سياست - احمدي‌نژاد امشب به استانبول مي‌رود

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: سياست - احمدي‌نژاد امشب به استانبول مي‌رود

سياست - احمدي‌نژاد امشب به استانبول مي‌رود

فرشاد قربانپور: سومين ديدار يك رئيس‌جمهور ايران از جمهوري لائيك تركيه از امروز شروع مي‌شود. بر اساس بيانيه‌اي كه هفته گذشته نهاد رياست جمهوري منتشر كرد، سفر احمدي‌نژاد به‌طور رسمي و ديپلماتيك و در راستاي گسترش روابط دو جانبه از امروز آغاز خواهد شد. از احمدي‌نژاد به جاي آنكارا(پايتخت) در استانبول استقبال خواهد شد چون از مقبره آتاتورك ديدار نخواهد كرد. اين درحالي است كه طبق رسوم تركيه، اداي احترام به آتاتورك، بنيانگذار تركيه الزامي است. چند روز قبل «گاردين» طي گزارشي نوشته بود:« اما احمدي‌نژاد گفت مايل نيست به آرامگاه رهبر فقيد تركيه در آنكارا برود، در حالي كه پروتكل از تمامي رهبران خارجي ديدار‌كننده مي‌خواهد اداي احترام كنند.» پيش از احمدي‌نژاد، تورگوت اوزال، سليمان دميرل، احمد نجدت سزر، عبدالله گل، نجم‌الدين اربكان و ديگر مقامات ترك از ايران بازديد كرده بودند و از اين سو نيز بسياري از مقام‌هاي بلندپايه ايران از جمله اكبر هاشمي‌رفسنجاني، محمد خاتمي، وزير امور خارجه و... رسما به آنكارا دعوت شده بودند. اكنون احمدي‌نژاد سومين رئيس‌جمهور ايران است كه از تركيه ديدار خواهد كرد. اما اين سفر اعتراض‌هايي را به دنبال داشت. از يك سو لائيك‌هاي تركيه به اين سفر اعتراض كرده‌اند. آنها از وزير امور خارجه تركيه خواسته‌اند اين سفر را لغو كند اما علي باباجان، وزير امور خارجه تركيه، گفته: «خودداري آقاي احمدي‌نژاد از اداي احترام به كمال آتاتورك مسئله چندان مهمي نيست. » در همين حال، به گزارش خبرگزاري رويترز، يك مقام رسمي دولت آنكارا هفته گذشته اعلام كرد كه در ديدار محمود احمدي‌نژاد از تركيه در مورد پرونده هسته‌اي ايران نيز گفت‌وگو خواهد شد. رجب طيب اردوغان، نخست‌وزير تركيه، ماه گذشته ميلادي به آمريكا پيشنهاد كرد كه ميزبان مذاكرات ايران و آمريكا، مانند فرمول تماس‌هاي سياسي اسرائيل و سوريه، باشد. اما آمريكا به اين پيشنهاد پاسخ مثبت نداد. اسرائيل نيز نسبت به انجام اين سفر مخالفت كرده است. اسرائيل اين مخالفت را با ارسال نامه‌اي رسمي اعلام كرد. بر همين پايه، ناميك تان، سفير تركيه در اسرائيل به محل وزارت امور خارجه اسرائيل احضار شد تا مراتب اعتراض اسرائيل به تركيه اعلام شود. اما در مقابل نيز ترك‌ها سفير اسرائيل در آنكارا را احضار كردند. «گيبي ليوي» سفير اسرائيل در ديدار با «فريدون سينيرلي‌اوغلو» معاون رايزن وزارت خارجه تركيه، از اين موضوع كه «ميزباني تركيه از محمود احمدي‌نژاد در موقعيت زماني حساسي صورت مي‌گيرد» ابراز «نارضايتي» كرد و نامه ارسالي از سوي وزارت امور خارجه اسرائيل را به آنان تسليم كرد. به گزارش سايت تابناك اسرائيل در نامه خود يادآور شده كه «همپيمان و دوست نزديك تركيه است» و افزوده است: «ديدار محمود احمدي‌نژاد از تركيه موجب دغدغه خاطر ما شده است.» در ايران نيز مجتبي ثمره‌هاشمي مشاور ارشد رئيس‌جمهور گفت: «نامه رژيم صهيونيستي درباره سفر احمدي‌نژاد به تركيه فاقد ارزش است.» ايرنا از قول «سيدمجتبي ثمره‌هاشمي» نقل كرد: «ارتباطات دو كشور در سطح دولت‌ها و ملت‌ها بسيار مهم و ارزشمند است.» همچنين او در پاسخ به اين سوال كه «گفته مي‌شود كه تركيه مي‌خواهد نقش فعال تري را در موضوع هسته‌اي ايران ايفا كند. آيا در سفر آتي رئيس‌جمهوري به آنكارا در اين زمينه بحث خواهد شد؟» گفت: «اين مسئله بستگي به طرف ترك دارد. اگر آنها مطرح كنند، بحث خواهد شد.»

