« رودكي » شاعر خوبي ها و اسطوره اي براي ملل

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: « رودكي » شاعر خوبي ها و اسطوره اي براي ملل
مطابق تقويم فرهنگي جهاني يونسكو يكهزار و يكصد و پنجاهمين سال تولد اين شاعر نامدار فارسي سرا ( سال رودكي ) از سه هفته پيش آغاز شد و اين دومين سال پياپي است كه نام مفاخر فرهنگي ايران محور فعاليت هاي فرهنگي جهان قرار مي گيرد.
ابوعبدالله جعفربن محمدبن حكيم بن عبدالرحمن بن آدم رودكي (اواسط قرن سوم هجري قمري ـ 329 ) از شاعران ايراني دوره ساماني در سده چهارم هجري قمري است . او استاد شاعران آغاز قرن چهار هجري قمري ايران است .
رودكي به روايتي از كودكي نابينا بوده است و به روايتي بعدها كور شد. او در روستايي به نام بنج (پنجكنت امروزي ) در ناحيه رودك در نزديكي نخشب كه امروزه با نام قرشي در ازبكستان است به دنيا آمده است .
رودكي را نخستين شاعر بزرگ پارسي گوي و پدر شعر پارسي مي دانند. شاعران در اشعار خود او را استاد شاعران و سلطان شاعران خوانده اند.
سيري در آثار
سخنان رودكي در قوت تشبيه و نزديكي معاني به طبيعت و وصف كم نظير است و لطافت و متانت و انسجام خاصي در ادبيات وي مشاهده مي شود كه مايه تاثير كلام او در خواننده و شنونده است . از غالب اشعار او روح طرب و شادي و عدم توجه به آنچه مايه اندوه و سستي باشد مشهود است و اين حالت گذشته از اثر محيط زندگي و عصر حيات شاعر نتيجه فراخي عيش و فراغت بال او نيز مي باشد. با وجود آنكه تا يك ميليون و سيصد هزار شعر بنا به گفته رشيدي سمرقندي به رودكي نسبت داده اند تعداد اشعاري كه از او امروزه در دست است به هزار بيت نمي رسد.
جمله هاي كوتاه فعلهاي ساده تكرار فعلها و برخي از اجزاي جمله مانند زبان محاوره در شعر او پيداست . وجه غالب صور خيال در شعر او تشبيه است .
تخيل او نيرومند است . پيچيدگي در شعر او راه ندارد و شادي گرايي و روح افزايي خردگرايي دانش دوستي بي اعتبار دانستن جهان لذت جويي و به خوشبختي انديشيدن در شعرهاي او موج مي زند.
وي نماينده كامل شعر دوره ساماني و اسلوب شاعري سده چهارم است . تصويرهايش زنده و طبيعت در شعر او جاندار است . پيدايش و مطرح كردن رباعي را به او نسبت مي دهند. رباعي در بنياد همان ترانه هايي بود كه خنياگران مي خوانده اند و به پهلويات مشهور بوده است ; رودكي به اقتضاي آوازه خواني به اين نوع شعر بيشتر گرايش داشته شايد نخستين شاعري باشد كه بيش از ساير گويندگان روزگارش در ساختن آهنگها از آن سود برده باشد. از بيتها قطعه ها قصيده ها و غزلهاي اندكي كه از رودكي به يادگار مانده مي توان به نيكي دريافت كه او در همه فنون شعر استاد بوده است .
مي گويند توان و چيرگي رودكي در شعر و موسيقي به اندازه اي بوده است كه نيروي افسونگري شعر و نوازندگي وي در ابونصر ساماني چنان تاثير گذاشت كه وي پس از شنيدن شعر « بوي جوي موليان » بدون كفش هرات را به مقصد بخارا ترك كرد.
بوي جوي موليان آيد همي
ياد يار مهربان آيد همي
ريگ آموي و درشتي هاي او
زيرپايم پرنيان آيد همي
آب جيحون از نشاط روي دوست
خنگ ما را تا ميان آيد همي
اي بخارا شاد باش و دير زي
مير زي تو شادمان آيد همي
مير سرو است و بخارا بوستان
سرو سوي بوستان آيد همي
مير ماه ست و بخارا آسمان
ماه سوي آسمان آيد همي .
