رخ مي‌دهد و گسترش ايده‌ تقريب به شكلي جدي جلوي توطئه‌هاي دشمن را مي‌گيرد.

* فارس: به نظر شما موانع نشر ديدگاه‌هاي تقريب مدار در جهان اسلام چيست؟

- تسخيري: مانع بزرگ تحقق اهداف تقريب مذاهب اسلامي توطئه‌هاي خارجي است، دشمن خيلي از مسئله وحدت و تقريب هراس دارد لذا هر طرح تقريبي و وحدتي آنها را به وحشت مي‌اندازد.
"بزرگترين مانع تقريب همين توطئه‌هاي دشمن است" و در درجه بعد منافع سياسي برخي از حكومت‌هاي مسلط بر جهان اسلام است كه آنها نمي‌خواهند دل‌ها به هم نزديك شود و علماي جهان اسلام يكديگر را به رسيمت بشناسند. مانع ديگري كه در اين راه وجود دارد "افراطي‌گري برخي از ذهن‌ها و برخي از علما است و اين تعصب بزرگترين مانع است" كه در نتيجه آن تكفير رخ مي‌دهد. يكي از نتايج تعصب، رفتارهاي تحريك آميز و اهانت به مقدسات ديگران است.
قرآن كريم مي‌فرمايد اي مسلمان‌ها به بت‌هاي مشركين دشنام ندهيد كه آنها به دليل جهل به خداوند دشنام دهند «و لا تسب الذين من دون الله فيسب الله عدوا»، اين موانع به نظر من نمي‌تواند مقابل موج وحدت و تقريب ايستادگي كند.

* فارس: البته اين هدف بسيار مهم و ارزشمند است اما آيا تلاشي هم براي فراگير شدن اين ايده‌ها صورت مي‌گيرد؟

- تسخيري: البته ما احساس مي‌كنيم يكي از وظايف عمده‌ ما انتقال اين ايده‌ها از جامعه نخبگان به ميان توده‌هاي مردم و جهان اسلام است. علما بايد سعي كنند به صورت مستقيم و يا غير مستقيم از راه آموزش‌ها در سطوح گوناگون اين ايده‌ها را به توده‌ها منتقل كنند و اگر توده‌هاي مردم آگاه شوند زمينه خنثي‌سازي توطئه‌هاي دشمن فراهم مي‌شود.

* فارس: حركت‌هاي دولت اسلامي را در راستاي بحث تقريب چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟ مشخصاً درباره عملكرد جمهوري اسلامي هم توضيح دهيد؟

- تسخيري: به جز برخي از افراد تحريك‌ شده كه خطرهاي وهمي مانند خطر «هلال شيعي»، خطر نفوذ ايران و از اين قبيل خطرهاي وهمي را مطرح مي‌كنند عموماً حكومت‌هاي اسلامي بعد از تصويب شدن تلاش در جهت تقريب مذاهب اسلامي در اجلاس سران سازمان كنفرانس اسلامي، تلاش‌هايي را در اين جهت انجام مي‌دهند.
جمهوري اسلامي به تبع ديدگاه رهبر بزرگ انقلاب - امام خميني (ره) - و مقام معظم رهبري و به تبعيت از قانون اساسي مساله وحدت و تقريب را خط استراتژيك حركت خود مي‌داند و هرگامي كه منتهي به وحدت موضع گيري و تقريب مذاهب شود برداشته مي‌شود و برگزاري هفته‌هاي وحدت،‌ كنفرانس وحدت اسلامي و ديگر موضع‌گيري‌هاي جمهوري اسلامي در راستاي وحدت اسلامي صورت مي‌گيرد.

* فارس: مجمع جهاني تقريب مذاهب در راستاي فعاليت‌هاي خود چه ارتباطي با ديگر فعاليت‌هاي تقريبي در جهان اسلام دارد؟ آيا شما صرفاً روي اشتراكات تكيه مي‌كنيد يا اينكه الهام بخشي انقلاب اسلامي را در همه ابعاد آن دنبال مي‌كنيد؟

- تسخيري: ما معتقديم حركت‌ ما الهام گرفته از انقلاب اسلامي است و يكي از پيام‌هاي اصلي انقلاب تشويق بيداري اسلامي است و اصلاً اعتقاد داريم "بزرگترين هنر امام خميني (ره) رهبري بيداري اسلامي بود" و به دست گرفتن زمام امور اين بيداري، رشد دادن و تقويت عوامل بيداري اسلامي بود. اگر امام خميني روي بيداري اسلامي تمركز داشت براي توسعه آن نيز تلاش كرد، اگر امام خميني روي اخلاق اسلامي تاكيد داشتند در همين راستا بود و حتي ديدگاه‌هاي ضد صهيونيستي و ضد آمريكايي‌ امام به نفع مسلمين و در جهت بيداري اسلامي بود. امام منظومه كاملي داشت و هدف بزرگ ايشان در اين منظومه توسعه بيداري اسلامي، تقويت و عمق بخشيدن به اين بيداري بود و ما معتقديم "هرچه بيداري اسلامي توسعه يابد وحدت اسلامي بيشتر حاصل مي‌شود" و مذاهب به هم نزديك‌تر مي‌شوند.

