تور لحظه آخری
امروز : پنجشنبه ، 9 فروردین 1403    احادیث و روایات:  پیامبر اکرم (ص):هر كس كارى او را اندوهگين و به خود مشغول كند و او با اخلاص براى خدا بسم اللّه‏ ...
سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون شرکت ها

تبلیغات

تبلیغات متنی

خرید ووچر پرفکت مانی

تریدینگ ویو

خرید اکانت اسپاتیفای

کاشت ابرو

لمینت دندان

وکیل اصفهان

لیست قیمت گوشی شیائومی

آیسان اسلامی

خرید تجهیزات صنعتی

دستگاه جوش لیزری اتوماتیک

دستگاه جوش لیزری اتوماتیک

اجاق گاز رومیزی

تور چین

صرافی ارکی چنج

صرافی rkchange

لوله پلی اتیلن

دانلود سریال سووشون

دانلود فیلم

ناب مووی

مرجع خرید تجهیزات آشپزخانه

خرید زانوبند زاپیامکس

رسانه حرف تو - مقایسه و اشتراک تجربه خرید

کلاس باریستایی تهران

تعمیر کاتالیزور

تعمیر گیربکس اتوماتیک

دیزل ژنراتور موتور سازان

سرور اختصاصی ایران

سایت ایمالز

تور دبی

سایبان ماشین

جملات زیبا

دزدگیر منزل

تعمیرات مک بوک

ماربل شیت

تشریفات روناک

آموزش آرایشگری رایگان

طراحی سایت تهران سایت

آموزشگاه زبان

اجاره سند در شیراز

ترازوی آزمایشگاهی

رنگ استخری

فروش اقساطی کوییک

راهبند تبریز

قطعات لیفتراک

خرید مبل تختخواب شو

وکیل تبریز

خرید اجاق گاز رومیزی

آموزش ارز دیجیتال در تهران

شاپیفای چیست

فروش اقساطی ایران خودرو

دانلود رمان

واردات از چین

قیمت نردبان تاشو

وکیل کرج

تعمیرات مک بوک

قیمت فنس

armanekasbokar

armanetejarat

صندوق تضمین

سیسمونی نوزاد

 






آمار وبسایت

 تعداد کل بازدیدها : 1793337090




هواشناسی

نرخ طلا سکه و  ارز

قیمت خودرو

فال حافظ

تعبیر خواب

فال انبیاء

متن قرآن



اضافه به علاقمنديها ارسال اين مطلب به دوستان آرشيو تمام مطالب
archive  refresh

رهنمودهاى تربیتى امام كاظم علیه السلام


واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: رهنمودهاى تربیتى امام كاظم علیه السلام