اهميت سازما ن ملل براي تجليل از مقام رودكي
« بان كي مون » دبير كل سازمان ملل در مراسم بزرگداشت ابوعبدالله جعفربن محمد رودكي پدر شعر فارسي تصريح كرد كه رودكي شاعر خوبي ها و عدالت بود.
بان كي مون در اين مراسم با تمجيد از شعر و جايگاه رودكي به عنوان پدر شعر فارسي گفت : رودكي شاعري بود كه شعر را از مكان غيرقابل دسترسي به زندگي روزمره مردم آورد و به همين جهت به سلطان شعر معروف شد.
اشعار رودكي وانديشه هاي اين شاعر در عصر كنوني به نزديكي بيش از پيش فرهنگ ها و تمدن ها كمك مي كند. آزاد اند يشي و زيبا پرستي كه بيشتر به روح و زنده شدن خاطرات فرهنگ كهن اين سرزمين مربوط است رودكي را بر آن داشت تا با فضاي خشك آن زمان كه مي بايست مردم را مطيع و اسير دستگاه خلافت بغداد نگاه دارد مخالف بود و موجب تحريك هاي دائم و روزافزون بر امراي آن دوران گرديد.
آزادي گرايي و حريت قلم و اشعار مردمي در دفاع از ملل جهان يكي از مزاياي قلم و انديشه رودكي است كه توجه بان كي مون را در جهان پر تزوير و نفاق و جنگ به خود اختصاص داده است . وي بزرگي رودكي را در شعر رودكي دانست و شان رودكي را در ادب فارسي برخاسته از اثر ادبي او قلمداد نمود.
شادي و اميد دادن به مردم در روزگار سختي و رنج ملتها در زمان حاكمان بي رحم يكي ديگر از هنرهاي شعري رودكي است اكنون در اين دوره شاعري كه بتواند زندگي مردم دنيا را در فضاي امروزه ي جهان (جنگ ترور گرسنگي فساد تبعيض طبقاتي مردم جهان و....) در شعر ترسيم نمايد وجود ندارد. اما اشعار رودكي پس از گذشت يكهزار و يكصد و پنجاه سال هنوز برگ سبزي است كه از فسردگي ايام در امان مانده است و مورد مطالعه و تحقيق ميليونها نفر از مردم جهان درنژادها و رنگهاي سياه و سفيدو زرد و.... مي باشد.پس بي دليل نيست كه بالاترين مقام اجرايي سازمان ملل متحد در همان محل در برابر حضور نمايندگان ملل دنيا از شاعري شعر مي خواند و تجليل به عمل مي آورد كه اشعارش رنگ ستايش مردم جهان آن هم مردم رنجديده و محروم را دارد. در صحبتهاي بان كي مون گفتگوي فرهنگ وتمدنها نزديكي ملل به يكديگر از لحاظ دوستي تقديس گرامي داشتن يكديگر بسيار مشهود و ملموس بود چون در شعر شاعر نامي ايران يعني رودكي بسيار زياد به چشم مي خورد.
تنها رودكي نيست كه فراتر از عرصه فرهنگي و ادبي جهان توجه بزرگان سياسي جهان را به خود جلب مي نمايد بلكه سعدي شيرازي خالق بوستان و گلستان با تك بيت
بني آدم اعضاي يكديگرند
كه در آفرينش ز يك گوهرند
خود بر سردر سازمان ملل متحد توجه همه سياستمداران بزرگ تاريخ را از زمان تاسيس سازمان ملل تاكنون به خود جلب مي نمايد. اين بيت بالندگي حس انساندوستانه را براي همه مردم جهان به ارمغان مي آورد.
دبير كل سازمان ملل متحد با يقين و ايمان به اين كه برخي از كشورها درباره پيشرفت انرژي هسته اي جمهوري اسلامي ايران خوشبين نيستند توانست روح مداراجويي و عدالت خواهي ايران را در تبيين اشعار رودكي به صراحت بيان نمايد .شعر و شاعر از هر ملت و كشوري باشد نشان مردم دوستي و عدالت خواهي را نيز به همراه معرفي كشورش براي اعصار مبين مي سازد. هرچند رودكي يكهزار و يكصد و پنجاه سال پيش درگذشت اما اين جريان عدالت خواهي و مردم محوري و دوست ورزي با مردم و ملتها بدور از مسائل سياسي را براي مردم به وديعه و امانت گذاشت . همان طور كه بان كي مون بدور از سياست زدگي و سياست مداري از رودكي شاعر ايراني تجليل و به بزرگي ياد كرد.