* فارس: يكي از مشتركات ميان ما و ديگر مذاهب اسلامي پيامبر اسلام (ص) است كه مي‌توان به عنوان يك محور وحدت از آن ياد كرد، آنچه كه در مورد بيداري اسلامي فرموديد يك وجه عمده‌اش دشمن شناسي و دشمن ستيزي است در اين وجه تعريف دشمن هم ميان مسلمين وحدت نظري وجود دارد مانند آن وحدتي كه در مورد وجود رهبري پيامبر اسلام همه مذاهب بر روي آن اتفاق نظر دارند؟

- تسخيري: به طور طبيعي ما هرچه توانسته‌ايم حقيقت دشمن را درك كنيم و دشمن يعني‌ همه آنها كه فرهنگ امت را به چالش بكشند و تاريخ، تمدن و وجود امت اسلامي را به چالش مي‌كشند و قصد نابودي مسلمين و غارت منابع آنان را دارند به طور كلي همه آنان كه فرهنگ، تاريخ، احكام، اعتقاد، رفتار و همه وجوه زندگي مسليمن را هدف قرارداده‌اند دشمن محسوب مي‌شوند.
اتفاقاً يكي از مواردي كه حضرت امام و رهبر معظم انقلاب بر آن پافشاري مي‌كنند همين نكته است كه امت دشمن خود را بشناسد و چالش‌ها را درك كند چون اگر ما دشمن را شناختيم به طور طبيعي به وحدت خودمان بيشتر عقيده‌مند مي‌شويم و مي‌دانيم كه ديگر مقاوم خواهيم بود و مي‌توانيم از يك طرف مقابل چالش‌ها ايستادگي كنيم و از طرفي اهداف عالي تمدن اسلامي را بيشتر محقق كنيم.

* فارس: آيا روي اين مساله در ميان كشورهاي اسلامي وحدت نظر وجود دارد؟

- تسخيري: عموماً اين وحدت نظر در ميان كشورهاي اسلامي در زمينه دشمن شناسي وجود دارد. ممكن است برخي دولت‌ها در اين زمينه غفلت داشته باشند و شايد برخي از افراد درك كاملي از تهاجم فرهنگي و به تعبير مقام معظم رهبري شبيخون فرهنگي نداشته باشند ولي عموماً امت اسلامي ايران امروز اين بينش را پيدا كرده است.
در زمينه مساله فلسطين امروز امت اسلامي به وحدت نظر رسيده است همچنين در زمينه تهاجم نيروهاي غربي به افغانستان و عراق همه امت اسلام آن را محكوم مي‌كنند.
امروز ديگر كسي تعامل دوگانه جهان غرب با اسلام را نفي و رد نمي‌كند، البته نقش جمهوري اسلامي در آگاه سازي خيلي موثر است. همين "توافقنامه امنيتي كه آمريكا تلاش دارد با دولت عراق امضاء كند خطرناك است و با ماهيت استعماري امضاء خواهد شد". آنها قصد دارند براي ده‌ها سال و بلكه بيشتر عراق را زير يوغ خود قرار دهند و نقش جمهوري اسلامي در برملا ساختن ابعاد خطرناك و مخوف اين توافقنامه خيلي مهم بود.
به اين ترتيب "يكي از رسالت‌هاي ما آگاه ساختن حجم تهاجم دشمن است". قرآن از حجم تهاجم دشمن بر جهان اسلام به عنوان يك عامل وحدت در ميان جامعه اسلامي ياد مي‌كند. قرآن مي‌فرمايد: «والذين كفروا بعضهم اولياء بعض، الا كفروا تكن فتنه في الارض و فساد كبير» يعني كافران ولايت مشتركي ميان خود برقرار كرده‌اند با اينكه با يكديگر دشمن هستند و دلهايشان به همديگر كينه مي‌ورزند دلهايشان عليه شما متحد شده است و اگر شما ولايت مشتركي برقرار نكرديد فتنه و فساد در جهان گسترش مي‌يابد.

* فارس: تقريب مذاهب اسلامي آيا مي‌تواند به اين مساله برسد كه عمل به هر يك از مذاهب اسلامي از ديد اسلام مجاز است و اين مساله منجر به تهيه سندي فراگير در ميان علماي همه بلاد اسلامي شود؟ در اين صورت ديگر شاهد اين حكم‌هاي تكفير نخواهيم بود.