كودك و وابستگى به والدینوفا به وعدهكودكان و نماز فرزندان و بستر استراحتفرزندان و مسئولیتناآرامى كودكانتفاوت آرى، تبعیض هرگزموقعیت اجتماعى فرزندانوالدین و موعظه فرزندانمسافرت خانوادگىتربیت از تولد تا مرگتربیت یکی از مهمترین مقوله های مطرح و قابل توجه برای تحصیل کمالات روحانی و نفسانی می باشد که اهل بیت علیهم السلام نیز به آن بسیار سفارش نموده اند. مسئله تربیت از همان نوزادی و چه بسا از دوران بارداری آغاز می گردد. اگر بخواهیم اجتماعی سالم و امن داشته باشیم باید فرزندان خویش را درست تربیت کنیم تا جامعه ای سالم و با نشاط داشته باشیم. امامان معصوم ما برای هدایت صحیح ما در طی این طریق دستوراتی ارائه فرموده اند که ما را در این مسیر پُر فراز و نشیب دستگیری می کند. امام کاظم علیه السلام نیز جهت تربیت صحیح کودکان راهکارهایی توصیه فرموده اند که به برخی از آنان اشاره می نماییم. كودك و وابستگى به والدینپیوند عاطفى والدین و فرزندان از نشانه‏هاى خداوند است؛ پیوند ناگسستنى و بى ‏شائبه‏اى كه بر اساس محبت است نه نیاز و منفعت. وابستگى عاطفى فرزند به ‏والدین بیش از تعلق خاطر والدین به فرزند است. نیاز به عاطفه سراسر وجود كودك را فرا گرفته و او را به عنایت والدین نیازمند ساخته است. كودك توان ‏دورى از والدین را ندارد و هرگونه بى ‏توجهى پدر و مادر به این وابستگى، ‏مى‏تواند  براى آینده كودك مشكل‏ آفرین باشد. متاسفانه امروزه برخى از والدین،- بى‏ آن كه ناگزیر باشند- ، فرزندان خود را به مهد كودك مى‏سپارند. هر چند مهد كودك بُعد اجتماعى شخصیت كودكان را پرورش مى‏دهد، اما هرگز پاسخگوى نیاز حیاتى ‏كودك به عاطفه نیست. بنابراین شایسته است والدین، در حد امكان، فرزندان خود را از حلاوت مهر مادرى و عطوفت پدرى محروم نسازند. توجه به وابستگى كودك چنان ‏مهم است كه حتى در محافل نباید میان پدر و فرزند كه كنار هم نشسته‏اند، فاصله‏ انداخت. امام كاظم (ع) مى‏فرماید:" رسول خدا (ص) از فاصله انداختن بین پدر و فرزند نهى فرموده است." (1) وفا به وعدهوفاى به وعده، حتى در برابر كفار، از صفات پسندیده و مورد توجه پیشوایان دین‏ است. این عمل مهم در برخورد با كودكان از اهمیت‏ بیشترى برخوردار است. كودكان ‏جز به تحقق وعده  والدین نمى‏اندیشند، در وفاى والدین تردید ندارند و همواره به ‏انتظار لحظه موعود مى‏نشینند.هرگونه تأخیر و تخلف در وفاى به وعده آنها را مى‏آزارد و به تخریب روحیه اعتماد به والدین مى‏انجامد. افزون بر این، چنین ‏كردار ناپسندى غیرمستقیم درس پیمان ‏شكنى به آنان مى‏آموزد. كلیب صیداوى نقل ‏مى‏كند كه، امام كاظم(ع) فرمود: "اذا وعدتم الصبیان وفوا لهم ... ؛ هنگامى كه‏ به فرزندانتان وعده دادید، وفا كنید؛ همانا كودكان چنان مى‏پندارند كه شما به‏ آنها روزى مى‏دهید. خداوند متعال به خاطر هیچ چیزى به اندازه زنان و كودكان ‏خشمگین نمى‏شود." (2)

