يبوست از علت تا … : تغذیه و سلامتی

واضح آرشیو وب فارسی:آشپز آنلاین: دکترحسن خاجي

دفع دشوار و يا غير معمول روده درغالب موارد به علت يکي از دو عدم تعادل زير ايجاد مي‌شود:

-1 يبوست از نوع اضافه بار.

اين نوع بسيار شايع يبوست ناشي از اضافه باري کبد به همراه حالات گرمي يا رکود است. کبد گرم به طور کلي سبب خشک شدن مايعات بدن مي‌شود و مدفوع خشک و سفت شده و دفع آن توسط جسم دشوار مي‌شود. شناسه‌هاي گرمي که سبب ابتلاي روده مي‌شود عبارتند از زبان خشک قرمز رنگ با لايه‌ي زرد رنگ.

رکود در کبد از جريان يافتن صحيح انرژي «کي» جلوگيري مي‌کند که اين حالت خود سبب کاهش حرکت دودي يعني انقباض موجي شکل عضله‌ي روده مي‌گردد. در حالت رکود، بار زبان ضخيم است حال آنکه خود زبان ممکن است از رنگ طبيعي (قرمز روشن) تا قرمز تيره همراه فام ارغواني يا آبي مايل به سبز متفاوت باشد.

رهنمودهاي تغذيه‌يي براي کاهش اضافه بار کبد شامل است بر محدود کردن مصرف گوشت، چربي و ساير اغذيه‌ي سرشار و غني و افزودن غذا داروهاي مختلف پاک کننده و محرک. مي‌توان از مسهل‌هاي گياهي مانند چاي ريشه‌ي زرشک، چاي ريشه‌‌ي روبارب، چاي پوست تنه‌ي کاسکارا و چاي ريشه‌ي گل قاصد که مسهل بسيار ملايم است، استفاده کرد. در پايان اين بخش خلاصه‌يي از گياهان و ساير غذا‌ داروهاي مورد استفاده در يبوست ذکر شده است. بهتر است اين گياهان را با گياهان دمولسنت مخلوط کرده و مصرف نمود. گياهان دمولسنت (نرم کننده) از پوشش روده حفاظت کرده و در موارد يبوست سبب مي‌شوند لايه‌ي مخاطي سنگين بالايه‌ي موسيلاژي سبکتر و روشن‌تري عوض شود. ريشه‌ي شيرين بيان که يک گياه دمولسنت است داراي خواص ديگري هم هست: استفاده از شيرين‌بيان سبب هماهنگي عوارض شديد و نامناسب گياهان تلخ مي‌شود و به خودي خود يک مسهل ملايم است. يک فرمول و ترکيب نمونه‌ي گياهي براي رفع يبوست جوشانده‌يي است که از قسمت‌هاي مساوي از يک گياه مسهل مانند کاسکارا، تخم يک گياه دمولسنت مانند کتان و ريشه‌ي شيرين بيان تشکيل شده و روزي دو يا سه فنجان مصرف مي‌شود. هر يک از چهار گياه مسهل فوق خنک کننده است ولي وقتي شناسه‌هاي گرمي شديد موجود باشد، بهترين انتخاب، استفاده از روبارب (ريوند چيني) است (لازم به ذکر است که در طب سنتي چيني از روبارب به عنوان داروي آپانديسيت استفاده مي‌شود). وقتي مقدار خوراک اين گياهان کم باشد مصرف تمامي گياهان مسهل توصيه شده به طور معمول حتي براي کودکان نيز مطمئن است.

ساير انواع مهم غذا دارو براي رفع يبوست از نوع اضافه بار عبارتند از:

الف) غذاهايي که روده‌ها را روان مي‌کنند.

ب) غذاهايي که به ايجاد محيط مناسب و شادابي فلورهاي روده کمک مي‌نمايند.

ج) غذاهايي که به طور کلي سبب تحريک حرکت روده مي‌شوند.

در موارد يبوست شديد، مي‌توان روي مصرف چند مورد از اين اغذيه‌ تأکيدبيشتر کرد تا بحران موجود برطرف شود. در يبوست مزمن، مي‌توان هر روز از يک يا چند مورد از اين اغذيه‌همراه يک يا رژيم‌غذايي بر پايه‌ي غلات کامل، سبزي و غذاهايي که اضافه بار کبد را از بين مي‌برند استفاده کرد. در هر دو حال، استفاده از گياهان مسهل به تسريع بهبودي کمک مي‌کند ولي نبايد بيش از حد از اين مواد استفاده نمود. براي سلامت واقعي دستگاه گوارش، بايد از تغذيه‌ و مصرف غذاهاي ايجاد کننده‌ي اضافه بار در کبد پرهيز نمود.

-2 يبوست از نوع کمبود deficiency constipations

به علت نقصان خون در بدن و يا به علت فقدان کافي مايعات يين به وجود مي‌آيد. وقتي ميزان اين مايعات در بدن پايين است يا مقدار زيادي مايع از غذا توسط روده‌ها بيرون کشيده مي‌شود، در نتيجه خشکي و بنابراين يبوست به وجود مي‌آيد. گاهي در اين موارد مصرف آب بيشتر سودمند است ولي مشکل زمينه‌يي را حل نمي‌کند. در طب سنتي شرق يکي از روشهاي توصيه شده براي روان کردن روده‌ها در موارد يبوست، جويدن کامل غلات خشک (که با حداقل آب پخته شده باشد) و عدم استفاده از مايعات همراه غذا است.