سابقه رودكي شناسي در جهان
دراروپا سابقه رودكي شناسي حداكثر به قرن 19 ميلادي باز مي گردد . آن هم در دوراني كه بد بيني طبقه حاكمان زمانه به مردم بسيار بود . و دستاوردهاي نظامي و بي ترديد انگيزه اي براي توسعه كشورگشايي و افزايش قلمرو سياسي حكومتها طبعا جايي را براي ترانه سرايي و كندوكاو براي اشعار ديگران بوجود نمي آورد.اما رودكي شناسي و دسترسي به اشعار اين شاعر بزرگ براي عموم و جود داشت .
در كشورهاي چين روسيه آلمان تاجيكستان افغانستان ارمنستان ازبكستان امارات سوريه كشورهاي آسياي ميانه هند پاكستان و ...نه تنها اشعار رودكي را در زندگي روزمره خود بكار مي گيرند بلكه انجمن هاي رودكي شناسي را نيز تاسيس كرده اند.
تمام آنچه در تذكره ها و رساله ها آمده و نيز اظهار نظرهاي هم عصران رودكي و محققان بعدي تا قرن 19 ميلادي رودكي را شاعري وابسته به مردم و مردم محور معرفي كرده است مانند دانشمند آلماني « هرمن اته » كه در مقاله خودتحت عنوان « رودكي شاعر عهد سامانيان » او رابه خوبي معرفي كرده است .
دكتر « لوتس ژهاك » شرق شناس آلماني كه سال هاست در مورد زبان وادبيات فارسي تحقيق نموده و به زبان فارسي تسلط كامل دارد رودكي را عامل پيوند زباني بين كشورهاي ايران افغانستان و تاجيكستان ميداند.
« جانگ هوي » ايران شناس و مترجم مشهور چيني اشعار رودكي را به زبان چيني ترجمه و آن را منتشر كرده است و همچنين پژوهشهايي را براي اين شاعر بزرگ انجام داده است . دكتر « اسيماكوپولوس » رييس انجمن نويسندگان يونان در پژوهشي در مورد « رودكي مي نويسد : رودكي يكي از شاعران بزرگ ايران است كه اشعار ايراني اصيلي سروده و مي توان گفت قبل از فردوسي وي آخرين شاعري است كه در اين راستا گام برداشته است . »
« ملا احمد » عضو شوراي آكادميك ادبيات و رودكي شناسي در تاجيكستان پژوهشهاي جديد و بسيار خوبي را در زمينه رودكي شناسي انجام داده است .
با اين همه رودكي شيريني لذ ت زندگاني و شادكامي و شاد خواري را همه جا با بينش عميق فلسفي درباره ناپايداري جهان و اندوه و افسوس به گذ ر تند و بي امان دنيا درهم آميخته است .
رودكي يك ايراني است و همگان او را پدر مسلم شعر فارسي و اولين شاعر ايراني كه به سرودن شعر فارسي با استفاده از الفباي عربي پرداخت مي شناسند و بعضي ها در اين راستا مي كوشند با ايجاد خلل در اتحاد معنوي و فرهنگي دو كشور ايران و تاجيكستان جدايي فرهنگي را بوجود بياورند.
نخبگان ادبا شعرا دانشگاهيان و حتي مقامات دو كشور بايد كاملا مراقب مخابره برخي از اخبار تحليل ها و موضع گيري ها باشند. نبايد اجازه دهيم كه اين گونه اخبار باعث جدايي و از بين رفتن شيريني اتحاد دو ملت شود.
خبرگزاري « بي .بي .سي » اخيرا به بهانه تصميم دولت تاجيكستان براي جايگزيني مجسمه رودكي به جاي مجسمه لنين منتشر كرده به تحريف تاريخ ايران پرداخته و رودكي ـ شاعر قرن سوم و چهارم هجري ـ را شاعر تاجيك معرفي كرده است .
بدون ترديد اين دسته از اخبار براي جلوگيري از همكاري هاي گسترده و اتحاد معنوي و فرهنگي دو كشور ايران و تاجيكستان منتشر مي شود رودكي يك ايراني است و همگان او را پدر مسلم شعر فارسي و اولين شاعر ايراني كه به سرودن شعر فارسي با استفاده از الفباي عربي پرداخت مي شناسند.