كودكان و نمازنماز ستون دین و سرچشمه همه نیكی هاست. هرچند این امر مهم همزمان با سن تكلیف بر انسان واجب مى‏شود؛ اما هر چه زودتر فرزندان با آن آشنا گردند، سریع تر تحت الطاف الهى قرار مى‏گیرند و شتابان تر در راه كسب فضایل اخلاقى گام خواهند گذاشت.انسانى كه از كودكى با نماز آشنا و مأنوس شود، زودتر شیرینى عبادت و ارتباط با پروردگار را مى‏چشد و دیگر هرگز ذائقه دلش طعم تلخ گناه را نمى‏پسندد. از بُعد اجتماعى نیز نماز، نوجوان را به جماعت نیك ‏رفتاران و پسندیدگان پیوند مى‏دهد و از فرو رفتن در گرداب آشنایى با آلودگان و تبهكاران بازمى‏دارد. نماز در نوجوانى و قبل از تكلیف، تجربه‏اى شیرین و جذاب است و هنگام تكلیف، احساس‏ سختى فرایض را از انسان دور مى‏سازد. بدین جهت ائمه علیهم السلام فرزندان‏ خود را، قبل از سن تكلیف، با نماز آشنا مى‏ساختند. امام كاظم(ع) فرمود: " مروا صبیانكم بالصلاة اذا كانوا سبع سنین ..."؛ هنگامى كه فرزندانتان به سن هفت ‏سالگى رسیدند، آنها را به نماز فرمان دهید. (3) فرزندان و بستر استراحتاسلام به پیشگیرى از گناه اهمیت ‏بسیار مى‏دهد و براى از بین بردن زمینه‏هاى گناه تأكید مى‏كند. رعایت ‏حجاب، پرهیز از اختلاط زنان و مردان، كراهت ‏سخن گفتن بسیار با نامحرمان و ... از همین باب ‏است. جدا كردن بستر فرزندان در آستانه سن تمیز نیز بخشى از برنامه پیشگیرى‏ از گناهان است. امام كاظم (ع) می فرماید: " ... هنگامى كه فرزندانتان به ده سالگى ‏رسیدند، بسترشان را از هم جدا كنید." (4) فرزندان و مسئولیتمسئولیت دادن به ‏فرزندان از روش هاى مؤثر تربیتى است. مسئولیت، اگر متناسب با توان كودكان ‏باشد و در انجام دادن آن یارى شوند، اعتماد به نفسشان را تقویت مى‏كند و آنان ‏را براى پذیرش و به انجام رساندن مسئولیت هاى بزرگتر آماده مى‏سازد. علاوه براین، كودكان احساس مى‏كنند كه والدین براى آنها احترام قایلند و آنها را ناتوان نمى‏انگارند. پیشواى هفتم شیعیان، در فرصت هاى مناسب، به فرزندانش‏ مسئولیت مى‏داد. سلیمان جعفرى مى‏گوید: "هنگامى كه یكى از فرزندان امام كاظم(ع) در بستر مرگ بود، حضرت به فرزندش قاسم فرمود: بر بالین برادرت سوره صافات‏ بخوان. قاسم قرائت ‏سوره صافات را شروع كرد و چون به آیه «اهم اشد خلقا ام ‏من خلقناه ...؛ رسید، برادرش وفات یافت." (5)آن حضرت همچنین، هم زمان با وصى اصلى قرار دادن حضرت رضا(ع) سه تن از فرزندانش (عباس، اسماعیل و احمد) را در مسئولیت وصایت ‏با امام هشتم(ع) همراه ساخت. ناآرامى كودكانبرخى از كودكان بسیار شلوغ، پُرتحرك و ناآرامند؛ به هر كارى ‏دست مى‏زنند و چه بسا سبب آزار والدین مى‏شوند. برخى از والدین در برابر آنها موضع مى‏گیرند، لب به سرزنش مى‏گشایند و آنان را نابهنجار به شمار مى‏آورند؛ درحالى كه تحرك و ناآرامى كودكان معمولاً طبیعى است وكسانى كه در كودكى شلوغ و پرتحرك باشند، در جوانى آرام و بردبار خواهند شد. بنابراین بجاست والدین كمرهمت‏ ببندند و با صبر و حوصله، خود را براى گذر از این دوره حساس و چه بسا طاقت ‏فرسا مهیا سازند.