سفر كاري
به دنبال اعتراض‌ها به سفر احمدي‌نژاد بود كه دولت رجب طيب اردوغان سفر محمود احمدي‌نژاد را از يك «سفر رسمي» به يك «سفر كاري» تبديل كرد. و استقبال رسمي از احمدي‌نژاد را نيز از آنكارا به استانبول منتقل كرد. در ابتدا به اين بهانه كه رئيس‌جمهور ايران نمي‌خواهد به آرامگاه آتاتورك اداي احترام كند صورت گرفت، درحالي كه پيش از اين پادشاه عربستان و هم اكبر هاشمي‌رفسنجاني رئيس‌جمهور اسبق ايران و نيز محمد خاتمي در جريان سفرهاي خود به تركيه از حضور در مقبره آتاتورك خودداري كردند. 12 سال قبل هاشمي‌رفسنجاني در 19 دسامبر 1996 عازم تركيه شد. وي نيز همانند احمدي‌نژاد از حضور در مقبره آتاتورك خودداري كرد. با اين حال، دولت لائيك «سليمان دميرل» از او به گرمي در فرودگاه آنكارا استقبال كرد و تشريفاتي تقريبا بي‌سابقه را به اجرا گذاشت. اين استقبال در شرايطي بود كه هاشمي‌رفسنجاني آخرين ماه‌هاي دور دوم رياست جمهوري خود را سپري مي‌كرد و دولت لائيك تركيه مي‌دانست هاشمي از چند ماه بعد ديگر رئيس‌جمهور ايران نخواهد بود. همچنين سه روز قبل نيز «الكفاح العربي» كه يك هفته‌نامه لبناني است طي تحليلي با اشاره به سفر بشار اسد رئيس‌جمهور سوريه به ايران و تركيه و ميانجيگري آنكارا در روند صلح دمشق- تل‌آويو نوشت:» اين رايزني‌هاي ديپلماتيك نشان مي‌دهد كه يك محور سوري، تركي و ايراني در منطقه تشكيل شده‌ است تا بحران‌هاي منطقه‌اي را حل و فصل كند.» الكفاح العربي در پايان نوشت: «رايزني دپيلماتيك ميان ايران، تركيه و سوريه از نشست پاريس شروع و در حقيقت اين كشورها مي‌كوشند تا زماني كه رئيس‌جمهور جديد آمريكا قدرت را در كاخ سفيد به‌دست بگيرد،از فرصت به‌وجود آمده استفاده كنند و به سياست‌هاي خود در پايان دادن به بحران‌‌هاي منطقه‌اي ادامه دهند.» اما برخورد‌ها و تحليل‌هاي ديگري نيز با اين سفر صورت گرفته است. از جمله محسن امين‌زاده، معاون وزير امور خارجه در زمان خاتمي طي تحليلي با اشاره به اينكه طبق جدول زمانبندي وزارت امور خارجه تركيه فاصله 11 مرداد تا 10 شهريور فصل سفر توريستي مقام‌هاي ديگر كشور‌ها به تركيه است نوشت:«مثلا عربستان سعودي در ايام حج از روساي كشورهاي اسلامي و خانواده آنان ( هر سال چهار يا پنج رئيس ) را براي شركت در مراسم حج دعوت مي‌كند تا آداب ديني خود را به عنوان ميهمان امير به انجام برسانند.» وي در ادامه مي‌نويسد: «ترك‌ها در ايام تابستان ( آگوست يعني 11 مرداد تا 10 شهريور ) كه ماه مرخصي در اكثر كشورهاست برنامه دعوتي دارند از مقامات عالي و رهبران كشورها كه بر آن نام برنامه آگوست يا چيزي شبيه اين نهاده‌اند.» محسن امين‌زاده در ادامه با اشاره به ويژگي‌هاي اين سفر‌ها آورده است:« از ويژگي‌هاي دعوت روساي كشورها در ماه آگوست توسط مقامات تركيه، اين است كه دعوت به استانبول انجام مي‌شود نه به آنكارا پايتخت آن كشور و برنامه‌هاي تدارك شده براي ميهمانان برنامه‌هاي تفريحي است. رئيس‌جمهور و نخست‌وزير تركيه هم اگر ضرورت داشته باشد در دفاتر خود در استانبول كه مربوط به ايام تعطيلي و مرخصي آنان است، با ميهمانان خود ديدار مي‌كنند.» سفر احمدي‌نژاد به تركيه نيز دقيقا در همين يك ماه و نيز به استانبول صورت مي‌گيرد. با توجه به اينكه مقام‌هاي ترك نيز اين سفر را يك سفر كاري و نه رسمي خوانده‌اند.