در صورتي که غذا به طور کامل جويده شده و رقيق نشود، نه تنها موجب روان شدن روده‌ها به علت وارد شدن غذاي کاملاً آغشته به بزاق مي‌گردد بلکه سبب تقويت محور طحال و لوزالمعده هم مي‌شود و اين امر خود به آزاد شدن آنزيم‌هاي بيشتري از لوزالمعده به روده کمک مي‌کند. افزايش ترشح آنزيم سبب روان شدن بيشتر و بهبود هضم غذا شده و مقدار مواد مغذي موجود براي ساخت خون بيشتر و غني‌تر را افزايش مي‌دهد. نتيجه‌ي ديگر افزايش بيشتر انرژي کي براي توزيع مايعات در بدن است. جويدن کامل غذا سبب آسان شدن هضم غذاي جامد مي‌شود. استفاده از بعضي اغذيه‌‌ي خشک استثنايي در جيره‌ي غذايي مانند کراکرهاي غلات سبوس‌دار يا کيک‌هاي برنج نيز در اين مورد سودمند است.

درمان يبوست از نوع کمبود دشوار تر از درمان يبوست از نوع اضافه بار کبدي است زيرا صرفنظر ازمصرف مقدار زيادي مسهل، لازم است جريان ساخت مايعات يين و يا خون به مدت طولاني‌تر ادامه يابد. يبوست ازنوع کمبود ممکن است به صورت آميزه‌يي از شناسه‌هاي کمبود خون و کمبود يين متجلي شود: زبان قرمز روشن يا رنگ پريده،صورت و لبهاي پريده‌ رنگ و احتمالاً گونه‌هاي سرخ و بدون بار زبان يا بار زبان به مقدار اندک، و جسمي ازنوع لاغر. اين نوع يبوست بيشتر در زنان ديده مي‌شود. توصيه‌هاي لازم براي افزايش مايعات يين شامل است بر استفاده از غذاهايي مانند ارزن، برنج، جلبک دريايي، باقلاي سياه، چغندر، سيب‌زميني، پنير و گوشت خوک (براي غير مسلمانان).

گياهان مسهلي که در جدول1 آمده است تلخ بوده و بنابراين بايد با دقت مورد استفاده قرارگيرند زيرا ممکن است سبب بيشتر شدن و افزايش حالات کمبود شوند. از ميان ساير انواع اغذيه، مهم‌ترين غذاها براي يبوست از نوع کمبود آن دسته غذاهايي است که سبب مرطوب و روان (لزج) شدن روده‌ها مي‌شوند. گياهان دمولسنتdemulcent herbs نيز ازنظر تأثير شبيه غذاهاي ذکر شده در بالا هستند و مصرف آنها سبب ايجاد يک پوشش موسيلاژي در روده مي‌گردد. تخم کتان، شنبليله واسفرزه از عوامل کاملاً مغذي و دمولسنت (نرم کننده) مي‌باشند به طوري که پس ازمصرف ورم کرده و سبب ايجاد حجم در روده مي‌شوند و در عين حال محيط روده را پاک کرده و روده را به حرکت وا‌مي‌دارند. تخم اين گياهان را بايد کاملاً خيس کرده و سپس مصرف کرد يا آنها را به صورت چاي مورد استفاده قرار داد. مؤثرترين راه درمان يبوست استفاده ازتخم اين سه گياه به مقدار مساوي است و مقدار خوراک سه قاشق غذاخوري از اين ترکيب يک يا دو بار در روز است. هر يک از اين تخم‌ها به ويژه تخم کتان به تنهايي مؤثرهستند. در صورت استفاده از تخم يک گياه، مقدار خوراک بازهم سه قاشق غذاخوري يک يا دو بار در روز است.

در موارد مقاوم، استفاده از تخم کنجد سياه بي‌نظير است. در اين مورد مي‌توان يک قاشق غذاخوري تخم کنجد سياه را همراه غذا پخت يا دو بار در روز روي غذا پاشيد. در زمان بحران، استفاده از يک قاشق غذاخوري روغن کرچک در وقت رفتن به بستر مؤثر است ولي به خلاف تخم‌داروها، استفاده از روغن کرچک سبب درمان علت يبوست نمي‌شود. زنان باردار نبايد از روغن کرچک استفاده کنند زيرا استفاده از آن سبب سقط مي‌شود.

سبوس و تنقيه.

از سبوس حاصل از غلات مختلف غالباً در درمان يبوست استفاده مي‌شود، ضمن آنکه براي رفع نشانه‌ها سودمند است. دراستفاده‌ي پيشگيري دراز مدت مصرف غلات کامل بهتر است. اسيد فيتيک phytic acid غلات در سبوس جاي دارد. بنابراين،حتي مقادير متوسط سبوس سبب ايجاد غلظت قابل اندازه‌گيري اسيد فيتيک در بدن شده و سبب مصرف روي و ساير مواد معدني مي‌گردد. اسيد فيتيک درجريان تهيه‌ي نان با خمير ترش و ضمن خيساندن دانه‌ي غلات کامل در آب پيش از طبخ، خنثي مي‌شود.