امام كاظم فرمود:" تستحب عرامه (6) الصبى فى صغره لیكون ‏حلیما فى كبره؛ ... ما ینبغى ان یكون الا هكذا؛ سزاوار است فرزند در كودكى‏ شلوغ و پرتحرك باشد تا در بزرگى صبور و بردبار شود؛ ... و جز این روا نیست. (7) تفاوت آرى، تبعیض هرگزتبعیض و تفاوت دو واژه نزدیك، ولى متفاوت‏ است. تبعیض بدین معناست كه در میان افراد هم پایه و همسان بى‏ دلیل فرد یا افرادى را برتر به شمار آوریم؛ ولى تفاوت عبارت است از برترى شایستگان. در سیره تربیتى امام كاظم (ع) تبعیض ممنوع، و تفاوت مجاز شمرده شده است. تبعیض ‏میان فرزندان بذر كینه و اختلاف و بدبینى به والدین را در دل كودكان ‏مى‏پراكند. امام كاظم (ع) از پدرانش چنین نقل مى‏كند: مردى یكى از دو فرزندش‏ را بوسید و دیگرى را رها كرد. رسول خدا (ص) [با ناراحتى] فرمود: چرا بین آن‏ها به ‏مساوات رفتار نمى‏كنى؟ (8)تفاوت اگر بجا و منطقى باشد، موجب پیشرفت فرزندان ‏مى‏شود؛ زیرا حس رقابت ‏سالم را در آنها تقویت مى‏كند. امام كاظم(ع) در مواردى‏ میان فرزندانش تفاوت قائل مى‏شد. رفاعه از حضرت موسى بن ‏جعفر(ع) پرسید: اى‏ فرزند رسول خدا، مردى چند پسر دارد؛ آیا برتر شمردن یكى بر دیگران، درست‏ است؟امام (ع) پاسخ داد: "نعم، لا باءس؛ قد كان ابى(ع) یفضلنى على عبدالله"؛ بله، مانعى ندارد؛ زیرا پدرم [حضرت صادق(ع)] مرا بر عبدالله، برادر بزرگترم‏ ترجیح مى‏داد. (9)حضرت رضا(ع) نیز فرمود: پدر بزرگوارم اسماعیل را، با آن كه‏ از عباس كوچكتر بود، در سرپرستی  صدقه اموال بر عباس مقدم داشت. (10)شیخ مفید مى‏نویسد: " احمد بن ‏موسى شخصى بخشنده، بزرگوار و با ورع بود، امام كاظم (ع) او را دوست مى‏داشت، بر دیگران مقدم مى‏شمرد و مزرعه خود را به او بخشید." (11)تفاوت نهادن میان فرزندان امرى بسیار ظریف و حساس است و نیاز به كمال دقت و ظرافت دارد؛ زیرا ممكن است فرزندان آن را تبعیض پندارند. پس والدین باید به موارد زیر دقت داشته باشند:1- هنگامتفاوت نهادن میان فرزندان، به گونه‏اى رفتار كنند كه كسى آن راتبعیض به شمار نیاورد.2- دقت كنند كه سبب برترى فرزندى كه برتر مى‏شمارند، كاملاً آشكار باشد.3- در صورت امكان، امتیاز فرزند برتر را، با عباراتى ‏سازنده، بیان كنند.امام هفتم (ع) در مواردى حضرت رضا(ع) را بر دیگران ترجیح‏ مى‏داد، او را الگوى دیگر فرزندان معرفى مى‏كرد و وجه برترى‏اش را آشكار مى‏ساخت.اسحاق بن ‏موسى(ع) مى‏گوید: امام كاظم(ع) به فرزندانش مى‏فرمود: "برادرتان على(ع) دانشمند آل محمد (ص) است، درباره دینتان از او بپرسید وآنچه بیان مى‏كند، به خاطر بسپارید. همانا که ابوجعفر(ع) به من فرمود: دانشمند آل محمد در شمار فرزندان تو خواهد بود. كاش وى را درك مى‏كردم. بى‏تردید او همنام امیرمومنان [على] است." (12)