گفت‌وگو با آمريكايي‌ها
اما خبرگزاري فارس طي تحليلي تحت عنوان «اهميت سفر احمدي‌نژاد به تركيه» آورده است: «اين نخستين سفر «احمدي‌نژاد» پس از تصدي رياست‌جمهوري به كشور همسايه و دوست، تركيه، است و قرار است رئيس‌جمهور كشورمان با «عبدالله گل» رئيس‌جمهور و «رجب طيب اردوغان» نخست‌وزير و رئيس حزب اسلامگراي عدالت و توسعه تركيه ديدار و درباره مسائل مختلف دوجانبه و منطقه‌اي، بين‌المللي، جهان اسلام و موضوع هسته‌اي تهران بحث و گفت‌وگو كند.» فارس در ادامه افزود: «رسانه‌هاي غربي با پرداختن به موضوع برنامه ديدار رئيس‌جمهوري ايران از تركيه، به قصد فريب افكار عمومي سعي دارند تا اهميت حقيقي اين رويداد را با گره زدن آن به موضوع فعاليت‌هاي هسته‌اي صلح‌آميز جمهوري اسلامي ايران، تحت‌الشعاع قرار دهند و لذا اينگونه القا مي‌كنند كه آنكارا در اين مسئله ميانجيگري خواهد كرد.» اين در حالي بود كه هفته گذشته يك نشريه فرانسوي ادعا كرد در جريان سفر احمدي‌نژاد به استانبول نمايندگاني از ايران و آمريكا در آنكارا با يكديگر ديدار خواهند كرد. اين نشريه فرانسوي همچنين دو هفته قبل مدعي شد يك هيات ايراني به رياست كمال خرازي وزير امورخارجه سابق ايران و يك هيات آمريكايي به رياست سفير آمريكا در بغداد در آنكارا ديدار و گفت‌وگو داشته‌اند اما تاكنون هيچ منبع خبري رسمي اين خبر را تاييد نكرده‌اند. به گزارش خبرگزاري مهر كه خبر بالا را منتشر كرده بود، روزنامه عراقي «البينه الجديده» چاپ بغداد به نقل از يك نشريه داخلي سازمان اطلاعاتي فرانسه مدعي شد: « ميشلينه كالمي ري وزير امورخارجه سوئيس كه نقش موثري در حضور برنز معاون وزير خارجه آمريكا در مذاكرات ژنو ايفا كرد، در ديدارهاي اخير هم به عنوان كانال محرمانه بين تهران و واشنگتن ايفاي نقش كرده است.» در ادامه اين مطلب آمده است: «ميشلينه كالمي ري «همچنين در هموار كردن مسير بين دو طرف تاكنون موفق عمل كرده است به طوري‌كه منجر به انجام چند ديدار ميان طرف‌هاي ايراني و آمريكايي در پايتخت تركيه شد. اما يك روز پس از انتشار اين خبر به‌طور غير رسمي از سوي خبرگزاري مهر اعلام شد:«كمال خرازي در يك‌سال اخير سفري به خارج از كشور نداشته است» و همچنين افزود: «هفته گذشته مذاكرات محرمانه‌اي بين دو طرف آمريكايي و ايراني در ژنو پايتخت سوئيس انجام شده است.» به گزارش خبرگزاري مهر به نقل از پايگاه اينترنتي «محيط» از پايگاه خبري «عرب‌آنلاين» با اشاره به اين موضوع همچنين مدعي شدند: «در اين مذاكرات دو طرف خواسته‌هايي از هم داشته‌اند و همچنين با هدف رسيدن به يك ساختار توافقي مشترك از برخي تقاضاهاي خود چشم پوشي كردند.» با توجه به چنين زمينه‌اي است كه سفر احمدي‌نژاد به تركيه صورت مي‌گيرد.