- تسخيري: ما بايد ميان دو چيز تفاوت قائل شويم، اينكه يك عالم اجازه دهد همه افراد در عمل به هر مذهبي آزاد باشند اين يك مرحله است و مرحله ديگر اين است كه من ادعا مي‌كنم عمل به مذهب جعفري صحيح است و به غير از آن عمل به مذهب ديگري صحيح نيست. ممكن است طرفدار مذهب ديگري مثلاً يك حنفي با اين قول مخالف باشد و يا طرفدار مذهب سومي ادعا داشته باشد كه مذهب مالكي صحيح است ولي من ديگران را كافر نمي‌دانم.
پس يك مرحله اين است كه ما هر كدام از مذاهب را احق مي‌دانيم و اين مانعي ندارد به شرطي كه طرفداران ديگر مذاهب را مسلمان بدانند گو اينكه اشتباه مي‌كنند، يعني به تعبير ديگر نزاع ميان مذاهب اسلامي نبايد نزاع ميان كفر و ايمان باشد. اين يك نوع نزاع است و يك نوع ديگر اين كه من اعتقاد داشته باشم مذهب من صحيح است و ديگر مذاهب به خطا رفته اند و البته مسلمان هستند يعني نزاع ميان خطا و ثواب باشد و نه بين كفر و ايمان.
ما به دنبال همين نكته هستيم كه نزاع ميان مذاهب نزاع كفر و ايمان نباشد، در اينجا همه مي‌توانند تصور كنند مذهبشان بر حق است از اين گذشته من گمان مي‌كنم هيچ مذهبي نمي‌تواند جواز عمل به ديگر مذاهب را بدهد مثلاً شيعه بگويد هيچ مانعي وجود ندارد براي عمل به ديگر مذاهب.

* فارس: ولي ما فتواي انقلابي شيخ شلتوت - امام اسبق جامع الازهر- را در مورد جواز عمل به فقه شيعه جعفري اثني عشري (دوازده امامي) داشتيم، گاهي طرفداران مذاهب ديگر به من مي‌گويند كه شيخ شلتوت گفته كه عمل به مذهب تشيع جايز است اما شيعيان در استقبال و پاسخ به اين فتواي شيخ شلتوت هرگز نگفته‌اند كه عمل به مذهب تسنن جايز است. بعد از صدور اين فتوا مرحوم آيت‌الله بروجردي نامه‌اي به شيخ شلتوت نوشت و از وي تشكر كرد ولي در مقابل چنين فتوايي صادر نكرد.

- تسخيري: بله، آيت الله بروجردي چنين فتوايي صادر نكرد، البته شيخ شلتوت هم با اين فتوا منظورش اين نبود كه اهل سنت به مذهب تشيع برگردند. مقصود شيخ شلتوت اين بود كه همه مذاهب، اسلامي است و از چارچوب اسلامي خارج نشده‌اند. گو اينكه من معتقدم مذهب جعفري بر حق است و مذاهب ديگر خطا رفته‌اند، مانعي هم نيست كه آنها تصور كنند بر حق‌اند و ما خطا رفته‌ايم. خطا رفتن ما را از امت اسلامي خارج نخواهد كرد ما به دنبال اين هستيم كه طرفداران مذاهب يكديگر را چارچوب امت اسلامي بدانند.

* فارس: آيا فعاليت‌هاي مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي در داخل جمهوري اسلامي هم دنبال مي‌شود؟

- تسخيري: بله، ما به دنبال اين هستم كه در داخل كشور نزديكي بين علماي اسلام را بيشتر كنيم و مساله گفتگوي بين مذاهب را ترويج دهيم.

* فارس: منظور من اين است كه مجمع، كنفرانس‌هاي بين‌المللي برگزار مي‌كند آيا مشابه اين كنفرانس‌ها را در داخل كشور برگزار مي‌كنيد؟

- تسخيري: بله، چنين كنفرانس‌هاي سالانه‌اي در استان‌هاي كشور برگزار مي‌شود. در برخي از استان‌ها هر شش ماه يكبار كنفرانس‌هاي تقريب برگزار مي‌شود و علماي سني و شيعه در اين كنفرانس‌ها شركت مي‌كنند و از نزديك با يكديگر به گفتگو مي‌پردازند.

* فارس:‌ با همه اينها، ما هر روز شاهد اين هستيم كه برخي با اين اعتقاد كه به بهشت مي‌روند بمبي به خود مي‌بندند و داخل مسجد مسليمن خود را منفجر مي‌كنند.

- تسخيري: بايد به اين مساله توجه كرد كه هركسي كه به اركان اسلام مانند توحيد، قرآن، نبوت، معاد، و ... اعتقاد داشته باشد وارد جرگه مسلماني شده است و اگر اين آگاهي جمعي به كل ملت اسلام داده شود و به اين توافق برسند كه بعد از اين اختلافي باشد در چارچوب همين امت قرار مي‌گيرد و اختلافات مهم نيست. بايد اين فرهنگ جا بيفتد كه اختلافات فيمابين مسلمين اختلاف در اصول نيست و اين مساله در كنفرانس‌هاي مختلف با علماي اسلامي مطرح مي‌شود.

مسعود لواساني
انتهاي پيام/خ
دوشنبه 28 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 127]