رودكي شاعر فارسي زبان حوزه فرهنگ و تمدن ايران زمين بوده است . در هر نقطه اي از دنيا اگر اقدامي جهت برگزاري بزرگداشت شعرا و دانشمندان ايراني صورت بگيرد قابل تقدير است اما نبايد به معناي مصادره شخصيت هاي بزرگ ايراني باشد.
همگرايي فرهنگي منطقه به مركزيت ايران
آنچه را كه يكهزار و يكصد وپنجاه سال پيش رودكي معمار شعر پارسي به جهان شعر وادب عرضه كرد تنها دستاورد ادبي نبود بلكه بنيانگذاري شيوه اي در نگرش به فرهنگ كهن ايران زمين بود. اگر بخواهيم رودكي يا هر سخنور ديگر ايراني را به گونه اي به ايرانيان و جهانيان بشناسانيم كه سودمند و كارساز باشد دامنه اي گسترده داشته باشد چاره اي جز آن نداريم كه مسولين محترم فرهنگي و سازمانهاي فرهنگ محور در خصوص بزرگداشت اين شاعر بزرگ ايراني اجماع عقلي و نظري داشته باشند.
از جمله مي توان به برگزاري كنگره علمي و فرهنگي در تهران چاپ تمبر يادبود رودكي و ارسال به خارج از كشور براي مكاتبات سفارتخانه ها و مراكز فرهنگي ايران برگزاري مسابقات ادبي ـ هنري دانشجويي به مناسبت سال رودكي ايجاد ميزگردهايي درباره شناخت زندگي و شخصيت و آثار رودكي در صدا و سيما سهميه بورس تحصيلي براي دانشجوياني كه در زمينه رودكي شناسي فعال مي باشند پرده برداري از يادمان رودكي يا ديگر شاعران ايراني در هراستان ايران برگزاري مسابقه جهت حفظ اشعار رودكي تجهيز كرسي هاي زبان وادبيات فارسي در خارج از كشوربه رودكي شناسي بويژه در تاجيكستان و اعزام استادان خبره اين رشته برگزاري اركستر « رودكي و موسيقي ايراني » در داخل و خارج از كشور برگزاري همايشهاي مشترك در زمينه شاعران با كشورهاي ديگر مثل (رودكي و گوته رودكي و شكسپير رودكي و ...) و در نهايت برگزاري كنگره هزاره براي سالروز در گذشت رودكي از جمله اين اقدامات ماندگار خواهد بود.
هميشه منتظر آن هستيم تا ديگران مفاخر فرهنگي ما را ارج نهند و به آن ببالند. و در نهايت منتظر مانيم كه چه پيش مي آيدپس بياييم ما به مفاخر فرهنگي خود ارج نهيم و به آن بباليم تا ديگران به آن ببالند و تفاخر نمايند.
رودكي پدر شعر فارسي است كه به ايران تعلق دارد ايراني كه وسعت زبان و ادبش پهنه جغرافيا را در مي نوردد و ايران بزرگ فرهنگي را شكل مي دهد. فرهنگي به قدمت تاريخ و به يمن اين فرهنگ پربار است كه نهمين جشنواره بين المللي راديو شعار « صداي فرهنگ ها » را برگزيده و جايزه ويژه يونسكو به مناسبت سال رودكي را به بهترين برنامه با موضوعيت زبان و ادبيات فارسي اختصاص داده است .
با اين شناخت آفريني مي توان كاري كرد كه نام رودكي همراه و همدوش با نام ايران باشد و اين كاري است كه هيچ رسانه ديگري جز راديو و تلويزيون توان و كارآيي آن را ندارد.
زبان فارسي در سايه ادبيات گسترده خود از مرزهاي ايران بسي فراتر رفته است به طوري كه آثار رودكي براي تاجيكيان از مهمترين عناصر هويت ملي آنان به شمار مي آيد. تاجيكيان همچنين با هدف تجليل از خدمات ارزشمند پدر شعر فارسي ابوعبدا رودكي در تاجيكستان پارك مركزي شهر دوشنبه كه به پارك لنين معروف است را به پارك استاد رودكي نامگذاري كرده اند.
از اين رو لازم است همه نهادهاي مرتبط با گسترش زبان وادبيات فارسي در داخل و خارج از كشور اهتمام بيشتري در ماندگاري رودكي در تاريخ و ادبيات ايران زمين و نيازهاي روزافزون داشته باشند.
علي معروفي
دوشنبه 21 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 194]