تاريخ روابط
اما روابط ايران و تركيه به بيش از 170 سال برمي‌گردد كه بخش اعظم آن در زمان امپراتوري عثماني بوده است. سفارت تركيه در سال 1835 ميلادي و جزء اولين سفارت‌هايي بود كه در ايران راه‌اندازي شد. اكنون نيز سفير تركيه در ايران شصت‌وچهارمين سفير تركيه در تهران است. اما با پيروزي انقلاب ايران در سال 57 براي مدتي رابطه ايران و ديگر كشور‌ها دچار اشكالاتي شد اما اين مسئله در مورد كشورهاي همسايه به جز عراق كمتر دستخوش وخامت شد. در همين راستا نيز رابطه ايران با تركيه نيز رو به بهبود گذاشت تا اينكه در 14 دي‌ماه 1364 تورگوت اوزال نخست‌وزير تركيه به تهران سفر كرد و روابط دو كشور بهبود يافت. رابطه دو كشور با امضاي قراردادي امنيتي به بالا‌ترين حد خود رسيد اما در اين ميان مشكلاتي نيز بروز مي‌كرد كه منجر به اخراج چندباره سفراي تهران و آنكارا از دو كشور شد. از جمله اولين اخراج، اخراج منوچهر متكي، سفير ايران در آوريل 1989، به دليل سخنان وي در رابطه با موضع دولت تركيه در قبال مسئله فرمان ترور «سلمان رشدي» بود. هشت سال سپري شد تا اتفاق بعدي به وقوع پيوندد. در «سنجان» شهركي در 40 كيلومتري آنكارا در تعطيلات آخر هفته روز 31 ژانويه تا دوم فوريه 1997، در اين شهرك «شب قدس» برگزار شد. اين واقعه همزمان با سالگرد انقلاب ايران نيز بود. در مراسم قدس، جشني ترتيب داده شده بود كه در آن، عكس عباس موسوي، موسي صدر، فتحي شقاقي، رهبران حزب‌الله و حماس در لبنان و فلسطين را نيز به نمايش گذاشتند. رهبران شهرداري سنجان از محمدرضا باقري، سفير ايران در تركيه و محمود بن ياسين نماينده سازمان آزادي‌بخش فلسطين در تركيه دعوت به سخنراني كردند. واقعه سنجان، زلزله سياسي در تركيه به وجود آورد و به سقوط دولت اربكان منجر شد. احزاب سياسي مخالف و فرماندهان تركيه گفتند آنچه در سنجان روي داده حمله‌اي است بر سياست جدايي دين از دولت كه پايه و اساس تركيه است. در چهارم فوريه 1997 حدود 50 تانك و نفربر زرهي و ساير نيروهاي نظامي به خيابان‌ها فرستاده شدند كه اين حركت نام «آتاتورك» را بر خود داشت. به دنبال اين مسئله مسعود يلماز، رهبر حزب مام وطن به نخست‌وزيري رسيد و درخواست كرد كه «محمدرضا راشد» سركنسول ايران در استانبول، بي‌درنگ از كشور اخراج شوند. در 19 فوريه 1997، باقري و راشدي از تركيه اخراج گرديدند. علاوه بر اينها، سعيد زارع، سركنسول ايران در ارزروم نيز در يكم مارس 1997 از تركيه اخراج شد. ايران نيز با اخراج ديپلمات‌هاي تركيه، عثمان كوروتورك، سفير تركيه در ايران و افوك اوزسنجاك، كنسول تركيه در اروميه، تلافي كرد. به هرحال امروز روابط دو كشور در حالتي عادي قرار دارد.
