درد سر فوليكولي

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: درد سر فوليكولي

درمان- دكتر مهشيد چايچي:
باورتان مي‌شود 2 هفته قبل، پزشكان در بيمارستاني در آمل، كيستي 7 كيلويي را از تخمدان يك بيمار
71 ساله درآوردند؟

شما فكر مي‌كنيد تا زماني كه اين كيست بزرگ و بزرگتر شده و به 7 كيلو رسيده، هيچ نشانه‌اي نداشته و اين خانم 71 ساله اصلا تا اين زمان متوجه كيست به اين بزرگي نشده بوده؟!

دكتر شهنام طيبي متخصص جراحي عمومي در باره اين عمل يك‌ساعته كه خوشبختانه با موفقيت انجام شده گفته است: «اين عمل روي بيماري كه از مدتها قبل بر اثر درد شكمي احساس ناراحتي مي‌كرد و در سيستم تنفس نيز دچار اختلال شده بود، انجام شد.يعني اين خانم بعد از اينكه مدت‌ها از درد شكم و تنگي نفس رنج كشيده به پزشك مراجعه كرده و پس از انجام آزمايش‌هاي بيشتر و دقيق‌تر مشخص شده، اين كيست از ناحيه و منشأ تخمدان چپ بوده است.»

لابد مي‌پرسيد چرا اين كيست اين قدر بزرگ شده؟ مسلما يكي از دلايل اين قضيه اهميت ندادن بيمار به علائم وجود كيست بوده كه باعث شده مدت‌ها اين كيست دور از ديد پزشكان به رشد خود ادامه دهد. بد نيست بدانيد، سرطاني شدن هم مي‌تواند يكي ديگر از دلايل رشد غيرعادي كيست باشد. اگر مي‌خواهيد درباره كيست تخمدان بيشتر بدانيد، اين مقاله را بخوانيد.

كيست تخمدان، كيسه‌هاي كوچك پر از مايعي است كه در تخمدان خانم‌ها ايجاد مي‌شود. اغلب كيست‌ها بي‌خطر هستند اما ممكن است مشكلاتي هم ايجاد كنند؛ مانند پاره شدن، خونريزي و درد كه ما را به آن راغب مي‌كند تا براي خارج كردن اين كيست به‌وسيله جراحي اقدام كنيم.

خانم‌ها 2 تخمدان دارند كه تخمك – يعني سلول جنسي ماده- را نگهداري و آزاد مي‌كند. هر تخمدان به اندازه يك گردو است و در يك سمت رحم قرار گرفته. درحالت طبيعي هر ماه هر يك از تخمدان‌ها، يك تخمك توليد مي‌كند كه در كيسه‌اي به نام فوليكول قرار گرفته. تخمك همين طور در داخل فوليكول رشد مي‌كند تا هورمون استروژن علامت بدهد كه رحم براي پذيرش سلول تخم آماده است. يعني آنقدر ديواره رحم ضخيم شده كه سلول تخم بعد از لقاح بتواند در آن لانه گزيني بكند. در اين شرايط است كه ديواره فوليكول پاره شده و تخمك در فضاي شكم رها مي‌شود تا اگر اسپرمي (سلول نر) در آن دور و بر‌ها بوده و همه شرايط فراهم باشد، با آن تركيب شده و تخم لقاح يافته را ايجاد كند. اما اگر لقاح انجام نشود ديواره رحم هم، با پايين آمدن سطح هورمون‌ها، تخريب شده و خونريزي مي‌كند. اين چرخه همان سيكل يا دوره ماهانه‌ است كه با عادت ماهانه شروع و به آن ختم مي‌شود.

كيست‌هاي جورواجور

حالا اگر فوليكول پاره نشده و تخمك را رها نكند، مايع در آن مانده و يك كيست در تخمدان ايجاد مي‌كند. اين كيست كه ديواره آن نازك بوده و تنها در آن مايع وجود دارد به كيست فانكشنال ( عملكردي) معروف است. اغلب كيست‌هاي تخمدان از اين نوع هستند. ساير كيست‌هاي خوش خيم تخمدان عبارتند از:

كيست فوليكولي: اين كيست ساده، زماني تشكيل مي‌شود كه تخمك آزاد نشده يا اينكه يك فوليكول رسيده مايع درونش را خالي نكند. اين كيست كه ممكن است به 5-6 سانتي متر هم برسد، معمولا در زمان تخمك گذاري تشكيل شده و اگر پاره شود مي‌تواند موجب درد شديد و فرو رونده‌اي در همان سمت شكم شود. تقريبا يك چهارم زناني كه اين كيست را دارند، درد را تجربه مي‌كنند. اين درد به نام درد شب چهارده معروف است، چون معمولا در وسط دوره عادت ماهانه اتفاق مي‌افتد. اين كيست‌ها معمولا علامت ديگري نداشته و خودبه‌خود بعد از چند ماه از بين مي‌روند.

كيست جسم زرد: اين كيست كه كمتر شايع است، از جسم زرد به‌وجود مي‌آيد. باقيمانده فوليكول بعد از آزاد شدن تخمك از آن به «جسم زرد» تبديل مي‌شود. قطر اين كيست ممكن است به 6 سانتي متر هم برسد. اين كيست هم معمولا يك طرفه بوده و بي‌علامت است. اگردر اين كيست خون جمع شود به آن كيست هموراژيك ( خونريزي دهنده) هم مي‌گويند. اين كيست معمولا بعد از چند ماه خودبه‌خود از بين مي‌رود اما اگر پاره شود ممكن است درد ناگهاني و خونريزي داخلي ايجاد كند.