موقعیت اجتماعى فرزندانفرزندان ‏تا وقتى به بلوغ شرعى، عقلى و اجتماعى دست نیافته‏اند، به مراقبت والدین و هدایت آنها نیاز دارند. فراهم ساختن زمینه مساعد براى دستیابى فرزندان به جایگاه اجتماعى مناسب، بخشى از وظایف والدین در برابر فرزندان است. آنها باید براى رسیدن به این ‏هدف، فرزندشان را در انتخاب شغل مناسب یارى دهند. چه بسیار فرزندانى كه بر اثر بى ‏توجهى والدین به مشاغل پَست و منفى تن داده‏اند و به خاطر محروم بودن از راهنمایی هاى سودمند والدین، از موقعیت هاى ارزشمند و شایسته اجتماعى محروم‏ شده اند، سرانجامشان به رذالت و پستى گراییده است و مایه ننگ و خوارى والدین‏ گردیده اند. امام كاظم(ع) فرمود:" شخصى [با فرزندش] خدمت رسول خدا (ص) آمد و گفت: اى رسول خدا، حق این فرزند برمن چیست؟حضرت فرمود: نام نیكو برایش انتخاب كن، او را ادب بیاموز و در موقعیتى نیك ‏قرار ده." [جایگاه اجتماعى مناسب برایش فراهم ساز] (13)در حدیث دیگرى ‏مى‏فرماید: شخصى همراه فرزندش خدمت پیامبر(ص) رسید و گفت: یا رسول الله، من ‏به فرزندم نوشتن آموختم، او را به چه كارى بگمارم؟حضرت فرمود: او را به كارى كه خشنودى خداوند در آن است‏ بگمار و از پنج ‏شغل‏ بازدار: سیائى، صائغى، قصابى، حناطى و نحاسى.مرد پرسید: "سیاء" كیست؟فرمود: كسى كه كفن مى‏فروشد و براى امتم آرزوى مرگ مى‏كند. همانا نوزاد امت ‏من، نزد من از آنچه خورشید بر آن مى‏تابد، محبوب‏ تر است. "صائغ" كسى است كه در پى زیان (14) امت من است؛ "قصاب" ذبح مى‏كند تا آن جا  كه رحمت از قلبش مى‏رود؛ "حناط" كسى است كه غذا را احتكار مى‏كند، همانا اگر خداوند محتكر را در حال دزدى ‏مشاهده كند، بهتر است از این كه او را چهل روز در حال احتكار ببیند؛ اما " نحاس"- برده ‏فروش-  جبرئیل نزدم آمد و فرمود:  اى محمد، بدترین امت كسانى‏اند كه مردم را مى‏فروشند. والدین و موعظه فرزندانهرچند روش غیرمستقیم و زبان عمل از زبان گفتار نافذتر است و معصومان علیهم السلام  بیش از آنچه مى‏گفتند، با كردار خود، مردم ‏را ارشاد مى‏كردند؛ ولى پند مستقیم نیز در سیره آنها بسیار مشاهده مى‏شود.امام كاظم (ع) بعضى از فرزندانش را چنین اندرز مى‏دهد:" فرزندم! بپرهیز از این كه خداوند تو را در گناهى كه از آن نهى‏ات كرده، ببیند؛ بپرهیز از این كه ‏پروردگار تو را از اطاعتى كه بدان فرمانت داده، دور مشاهده كند. بر تو باد به تلاش و كوشش.هرگز خود را از كوتاهى در عبادت خداوند تهى مشمار؛ زیرا خداوند چنان كه شایسته است عبادت نمى‏شود؛ و از مزاح بپرهیز كه نور ایمانت را مى‏برد و تو را سبك مى‏سازد؛ و از اندوه  و كسالت دور باش، كه از بهره دنیا وآخرتت جلوگیرى مى‏كنند.» (15) مسافرت خانوادگىمسافرت هاى خانوادگى مى‏تواند اثر تربیتى بسیار داشته باشد؛ زیرا: 1. باعث نشاط و شادابى اعضاى خانواده مى‏شود.2. سبب استمرار نظارت پدر، كه در حیات تربیتى فرزندان ضرورى است، مى‏گردد؛ این امر، به ویژه امروزه كه پدران به سبب مشاغل زیاد در خانه كمتر حضور دارند، بسیار مهم است.3. زمینه بروز استعدادها و شناخت نقاط ضعف و قوت كودكان را فراهم مى‏آورد.4. میدان مناسبى براى تجلى اخلاق اجتماعى و تمرین صفات پسندیده‏اى چون همكارى، تعاون، نوع دوستى، ایثار و گذشت‏ به شمار مى‏آید.5. چنانچه سفر، زیارتى باشد سبب تحكیم اعتقادات و توجه به معنویات مى‏شود.