مبادلات اقتصادي
در حال حاضر حجم مبادلات تجاري دو جانبه ميان ايران و تركيه در حدود هشت ميليارد دلار برآورد مي‌شود. اما حجم مبادلات دو كشور در سال 2000 تنها 1/1 ميليارد دلار بود. در سال‌هاي 2003 و 2004 نيز تركيه مقام سومين كشور سرمايه‌گذار در ايران را به دست آورد. همچنين قرارداد احداث خط لوله انتقال گاز ميان ايران و تركيه در سال 1996 بسته شد كه براساس آن سالانه حدود چهار ميليارد متر مكعب گاز از ايران به تركيه صادر شود كه پيش‌بيني مي‌شد در سال 2008 به حدود 10 ميليارد متر مكعب برسد.
اما رابطه ايران و تركيه دوباره با به قدرت رسيدن اصولگرايان در مجلس هفتم كمي دچار افت شد. نمايندگان اصولگراي مجلس هفتم مدعي بودند قرارداد‌هاي «ترك سل» براي توسعه خطوط اپراتور دوم تلفن همراه در ايران و نيز قرارداد شركت «تاو» براي ساخت فرودگاه امام خميني بر ضد امنيت كشور بوده است. نمايندگان مجلس ايران اين دو شركت ترك را در اصل اسرائيلي دانستند. در نهايت قرارداد ترك سل اصلاح شده و تحت عنوان شركت «ايران سل» در مشاركت با طرف ايراني مشغول به كارشد و قرارداد شركت «تاو» نيز ملغي شد. اين دقيقا زماني بود كه سفر خاتمي به تركيه برنامه‌ريزي شده بود. اما لغو اين قرارداد‌ها يك روز قبل از سفر خاتمي سبب شد خاتمي نيز سفر خود به تركيه را لغو كند. اما رابطه سياسي دو كشور همچنان ادامه يافت. با اين حال ايران همواره به روابط تركيه و اسرائيل معترض بوده است كه در شديد‌ترين زمان مربوط به مانور اسرائيل و تركيه تحت عنوان «عروس دريا» بود. همچنين ايران نگراني عميقي در مورد واگذاري زمين و فضاي تركيه به آمريكا براي ضربه احتمالي نظامي عليه ايران بود. اما ايران در مورد واگذاري زمين و فضاي تركيه به اسرائيل براي برگزاري مانور نگران بود. مقامات تركيه همواره ضمن تاكيد بر اينكه اسرائيل با تركيه روابط نزديك ديپلماتيك دارد همكاري با مانور را تنها در حد همان مانور دانسته‌اند. اسرائيل و تركيه داراي روابط كامل سياسي هستند و تركيه به‌رغم داشتن دولت‌هايي با گرايش‌هاي اسلامي در دهه ۹۰ و دهه جاري ميلادي، مناسبات نزديكي در همه عرصه‌ها با اسرائيل دارد كه به همپيماني نظامي و دفاعي ميان اين دو كشور انجاميده است. فصل سرد روابط تركيه - اسرائيل از جنگ شش روزه سال ۱۹۶۷ آغاز شد و تا اوايل دهه ۱۹۸۰ و روى كار آمدن دولت «تورگوت اوزال» در آنكارا به طول انجاميد. اما در زمان او روابط دو كشور عادي شد. در همين رابطه مقام‌هاي اسرائيلي بسياري از تركيه ديدار كرده‌اند كه از جمله آنها ديدار شيمون پرز از تركيه و سخنراني او در پارلمان تركيه بود كه اولين سخنراني رئيس‌جمهور اسرائيل در پارلمان يك كشور مسلمان بود.
پنجشنبه 24 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 132]