در درمان يبوستي که ناشي از گرمي بيش از حد روده‌ها است و با بار زردرنگ و ضخيم‌ زبان مشخص مي‌شود، استفاده از تنقيه و کولونيک‌ها Colonic سودمند است. افرادي که دچار کمبود فراوان هستند (همراه رنگ پريدگي، نبض ضعيف، بار زبان نازک يا بريده بريده) بايد از اين روش بپرهيزند و يا اين نوع درمان با آب را فقط در مواقع بحراني انجام دهند. استفاده‌ي هميشگي از اين روشها در نهايت سبب ضعيف شدن بيمار مي‌شود. چند روز پس از استفاده از کولونيک يا تنقيه، لازم است از اغذيه‌يي استفاده شود که سبب تقويت فلور روده‌ مي‌گردد.

ورزش:

گوارش کند و جسم بي‌حرکت به طور کلي به علت بي‌حرکت بودن و زندگي نشسته و بي‌حرکت ايجاد مي‌شود. فعاليت منظم جسماني سبب تقويت ماهيچه‌ها و رفلکس‌ها و فعال شدن حرکت دودي مي‌شود.نرمش اضافه بار کبدي را نيز مي‌سوزاند وسوخت و ساز مايعات را بهبود مي‌بخشد.

غذاهاي ممنوع در تمام انواع يبوست. تمام فرآورده‌هايي که با بيکينگ پودر يا جوش شيرين پخته‌شده‌اند، الکل، چاي، نان‌هاي مخمردار(از نان‌هايي استفاده کنيد که با خمير ترش يا جوانه‌ي اسن Essene تهيه شده‌اند) و اغذيه‌يي تصفيه شده‌ي سفيد مثل تمامي فرآورده‌هايي که با آرد سفيد، قند سفيد و برنج سفيد تهيه مي‌شوند.

اغذیه درمان کننده یبوست

غذاهای روان کننده روده

غذاهایی که موجب حرکت روده میشوند

گیاهان دمولوسنت

غذاهای تقویت کننده فلور روده

اسفناج

موز

روغن یا تخم کتان

عسل

گلابی

گوجه

هلو

سیب

آلوزرد

گردو

تخم کاج Pinenut

بادام

جوانه آلفالفا

فرآورده های سویا

هویج

گل کلم

لبو

بامیه

شیر تازه پر چرب1

جلبک دریایی

کلم

پاپایا

نخودها

تخم کنجد سیاه

نارگیل

سیب زمینی شیرین

مارجوبه

انجیر

سبوس جوی دو سر

گندم یا برنج

روغن کرچک

ریشه ی ختمی

تخم کتان

تخم شنبلیله

تخم اسفرزه

ریشه شیرین بیان

گیاهان مسهل

ریشه گل قاصدک

ریشه روبارب

پوست تنه ی کاسکارا

پوست تنه ی زرشک

میزو

کلم ترشی 2

ماست

ماست حاصل از دانه ها

ریجوولاک

اسیدوفیلوس 3

کفیر

اغذیه ی سرشار از کلروفیل مثل فرآورده های

سبزه ی گندم، سبزی های تیره، ریز جلبک ها (آبی سبز وحشی، اسپیرولینا) و

سبزه ی آلفلفا

جدول 1

-1 کلم ترشی خام یا ترشی غیر پاستوریزه ی آن برای بهبود فلور روده مفید است.

-2 افزون بر لاکتوباسیلیوس اسیدوفیلوس Lactobacillus acid ophilius، از سایر اندامه های میکربی برای کمک به تجدید حیات کشت زیستی روده استفاده میشود که از جمله لاکتوباسیلیوس بیفیدیوس L.bifidus، لاکتوباسیلیوس بولگاریکوس L.bulgaricus، اس. فسیوم S.fasecium، لاکتوباسیلیوس رامنوزروس L.rhamnosus، لاکتوباسیلیوس اسپوروژنس L.sporgenes، و ب. لاترواسپوروس B.laterosporus قابل ذکرند. غالباً در کشت های اسیدوفیلوس تجارتی یک یا چند مورد از مواد وجود دارد. لاکتوباسیلیوس اسپوروژنس و ب. لاترواسپوروس در مکمل های رژیمی بیشتر وجود دارد و در درمان یبوست موثرتر از سایر باکتری ها هستند.

-3 مصرف بیش از حد فرآورده های لبنی با کیفیت ضعیف، علت اصلی یبوست است. اما مصرف متوسط شیر که ÷استوریزه و هموژنیزه نشده و چربی ان گرفته نشده و تقلیب (دناتوره) نشده باشد در مبتلایان به یبوست ناشی از خشکی اگر به حساسیت مبتلا نباشند مناسب است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آشپز آنلاین]

[مشاهده در: www.ashpazonline.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 604]