على بن ‏جعفر، برادر امام كاظم (ع) مى‏گوید: چهار مرتبه در کنار حضرت كاظم(ع) بودم و حضرت همراه خانواده‏اش به سمت‏ حج مشرف بودند. این سفرها گاه‏26 روز، زمانى 24 روز و گاه 21 روز به درازا مى‏كشید. (16) تربیت از تولد تا مرگامام (ع) هنگام تولد فرزندش امام رضا علیه السلام كلمات زیباى اذان و اقامه را در گوشش‏ زمزمه فرمود و روان نورسیده خود را با آواى توحید صفا بخشید. نجمه مادر حضرت‏ رضا(ع) مى‏گوید: هنگامى كه وضع حمل كردم پسرم - على بن‏ موسى- دست هایش را بر زمین قرار داده، سر را سمت آسمان بلند كرد و لبهایش را حركت داد، گویا سخن ‏مى‏گفت. پدرش موسى بن ‏جعفر(ع) بر من وارد شد و فرمود: اى نجمه، كرامت ‏پروردگارت گوارایت ‏باد. آنگاه نوزاد را، كه در لباس سفید پیچیده بودم، به ‏حضرت دادم. امام (ع) در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه خواند؛ سپس آب فرات خواست و كامش را با آب فرات آشنا نمود؛ سپس او را به من داد و فرمود: بگیرش كه او در روى زمین بقیة الله است. (17) حضرت حتى در لحظات پایانى عمرش نیز به تربیت فرزندانش ‏مى‏اندیشید. آن بزرگوار در وصیت ‏نامه‏اش نكات تربیتى مهمى به یادگار نهاده، مى‏فرماید: ... درباره صدقات و اموال و فرزندان وصیت مى‏كنم ابراهیم و عباس و اسماعیل و ام احمد و على را، به ویژه در امر زنان؛ و پسرم على(ع) در امر آنها مختار است نه پسران دیگرم. همچنین در صدقه و ثلث پدرم و درباره اهل بیتم او اختیار دارد ... من داراى اموالى هستم كه برای صدقه قرار داده‏ام؛ فرزندم على بدان ‏آگاه و راست‏ گفتار است و باید بدین وصیت عمل كند. و اگر از برخى از فرزندانم ‏به عنوان وصى نام بردم، براى احترامشان بوده تا در اجراى وصیت‏ شركت كنند. فرزندان و همسرانم هر یك در همان خانه‏اى كه هستند، اقامت و با مقدارى ثابت ‏از صدقات معین زندگى كنند ... هیچ یك از فرزندانم حق شوهردادن دخترانم را ندارند، مگر به فرمان رضا(ع). اگر رضا ناخشنود بود و كسى بدین كار اقدام كرد، با خداوند و رسول و ولى‏اش‏ مخالفت كرده و در مقام جنگ با حق برآمده است. اگر فرزندم رضا صلاح دانست، آنها را شوهر مى‏دهد و اگر نخواست نگه مى‏دارد. (18)این مطلب اشاره ای اجمالی، به نقطه نظرات امام موسی بن جعفرعلیهماالسلام در باب تربیت فرزندان داشت. امید است پویندگان راه حق از این فرمایشات گهربار توشه ای برگیرند و در زمان مقتضی از آن استفاده نمایند. پى‏نوشت‏ها:1- الكافى، ج‏6، ص 50.2- مستدرك الوسائل، ج‏3، ص 558.3- همان.4- حیاة الامام موسى بن ‏جعفر(ع)، ج 2، ص 430.5- صبى عارم: بین العرام بالضم اى شرس (مجمع البحرین، ج‏6، ص‏113) و الشرس‏ هو السیى‏ء الخلق، بین الشرس (همان، ج 4، ص 78)؛ عرم عرامه: اشتد و خرج عن‏الحد (المنجد) در برخى كتب عرامه را تحمل سختى و مشقت كودك معنا كرده‏اند كه ‏به نظر مى‏رسد صحیح نباشد.6- الكافى، ج‏6، ص 51.7- مسند امام كاظم (ع)، ج 1، ص 481.8- همان، ج‏3، ص‏7.9- عیون اخبارالرضا(ع)، ص‏27.10- الارشاد، ج 2، ص 244.11- كشف الغمه، ج‏3، ص‏107.12- الكافى، ج‏ 6، ص 48.13- در نسخه تهذیب و استبصار« دین‏» امتى ذكر شده. (تهذیب، ج‏6، ص 362 / استبصار، ج‏3، ص‏96.)14- مسند امام كاظم (ع)، ج 2، ص 391.15- تحف العقول، ص‏306.16- بحارالانوار، ج 48، ص 100.17- عیون اخبارالرضا، ص‏1716.18- بحارالانوار، ج 48، صص‏276- 280. 





این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 595]

bt

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب







-


گوناگون

پربازدیدترینها
طراحی وب>


صفحه اول | تمام مطالب | RSS | ارتباط با ما
1390© تمامی حقوق این سایت متعلق به سایت واضح می باشد.
این سایت در ستاد ساماندهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شده است و پیرو قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد. لطفا در صورت برخورد با مطالب و صفحات خلاف قوانین در سایت آن را به ما اطلاع دهید
پایگاه خبری واضح کاری از شرکت طراحی سایت اینتن