كيست درموييد: اين يك كيست غيرعادي است كه معمولا در خانم‌هاي جوانتر ايجاد شده و به آن تراتوم هم گفته مي‌شود. اين كيست شبيه بافت پوستي است و در آن چربي، استخوان، مو و غضروف هم ممكن است وجود داشته باشد.

كيست اندومتريوم: در حالتي ايجاد مي‌شود كه فرد مبتلا به اندومتريوز (يعني بافت اندومتر رحم در جايي خارج از رحم رشد كند) باشد. وقتي بافت رحم در تخمدان رشد كند، چنين كيستي به‌وجود مي‌آيد. اين بيماري در سنين باروري خانم‌ها رخ داده و ممكن است باعث درد مزمن لگن شود.

تخمدان پلي كيستيك: زماني‌ به وجود مي‌آيد كه كيست‌هاي متعدد كوچك دريك تخمدان بزرگ ديده شود. اين حالت در خانم‌هاي طبيعي يا داراي اختلال هورموني ممكن است ديده شود. دقت كنيد اين با نشانگان تخمدان پلي كيستيك متفاوت است. در اين نشانگان علائم ديگري هم همراه است مثلا خطرات قلبي- عروقي و مقاومت به انسولين وجود دارد كه خطر ديابت و فشار خون بالا را زياد مي‌كند. علاوه بر اين باعث خونريزي غيرطبيعي ماهانه و سقط و ناباروري مي‌شود.

سيستادنوم: نوعي تومور خوش‌خيم است كه از بافت تخمدان به‌وجود مي‌آيد. ممكن است با آب يا مايعي شبيه موكوس پر شده باشد. اين كيست معمولا در داخل تخمدان رشد نمي‌كند و با ساقه‌اي به تخمدان چسبيده است، به همين علت مي‌تواند بسيار بزرگ شود و‌ اگر چه خوش خيم است اما لازم است جراحي و خارج شود.

چرا و به چه علت؟

كساني كه دوره عادت ماهانه نامنظم دارند، افراد خيلي چاق، دختراني كه تازه عادت ماهانه شده‌اند، زنان نازا، كساني كه كم كاري تيروئيد داشته و يا اختلالات هورموني دارند و زناني كه براي درمان سرطان سينه خود تاموكسيفن مصرف مي‌كنند، در معرض ايجاد كيست در تخمدانهايشان هستند.

پزشكان معتقدند اختلال هورموني در دوران يائسگي و جابه‌جايي تخمدانها در خانمهاي مسن باعث ايجاد كيست در آنها مي‌شود. البته به تازگي رشد كيست در خانمهاي جوان نيز بر اثر اختلالات هورموني در تخمدانها شايع شده است، بنابر اين خانمها بايد درصورت دردهاي شكمي سريع به پزشك متخصص زنان و زايمان مراجعه كنند. جالب است بدانيد كساني‌كه از قرص‌هاي ضد‌بارداري خوراكي استفاده مي‌كنند كمتر در معرض خطر اين كيست‌ها هستند. اين قرص‌ها حتي در درمان اين كيست‌ها هم استفاده مي‌شود.

بيماري خاموش

معمولا كيست‌هاي تخمدان علامتي از خود نشان نمي‌دهند و در معاينات دوره‌اي به‌طور اتفاقي تشخيص داده مي‌شوند. اما گاهي مبتلايان ممكن است علائم زير را احساس كنند: درد زير شكم و لگن، اختلال و بي‌نظمي قاعدگي، احساس فشار يا پري لگن يا شكم، درد لگن بعد از مقاربت و ورزش، احساس فشار و درد هنگام دفع ادرار و مدفوع، تهوع و استفراغ، نازايي. پس درصورت وجود هركدام از مشكلات ذكر شده بهتر است به پزشك خود مراجعه كنيد تا درصورت لزوم با معاينه لگن، آزمايش خون، سونوگرافي و روش‌هاي ديگر تصوير برداري وجود كيست يا تومور را تشخيص دهد.

اگرچه راه مشخصي براي پيشگيري از اين كيست‌ها وجود ندارد اما دقت در تغييرات دوره ماهانه و قاعدگي و همچنين معاينات دوره‌اي منظم توسط پزشك مي‌تواند به تشخيص زود هنگام بيماري كمك كند.

بيماري كه كيست دارد براي تسكين درد مي‌تواند از مسكن‌هاي بدون نياز به نسخه استفاده كند و بهتر است براي پيشگيري از پارگي و پيچ خوردن كيست، فعاليت‌هاي كششي و سنگين خود را كمتر كند. اگرچه كيست‌هاي تخمدان معمولا خودبه‌خود از بين مي‌روند اما گاهي لازم است پزشك با تجويز دارو (قرص‌هاي پيشگيري از بارداري) يا جراحي بيمار را از شر آن خلاص كند و اين معمولا وقتي است كه اندازه كيست به حدي بزرگ شده كه باعث دردسر است. مثل كيست همان خانم 71 ساله آملي كه از بس بزرگ شده بود، حتي نمي‌گذاشت راحت نفس بكشد!

تاريخ درج: 19 مرداد 1387 ساعت 13:48 تاريخ تاييد: 19 مرداد 1387 ساعت 15:26 تاريخ به روز رساني: 19 مرداد 1387 ساعت 14:47
شنبه 19 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2995]